گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

‌فرار از شهر

حدود سه سالی می‌شد در زابل کافی‌نت راه‌اندازی کرده بود، اما روزی نبود که آگهی روزنامه‌ها را بررسی نکند و سری به سایت‌هایی که آگهی استخدام منتشر می‌کنند نزند. درآمد مناسبی نداشت و از هیاهوی شهر جز جنگ اعصاب،چیزی عایدش نمی‌شد.

دنبال راهی می‌گشت تا درآمدش را افزایش دهد و از سختی‌های شهرنشینی و زندگی ماشینی نیز دور شود. به همین خاطر به فکر کارهای تولیدی افتاد؛ فعالیت‌هایی که باعث شد درآمدش بیشتر شود و روی پای خودش بایستد.

بنابراین شروع به تحقیق کرد تا گزینه مناسبی پیدا کند. اینها شرح حال بخشی از زندگی فرزاد مهرپرور و همسرش است، زوج جوانی که این روزها با پرورش مرغ بومی در روستای رضا علی زابل، فعالیت اقتصادی مناسبی را دنبال می‌کنند.

5 برابر درآمد بیشتر

زمانی که فرزاد به گذشته نگاه می‌کند، بیشتر از تصمیمی که گرفته مطمئن می‌شود، چراکه در کنار افزایش درآمد به قول معروف، آقابالاسری هم ندارد.

او که 29 سال دارد و متولد زاهدان است، می‌گوید:‌ حدود سه سال در زاهدان کافی نت داشتم، اما درآمدم جوابگوی هزینه‌هایم نبود. علاوه بر این، مشغله‌های شهرنشینی را هم باید تحمل می‌کردم.

فرزاد به دنبال راه‌حل مناسبی می‌گشت. برخی دوستان به او پیشنهاد ایجاد گلخانه را دادند، اما با توجه به کمبود آب در زابل این کار ریسک بالایی داشت. به همین خاطر تصمیم گرفت با پرورش مرغ بومی درآمدزایی کند.

آن طور که می‌گوید، درآمدش نسبت به گذشته پنج برابر شده و بهتر می‌تواند به زندگی‌اش برسد.

زوج کارآفرین

‌موفقیت این زوج سیستان و بلوچستانی بجز پشتکار علت دیگری نیز دارد. آنها با کمک یکدیگر از پس سختی‌های این کار برآمده‌اند و در هر شرایطی هوای هم را دارند.

محدثه تدین، همسر فرزاد ‌لیسانس مدیریت و فوق‌دیپلم مامایی دارد. با این حال از این که به همسرش در زمینه پروش مرغ بومی کمک می‌کند، راضی است.

او می‌گوید، مدتی که در زابل زندگی می‌کردیم، خیلی به دنبال شغل‌های مرتبط با تحصیلاتمان گشتیم، اما پیدا نشد. خدا را شکر از کارمان راضی هستیم.

پدر و مادر این زوج جوان از مشوق‌های اصلی آنها هستند. به همین خاطر آنها با آرامش بیشتری از زابل به روستای رضا علی مهاجرت و فعالیتشان را شروع کردند.

فرزاد درباره همسرش می‌گوید: همسرم پیش از این در روستا زندگی نکرده بود، اما بخوبی مرا همراهی کرد و به روستا آمد. این روزها نیز در پرورش مرغ‌ها کمک زیادی به من می‌کند.

آن طور که مرد جوان توضیح می‌دهد، کار‌ها را تقسیم کرده‌اند، به این شکل که همسر او رسیدگی به جوجه‌های 20 روزه را به عهده گرفته و خودش بیشتر به مرغ‌های بزرگ‌تر رسیدگی می‌کند.

2000 مرغ بومی

فرزاد و همسرش کارشان را با یک دستگاه کوچک جوجه‌کشی شروع کردند و بعد از مدتی وقتی به نحوه پرورش مرغ‌های بومی مسلط شدند، دستگاه‌های جوجه‌کشی بیشتری را به کار گرفتند.

مهرپرور می‌گوید: ابتدا با دستگاه کوچک جوجه‌کشی کارمان را آغاز کردیم، اما بعد کارمان را گسترش دادیم و مزرعه را بزرگ‌تر کردیم و الان در دستگاه جوجه‌کشی‌ای که تهیه کرده‌ایم، یکهزار تخم‌مرغ جا می‌گیرد.

به این ترتیب، سالنی که زوج جوان برای پرورش مرغ بومی ایجاد کرده‌اند، ظرفیت 2000 مرغ را دارد.

به گفته او این روزها حدود یکهزار مرغ بومی در مزرعه‌اش وجود دارد و آنها از طریق فروش گوشت و تخم‌مرغ درآمدزایی می‌کنند.

رژیم غذایی ویژه مرغ‌ها

زوج سیستان و بلوچستانی مرغ‌هایی پرورش می‌دهند که در بازار به نام مرغ ارگانیک شناخته می‌شوند، زیرا برای پرورش آنها از هیچ دارو یا هورمونی استفاده نمی‌شود و مصرف‌کنندگان آن می‌توانند مطمئن باشند، غذایی که می‌خورند صددرصد سالم است.

آنها برای این‌که محصول مناسبی را به دست مشتری‌هایشان برسانند، برای مرغ‌هایشان برنامه غذایی خاصی در نظر گرفته‌اند؛ برنامه‌ای که در آن موادی مانند آویشن، گوجه و پیاز وجود دارد.

مهرپرور می‌گوید: در بخشی از مزرعه برای مرغ‌ها سبزیجات نیز می‌کارم تا از این طریق، خوراک سالمی برای آنها تولید کنم. برای آنها هر چند روز یکبار، پیاز و گوجه‌فرنگی نیز تامین می‌کنم تا مرغ‌ها با خوردن آنها سالم و خوشمزه شوند.

مرد جوان به منظور بهتر شدن محصولش، برای مرغ‌هایش آویشن دم می‌کند و این مواد را با آب مخلوط کرده، به مرغ‌های مزرعه‌اش می‌دهد.

آن طور که او می‌گوید، تغذیه مرغ‌ها با این مواد باعث شده، مشتری‌های زیادی خریدار محصولات او باشند؛ مشتری‌هایی که بعضی‌هایشان از تهران و مشهد سفارش گوشت مرغ بومی می‌دهند.‌

فروش جوجه‌ای

فرزاد گوشت تولید شده در مزرعه‌اش را کیلویی نمی‌فروشد بلکه او هر جوجه را ـ که بین 800 تا یکهزار گرم وزن دارد ـ به قیمت 19 هزار تومان می‌فروشد.

وقتی جوجه‌ها به وزن مناسب برسند، مرد جوان آنها را ذبح می‌کند و با کمک گرفتن از زنان روستایی جوجه‌ها را آماده فروش می‌کند.

او می‌گوید: کار ذبح را خودم انجام می‌دهم، اما برای تمیز کردن گوشت مرغ‌ها از زنانی که در روستا هستند کمک می‌گیرم، چراکه با دستگاه‌های پرکن نمی‌توان مرغ‌های بومی را تمیز کرد.

آن طور که فرزاد می‌گوید، مرغ‌های ماشینی چون هورمون می‌خورند، در مدت 45 روز وزنشان به حدود سه کیلوگرم می‌رسد، اما مرغ‌های بومی مزرعه او تغذیه طبیعی دارند و در طول 120 روز وزنشان حدود یک کیلوگرم می‌شود.

وقتی جوجه‌ها به این وزن می‌رسند، فرزاد آنها را ذبح می‌کند و زنان روستا کار کندن پرها و تمیز کردن مرغ‌ها را انجام می‌دهند.

به این ترتیب، مرد جوان مرغ‌ها را بسته‌بندی می‌کند و در فریزر می‌گذارد تا پس از یخ زدن، آنها را به دست مشتری‌هایش برساند.

مشتری‌های ویژه

کیفیت محصولات تولید شده در مزرعه مهرپرور آنقدر مناسب است که او مشتری‌های مخصوص به خود دارد. در واقع او گوشت‌های تولید شده را به بازار عرضه نمی‌کند، چراکه خانواده‌های زیادی هستند که محصولات او را بدون واسطه خریداری می‌کنند. فرزاد تصمیم مناسب دیگری نیز گرفته است. او در تلگرام کانالی با آدرسhamoonmorgh95@ ایجاد کرده و از این طریق برای محصولاتش بازاریابی می‌کند.

او می‌گوید، اگر گوشت‌های تولید شده را به دلالان بفروشد، سود زیادی عایدش نمی‌شود. به همین خاطر سعی می‌کند بدون واسطه محصولاتش را در اختیار خانواده‌ها بگذارد.

حمایت از کارآفرینان

جوانان زیادی مانند فرزاد در سراسر کشور وجود دارند که اگر بدرستی حمایت شوند، می‌توانند گره اشتغال را باز کنند و دست به کارآفرینی بزنند. در واقع با حمایت از جوانان می‌توان مشکلاتی مانند خالی شدن روستاها را نیز برطرف کرد، زیرا کارآفرینی در روستا هزینه‌های کمتری دارد و به این شکل جوانان می‌توانند درآمد بیشتری به دست بیاورند.

فرزاد درباره حمایت‌هایی که از او شده، می‌گوید: برای شروع کار سراغ جهاد کشاورزی رفتم، اما آنها کمکم نکردند تا این که با مدیران کمیته امداد صحبت کردم و با این که مددجوی کمیته امداد نبودم، آنها به شکل موردی به من کمک کردند.

آن طور که فرزاد می‌گوید، کمیته امداد به او 25 میلیون تومان وام اشتغال داده است و به همین خاطر او توانسته کارش را شروع کند.

شرایط بسیاری از روستاهای کشورمان به دلیل مهاجرت مناسب نیست. به همین خاطر مسئولان باید حمایت از جوانان روستایی را جزو اولویت‌های خود قرار دهند، چراکه به این شکل می‌توان مشکل اشتغال جوانان روستایی را حل کرد و مانع مهاجرت روستاییان به شهرهای کوچک و بزرگ شد. نباید فراموش کرد که مهاجرت از روستاها به کلانشهرها سبب بروز مشکلاتی مانند حاشیه نشینی شده و رفع چنین مشکلاتی در گرو حمایت ویژه از روستاهاست.

جوانان از روستا می‌روند، تولید در روستا جان می‌دهد، زندگی در شهرها دشوار شده و حاشیه‌نشینی گسترش می‌یابد؛ این‌ها بخشی از واقعیت‌های روستاهای کشور و افزایش آسیب‌های اجتماعی در کلانشهرها را روایت می‌کند؛ چراکه در سایه نبود توجه کافی به روستاها، مهاجرت معکوس به فراموشی سپرده شده و از نقش اصلی روستاها که منبع تولید و پیشرفت هر کشوری است، خاطره‌ای باقی نمانده به همین دلیل معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور نیز هشدار داده روستا دیگر تنها جنبه تولیدی ندارد؛ چراکه حدود 60 درصد از روستاییان خراسان کمبود درآمد و نبود شغل را عامل اصلی مهاجرت می‌دانند، اما این مشت نمونه خروار است و مسلما همان مشکلاتی است که سایر روستاییان کشور نیز از آن گله دارند.

 براساس آخرین آمار‌های منتشر شده، حدود 72 درصد از جمعیت کشور شهرنشین هستند و 28 درصد باقیمانده در روستاها ساکن شده‌اند، اما همین مقدار اندک نیز در فکر مهاجرت‌اند؛ زیرا در تهیه ابتدایی‌ترین نیازهای خود نیز با مشکل روبه‌رو هستند، جامعه‌شناسان معتقدند بی‌توجهی به روستاییان و نیازهایشان سبب شده زندگی در روستا جاذبه‌های خود را از دست بدهد و در کمتر از چهار دهه جای جمعیت روستایی و شهرنشین کشور با یکدیگر عوض شود.

براساس اطلاعات مرکز آمار 97 هزار و 581 آبادی در کشور وجود دارد؛ آبادی‌هایی که دیگر نمی‌توان نشانی از آبادی در آنها پیدا کرد، چراکه جوانانشان سودای مهاجرت دارند و سالمندانشان نیز با ترس تنهایی شب و روز را به هم گره می‌زنند. برای نمونه پنجشنبه گذشته پرویز فتاح، رئیس کمیته امداد امام خمینی(ره) در بازدید از روستای «کویج» از حال مادر سالخورده‌ای گفت که شش فرزند دارد، اما تمام آنها به‌خاطر نبود کار از روستایشان مهاجرت کرده‌اند به همین خاطر زن سالخورده بیش از یک سال است که فرزندانش را ندیده است.

این در حالی است که به گفته معاون توسعه روستایی مناطق محروم ریاست‌جمهوری، در 22 استان کشور هزینه خانوار روستایی بیشتر از درآمد آنهاست؛ چراکه بحث روستاها آن طور که باید مورد توجه مقامات کشوری واقع نشده و با وجود زحمات فراوان، نتایج مورد انتظار این قشر را در پی نداشته است.

مشت نمونه خروار

هریس یکی از روستاهای شهرستان سراب است که آمار ساکنانش از سال 75 تا 90نصف شده و اغلب جوانانش نیز به شهرهای بزرگ و کوچک مهاجرت کرده‌اند تا کاری برای خود دست و پا کنند. کافی است در کوچه‌پس‌کوچه‌های این روستا گشتی بزنید تا از مشکلاتی که سبب شده ساکنانش تمایلی به ماندن و تولید نداشته باشند، آگاه شوید.

با احمدرضا ابراهیم‌یار، دهیار این روستا همراه شدیم تا مشکلات اهالی این روستا را از نزدیک ببینیم، او از این گله می‌کند که بیشتر جوانان روستا لیسانس و فوق‌لیسانس دارند، اما بیکارند و بیکاری آفتی مرگبار است چراکه سبب شده اعتیاد گریبان بسیاری‌شان را بگیرد.

منظور او شیوع اعتیاد در روستاها و گسترش آسیب‌های اجتماعی است که حاشیه‌نشینی منشأ آن است؛ چراکه بسیاری از روستاییان به شهرها مهاجرت می‌کنند، اما چون مهارت خاصی ندارند، خیلی زود به گسترش آسیب‌های اجتماعی دامن می‌زنند و به اعتقاد جامعه شناسان پدیده گمنامی اجتماعی در کلانشهرها سبب می‌شود آنها خیلی راحت‌تر به کارهای خلاف تن بدهند؛ زیرا برخلاف روستا در شهر کسی آنها را نمی‌شناسد.

بیکاری جوانان تحصیلکرده روستایی مساله‌ای که ابوالقاسم رضوی، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور نیز روی آن دست گذاشته و گفته از هر پنج عضو خانواده روستاییان، یکی تحصیلات دانشگاهی دارد.

به همین سبب کارشناسان معتقدند هدایت‌ها برای انتخاب رشته تحصیلی بدرستی صورت نگرفته، چراکه باید این اتفاق به شکلی می‌افتاد که موجب آبادانی روستا شود نه این‌که گرهی به نام بیکاری را در روستا محکم‌تر کند.

ابراهیم‌یار نیز این مساله را درست دانسته و از این می‌گوید که 80 درصد جوانان روستا مهاجرت کرده‌اند و جمعیت روستا که سال 75، حدود 2700 نفر برآورد می‌شد در سرشماری سال 90 به 1300 نفر رسیده است.

فراموشی مهاجرت معکوس

وقتی با روستاییان همکلام شوید، آنها بیکاری و نبود درآمد را دلیل ترک خانه و کاشانه‌شان می‌دانند، یکی از آنها می‌گوید آب برای کشاورزی سهمیه‌بندی شده و محصولاتمان را نیز به قیمت نمی‌خرند.

روستایی سالخورده‌ای می‌گوید: براساس تعرفه دولت، کارخانه‌ها باید شیر را کیلویی حدود 1400 تومان از ما بخرند، اما با هزار منت شیرهای مرغوب و تولیدی ما را 1100 تومان می‌خرند، به همین خاطر انگیزه تولید نیست.

پسر جوانی می‌گوید: یک ماه بیشتر است که دولت هنوز پول گندم‌هایی را که از ما خریده، واریز نکرده و کشاورزان نیازمند هم ترجیح می‌دهند محصولاتشان را زیر قیمت به واسطه‌ها بفروشند به همین خاطر سودی عایدشان نمی‌شود. روستایی میانسال دیگری می‌گوید: بنویسید دولت از کشاورز و دامدار حمایت نمی‌کند.

وقتی این مسائل را با قاسم میرزایی‌نیکو، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور و اصل 90مجلس در میان می‌گذاریم، او دلیل رونق نگرفتن مهاجرت معکوس را چیزی نمی‌داند، بجز این‌که اقتصاد روستایی در کشورمان مغفول مانده است.

آن‌طور که او می‌گوید، برای بهبود اقتصاد روستا باید از قابلیت‌های روستا استفاده کرد به این شکل که با رونق دادن به ظرفیت‌هایی مانند تولید صنایع دستی و گردشگری، اقتصاد روستا را قوی کرد.

علاوه بر این فعالیت تیم‌های بسیج سازندگی و گروه‌های داوطلب در روستاهای محروم به آبادانی این مناطق کمک می‌کند.

روستا تشنه توجه و اعتبار

برای بهبود شرایط روستاها و کاهش روند مهاجرت به کلانشهرها باید در مقام عمل به حل مشکلات روستاها پرداخت به همین منظور باید با شناسایی قابلیت‌های روستاها برای شکوفایی آنها اعتبار ویژه در نظر گرفت.

اگر از دهیار روستای هریس درباره اعتبارات روستا بپرسید، می‌شنوید: سال‌های گذشته اعتبار بیشتری به ما می‌دادند مثلا سال 93، 50میلیون اعتبار داشتیم، اما سال گذشته فقط 30 میلیون اعتبار دادند و از اعتبار سال 95 نیز با گذشت شش ماه از سال هنوز خبری نیست. به همین خاطر 40 میلیون تومان بدهکار هستیم. وقتی از روستاییان درباره وام‌هایی که به طرح‌های زودبازده پرداخت می‌شد و نتایج آن می‌پرسیم، آنها می‌گویند این وام‌ها را بیشتر افرادی که روستانشین نبوده‌اند گرفته‌اند به همین دلیل روستاییان همچنان با فقر و نداری دست به گریبان هستند و بسیاری از آنها زیر چتر کمیته امداد رفته‌اند.

کارشناسان تاکید می‌کنند که برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور باید نگاه ویژه‌ای به روستاها داشت، چراکه اگر تولید در روستاها جان بگیرد شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور نیز بهبود می‌یابد. از منظر جامعه‌شناسی نیز کشوری توسعه پیدا می‌کند که تولیدکننده باشد و شهروندانش به تولیدات داخلی‌شان افتخار کنند.

پیشه​ های فراموش شده احیا می‌شود، سنت‌های کمرنگ شده جان می‌گیرد تا خون تازه‌ای در رگ روستاهای کشور جاری شود و روستایی به روستایی بودنش افتخار کند؛ زیرا آبادانی کشور در گرو آبادانی روستاست.این واقعیتی است که این روزها به توصیه رهبر معظم انقلاب درخصوص مهاجرت معکوس در اولویت کاری اغلب سازمان‌ها قرار گرفته است، به همین دلیل کمیته امداد امام خمینی و سازمان جنگل‌ها دست‌به‌دست هم داده‌اند تا با ارائه تسهیلات برای اشتغال پایدار، گره از کار روستاییانی باز کنند که در جستجوی شغل روانه کلانشهرها می‌شوند و شرایطی را پدید بیاورند برای سرعت گرفتن مهاجرت معکوس؛ روندی که روستا را از مناطق کم‌برخوردار به مناطقی رویایی برای زندگی بدل می‌کند.

چند روز بیشتر از ماجرای نامه 4000 پزشک به رهبری نمی‌گذرد؛ پزشکانی که داوطلب شده‌اند به روستاها و مناطق محروم بروند تا به سهم خود بتوانند در آبادانی کشور نقش ایفا کنند.

این در حالی است که از کمیته امداد امام خمینی و سازمان جنگل‌ها نیز خبر می‌رسد قرار است برای رفع مشکل اشتغال در روستاها همکاری همه جانبه‌ای بین این دو نهاد صورت بگیرد.

به گفته پرویز فتاح، رئیس کمیته امداد برخی روستاهای کشور در شرایط مناسبی قرار ندارد به همین دلیل روستاییان به کلانشهرها مهاجرت کرده و به آسیب‌های اجتماعی مانند حاشیه‌نشینی دامن می‌زنند.

افزون بر این کارشناسان می‌گویند کم‌توجهی به روستاها سبب شده اکنون بیش از 60 درصد افراد تحت‌پوشش کمیته امداد در مناطق روستایی ساکن باشند.

آن‌طورکه فتاح می‌گوید کمیته امداد به‌دنبال ایجاد شغل‌های صنعتی و پیچیده برای این افراد نیست بلکه قصد دارد با ارائه تسهیلات به ایجاد مشاغل سنتی و خرد کمک کند تا به این شکل در روستاها بویژه مناطق محروم به اقتصاد و معیشت افراد کمک شود.

تسهیلاتی نو برای اشتغال

در واقع کمیته امداد قصد دارد با ارائه آموزش و تسهیلات مناسب به اشتغال روستاییان کمک کند، البته به نظر می‌رسد در این بین شرایط اقلیمی و فرهنگی منطقه و نیازهای جامعه هدف نیز باید مورد توجه قرار گیرد. منوچهر رزمجو، مدیرکل طرح‌های اقتصادی و خودکفایی کمیته امداد کشور نیز درباره تسهیلات در نظر گرفته شده، می‌گوید: تسهیلات قرض‌الحسنه و کم‌بهره برای مددجویان کمیته امداد در نظر گرفته شده و با توجه به نوع پروژه به آنها وام‌های 45،30 و یکصد میلیون تومانی پرداخت می‌شود. به نظر می‌رسد به این شکل افراد می‌توانند در شغل‌هایی مانند کشت گیاهان دارویی،کشت گلخانه‌ای و دامپروری فعالیت و در روستای خود کارآفرینی کنند. رزمجو از این می‌گوید که کمیته امداد قرار است در بحث‌های آموزشی نیز به افراد کمک کند تا به این شکل آنها بتوانند در کارآفرینی موفق‌تر عمل کنند. علاوه براین، کمیته امداد داوطلب شده در بازاریابی و فروش محصولات تولید شده نیز به افراد کمک کند؛ زیرا وقتی فرد از بازار اطمینان داشته باشد تلاش بیشتری برای تولید و بالا بردن کیفیت محصولات خود می‌کند.

یک تیر و چند نشان

همکاری کمیته امداد و سازمان جنگل‌ها در کنار ایجاد اشتغال و آباد شدن روستاها به حفظ منابع طبیعی نیز کمک می‌کند؛ زیرا اشتغال پایدار مانع تخریب منابع طبیعی شده و شغل‌های مناسب جایگزین اقداماتی مانند قاچاق چوب، قطع درختان برای تولید زغال یا تخریب جنگل برای گسترش زمین‌های کشاورزی می‌شود.

خداکرم جلالی، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز درباره علل مهاجرت روستاییان به کلانشهرها می‌گوید: بسیاری از روستاییان به امکاناتی مانند آب و برق دسترسی دارند، اما چون شرایط معیشتی آنها نامناسب است به شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند.

او با اشاره به این‌که حفاظت و توسعه جنگل‌ها و مراتع و صیانت از منابع طبیعی یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های کنترل بیابانزایی است، تاکید می‌کند: احیای سرزمین در کنار بهبود معیشت و اقتصاد مردم از رویکردهای اساسی این سازمان است. براساس تصمیم‌های گرفته شده، قرار شده سازمان جنگل‌ها مناطق اولویت‌دار را برای اشتغالزایی مشخص و به کمیته امداد معرفی کند.

همه کشور زیر یک چتر

استان خاصی را به عنوان اولویت برای ایجاد اشتغال و ارائه تسهیلات نمی‌توان در نظر گرفت، زیرا حدود 80 درصد مساحت کشور را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد، بنابراین سازمان جنگل‌ها و کمیته امداد باید در تمامی روستاهای کشور برای اشتغالزایی تلاش کنند.

غلامرضا هادربادی، مدیرکل دفتر آموزش و ترویج سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیز در این باره می‌گوید: به این ترتیب سازمان جنگل‌ها براساس تجربه‌های خود مشخص می‌کند روستاییان باید در هر منطقه چه محصولاتی را پرورش دهند تا فعالیت آنها نتایج مطلوب‌تری داشته باشد.

آن‌طور که او می‌گوید سازمان جنگل‌ها در تهیه بذر و نهال نیز به افراد کمک می‌کند تا آنها به خود کفایی برسند.

مدیرکل دفتر آموزش و ترویج سازمان جنگل‌ها یادآور می‌شود که این طرح در روستاهای سراسر کشور دنبال می‌شود و در شمال، جنوب، شرق و غرب کشور با توجه به شرایط اقلیمی به کارآفرینی روستاییان کمک می‌شود تا آنها در فعالیت‌هایی نظیر کشاورزی، دامپروری و تولید صنایع دستی موفق‌تر عمل کنند. پرورش قارچ، مرغ بومی، تولید عرقیجات سنتی و کشت گیاهان دارویی نیز برخی دیگر از فعالیت‌هایی است که قرار شده به کمک کمیته امداد و سازمان جنگل‌ها در روستاها جان دوباره بگیرد.

با توجه به تصمیم سازمان جنگل‌ها و کمیته امداد امام خمینی می‌توان گفت توجه به مهاجرت معکوس جزو اولویت‌های برخی مدیران و سازمان‌ها قرار گرفته است، اما برای کاستن از بار مشکلاتی که مهاجرت بی‌رویه به کلانشهر به کشور تحمیل می‌کند، این مهم باید در دستور کار دیگر وزارتخانه‌ها و نهادها نیز قرار گیرد.

مهدی آیینی

روستاهای کشور شرایط مناسبی ندارند. هر روز مسئولان به آمار روستاهای خالی از سکنه اشاره کرده و هشدار می‌دهند سیل مهاجرت از روستاها به کلانشهرها سبب گسترش حاشیه نشینی و بروز آسیب‌های اجتماعی متعدد می‌شود، اما هیچکدام از آنها برای زنده ماندن روستا تلاش نمی‌کنند، در واقع تمام سعی آنها در سخنرانی و برگزاری همایش‌هایی خلاصه می‌شود که هیچ منفعتی برای روستاییان ندارد .

امروز در تقویم، روز روستاست، اما به جز برگزاری همایش و سخنرانی تاکنون چیزی عاید روستاییان نشده، این درحالی است که روستاییان به دلیل مدیریت اشتباه در مسائلی مانند آب و آموزش، این روزها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند؛ زیرا منابع آب در کشور به شدت کاهش یافته و زمین های حاصلخیز آنها به زمین های بایر تبدیل شده است،هرچند دراین بین خود کشاورزان نیز بی تقصیر نیستند اما مقصر اصلی را باید کسانی دانست که نتوانستند با آموزش های مناسب چنین آسیبی را به حداقل برسانند.

افزون بر این، سیاست های جاری تاکنون به شکلی بوده که معیشت روستاییان با کشاورزی و دامداری گره خورده است به گونه ای که اگر خللی در این دو عامل پدید بیاید، روستایی ناچار به مهاجرت می شود، باید یادآور شد روستا ظرفیت های دیگری نیز دارد که اگر به آنها پرداخته شود می تواند بخشی از نیازهای روستاییان را برطرف کند، برای نمونه اکنون روستاهای کشور حدود 63 هزار نقطه کشور پراکنده شده و در این میان روستاهای زیادی وجود دارد که می تواند به قطب گردشگری یا صنایع دستی تبدیل شود، اما جاذبه های آنها ندیده گرفته شده و مطرح کردن آنها برای کمتر کسی در اولویت قرار دارد.

دوشنبه گذشته برای دومین بار همایش روز روستا در پایتخت برگزار شد و نمایشگاهی نیز در این ارتباط تا جمعه برپاست، اما نکته اینجاست چنانچه نیت اصلی مسئولان توجه ویژه به روستا و رونق گرفتن این مناطق است باید دست کم چنین همایش و نمایشگاه هایی در روستاهای کشور برگزار شود تا 22 میلیون ایرانی که در این مناطق ساکن هستند به بهبود شرایط روستاها و حمایت مسئولان امیدوار شده و کوچ را تنها راه نجات ندانند.

مهدی آیینی

ساخت و سازهای غیرقانونی در مناطق خوش آب و هوا و روستاهای ییلاقی بیداد می‌کند. روزی نیست که خبری از زمین‌خواری در این مناطق منتشر نشود؛ اما این همه وقایعی که در این مناطق اتفاق می‌افتد نیست.کم نیستند افرادی که برای فرار از آلودگی و شلوغی سرسام آور کلانشهرها به این مناطق کوچ می کنند، اما نبود تعامل بین بخشی و مطالعه دقیق روی طرح های هادی روستاها سبب شده شهروندان بدرستی و بموقع از مناطقی که در آنها ساخت و ساز، غیرقانونی است، آگاهی پیدا نکرده و گرفتار مسائلی شوند که علاوه بر تخریب محیط زیست به شلوغی دادگاه ها نیز دامن می زند.

از یک طرف مردم را تشویق به ترک کلانشهرها می کنیم، اما از طرف دیگر شرایط را بدرستی مدیریت نمی کنیم تا آنها با کمترین دغدغه در شهرهای کوچک یا روستاها ساکن شوند.

این روزها آلودگی هوا در کلانشهرها آن قدر بحرانی شده که تعدادی از بازنشسته ها به قول معروف عطای زندگی در این شهرها را به لقایش ببخشند و به روستاهای پدری خود مهاجرت کنند؛ البته اگر هنوز زندگی در آن جریان داشته باشد، به همین دلیل برخی ترجیح می دهند راهی روستاهایی شوند که آشنایی کمتری با فضا دارند.

کوچ شهروندان از کلانشهرها به روستا و شهرهای کوچک می تواند به بهبود شرایط اقتصادی در این مناطق منجر شود، به همین دلیل در حالی که راهکارهای دولت برای تشویق مردم به ترک کلانشهرها تاکنون راه به جایی نبرده و نیروهای جوان روستا در جستجوی شغل زادگاهشان را ترک می کنند، باید به مسئولان هشدار داد مقابله نامناسب با روند ساخت و ساز و ساکن شدن افراد در روستاها می تواند حل این مساله را بیش از پیش دشوار کند.

حفظ جنگل، حفظ مردم

در این که حفظ منابع طبیعی باید اولویت مسئولان و مردم باشد هیچ شکی نیست، اما نحوه مدیریت ساخت و ساز در روستاهایی که مردم به ساکن شدن در آن علاقه مندند نیز باید به قدری با مطالعه همراه باشد که شانس آباد شدن روستاها را از بین نبرد.

می توان گفت اکنون دو دسته روستا در کشور وجود دارد؛ بخشی که در مناطق چهارگانه محیط زیست قرار گرفته اند و به همین دلیل هرگونه ساخت و ساز در آنها با توجه به مقررات سازمان حفاظت محیط زیست انجام می شود و گروه دیگر روستاهایی که خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند و قوانین ساخت و ساز نیز در آنها مشخص است.

باید تاکید کرد چنانچه هنگام طرح هادی روستا تمامی جوانب و آینده روستا در نظر گرفته شده باشد، ساخت و ساز غیرقانونی کمتری در این منطقه اتفاق خواهد افتاد.

روستاها مشخص شوند

برخی مواقع نیز ساخت و سازهای غیرقانونی به این دلیل اتفاق می افتد که شخص نمی داند منطقه ای که برای ساخت و ساز انتخاب کرده روستا نیست، در این بین متولی این که مشخص کند کجا روستاست، وزارت کشور است.

به این ترتیب وقتی منطقه ای به عنوان روستا شناخته شد، برای کنترل ساخت و ساز در آن باید طرح هادی با محوریت بنیاد مسکن تهیه شود، در این طرح، توسعه روستا تعداد افراد ساکن و افزایش آنها در سال های آینده مشخص و پیش بینی می شود.

بنیاد مسکن و مشاوری که این کار را انجام می دهد باید توسعه روستا را به شکلی در نظر بگیرد تا علاوه بر این که نیاز سکونت برای آینده در روستا مشخص می شود، اراضی مناسبی برای ساخت و ساز انتخاب شود که جزو منابع طبیعی نباشد.

لزوم مطالعه دقیق در طرح هادی

ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺤﻮه ﺑﺮرﺳﯽ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﻤﺮان ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ و ﻣﻘﺮرات ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﻣﻌﻤﺎری ﮐﺸﻮر که هیات وزﯾﺮان دی 78 آن را تصویب کرد، طرح هادی باید در کنار ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و اﺻﻼح ﺑﺎﻓﺖ، ﻣﯿﺰان و ﻣﮑﺎن ﮔﺴﺘﺮش آینده و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﯿﻦ ﺑﺮای ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ مانند ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ، ﺗﺠﺎری و ﮐﺸﺎورزی و ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻧﯿﺎزﻣندی های ﻋﻤﻮﻣﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ را در نظر بگیرد.

این در حالی است که براساس قانون ساخت و سازهایی که در خارج از بافت هادی روستا صورت می گیرد، تخلف محسوب می شود.

مسعود منصور، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت وگو با جام جم می افزاید: مشاورانی که طرح هادی را تهیه می کنند، مکلفند در جریان تهیه طرح از نهاد هایی مانند منابع طبیعی و جهاد کشاورزی استعلام بگیرند. علاوه بر این وقتی طرح هادی در شورای برنامه ریزی استان ها تصویب می شود، حضور سازمان حفاظت محیط زیست و جهاد کشاورزی باید به گونه ای باشد که مشخص شود طرح هادی به اراضی ملی و کشاورزی آسیب نمی زند.

این در حالی است که می توان گفت این روند در برخی مناطق بخوبی مدیریت نمی شود، زیرا افراد زیادی وجود دارند که به دلیل ناآگاهی در این زمینه طعمه کلاهبرداران شده و در کنار خسارت مالی خود به محیط زیست نیز آسیب می زنند.

وقتی نظارت گم می شود

مشاورانی که طرح هادی را آماده می کنند ، باید هنگام آماده کردن آن نظر محیط زیست و سازمان جنگل ها را جویا شوند.

علاوه بر این با توجه به این که حریم روستا ممکن است تا 10 سال آینده به ساخت و ساز و توسعه پیدا نیاز نکند، افرادی که تهیه کننده طرح هادی را باید آینده روستا را بدرستی پیش بینی کنند؛ زیرا وقتی اراضی به عنوان حریم روستا در نظر گرفته می شود، از حوزه مدیریتی منابع طبیعی خارج شده و کار حفاظتی کمتری روی آن صورت می گیرد.

بنابراین امکان تصرف آنها از سوی افراد افزایش پیدا می کند، به همین دلیل باید حریم روستا به شکلی انتخاب شود که نیاز واقعی بوده و بنیاد مسکن برای آن برنامه داشته باشد.

معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور تصریح می کند: بنیاد مسکن مانند سازمان جنگل ها و منابع طبیعی نیرو و ابزار حفاظتی ندارد، به همین دلیل احتمال تصرف حریم روستا توسط فرصت طلبان وجود دارد.

وی ادامه می دهد: اکنون ما با مواردی روبه رو هستیم که حریم روستا درست انتخاب نشده، به همین دلیل مشکلاتی به وجود آمده است.

توجه به تعامل بین بخشی

برای این که ساخت و سازهای غیرقانونی در مناطق ییلاقی به حداقل برسد، باید تمامی سازمان ها و نهادهای درگیر در این حوزه با یکدیگر همکاری مناسبی داشته باشند؛ از محیط زیست و سازمان جنگل ها گرفته تا بنیاد مسکن، وزارت نیرو و قوه قضاییه.

به این شکل وقتی خدماتی مانند آب، برق و گاز در اختیار متخلفان قرار نگیرد، آنها کمتر دست به ساخت و ساز می زنند.

علاوه بر این وقتی قوه قضاییه نیز بسرعت با متخلفان برخورد کند، می توان امیدوار بود میزان ساخت و ساز غیرقانونی در کشور کاهش پیدا کند.

بیژن مقیمی، رئیس اداره محیط زیست شمیرانات نیز در گفت وگو با جام جم تصریح می کند: ساخت و ساز غیرمجاز در حوزه شهری و روستایی اتفاق می افتد و با تعاملی که بین بخش هاست، با ساخت و ساز غیرمجاز برخورد می شود.

وی یادآور می شود: ویلاها بیشتر به افراد روستایی تعلق ندارد؛ بلکه صاحبان آن افراد مرفهی هستند که از استان های دیگر به این مناطق می آیند.

از سوی دیگر قیمت بالای اراضی نیز سبب شده بسیاری از باغداران زمین های خود را به ویلا تبدیل کنند، این تغییر کاربری ها نیز تهدیدی برای محیط زیست کشور محسوب می شود.

رئیس اداره محیط زیست شمیرانات، درباره میزان برخورد با متخلفان ساخت و ساز در این منطقه یادآور می شود: در حوزه رودبار قصران و لواسان از شش ماهه دوم سال 93 تاکنون حدود 117 هکتار از اراضی تصرف شده را به بیت المال برگردانده ایم.

نکاتی برای خرید یا ساخت و ساز در روستا

شهروندان چنانچه قصد دارند در مناطق روستایی ساخت و ساز کرده یا ملکی را بخرند، ابتدا باید مطمئن شوند محلی که انتخاب کرده اند در روستا واقع شده؛ زیرا فقط برای مناطق روستایی طرح هادی تهیه شده و اجازه ساخت و ساز داده می شود.

افراد می توانند با استعلام از سازمان جنگل ها آگاهی پیدا کنند که اراضی انتخابی آنها در محدوده اراضی ملی قرار دارد یا در حریم روستاها واقع شده است.