گزارشگران سبز خبر اینجا سبز میشود
هر سال با آغاز فصل پاییز، آسمان آرامآرام به رنگ خاکستری درمیآید وهشدارها درباره آلودگی هوا دوباره تکرار میشود؛ هشداری که برای بسیاری از شهروندان دیگر تازگی ندارد. وزیربهداشت روز گذشته اعلام کرد که سالانه ۵۰ هزار نفر در کشور قربانی آلودگی هوا میشوند؛ عددی تکاندهنده که به معنای مرگ روزانه بیش از ۱۳۰نفر است اما پرسش اساسی این است: چرا پس از سالها هشدار و تدوین قانون همچنان گرفتار این چرخه تکراری هستیم؟
براساس گزارشهای وزارت بهداشت از مجموع مرگومیرهای کشور، حدود ۱۲.۵۶درصد مستقیما به آلودگی هوا نسبت داده میشود اما مسأله فقط همین نیست؛ خسارات اقتصادی ناشی از این معضل هرساله نیز چشمگیر است. چراکه افزایش بار بیماریهای غیرواگیر مانند سرطان، بیماریهای قلبی ــ عروقی و مشکلات تنفسی تحت تأثیر آلودگی هوا، سالانه بیش از ۱۲میلیارد دلار به اقتصاد کشور آسیب میرساند.
چرخه تکراری بحران
سال ۹۶ بود که قانون جامعی در زمینه آلودگی هوا بهعنوان قانون هوای پاک به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و ۲۳ دستگاه مکلف به اجرای آن شدند. با اینکه با توجه به آمار مرگومیرهای ناشی از آلودگی هوا در کشور و خسارات ناشی از آن هیچ ابهام و شکی در لازمالاجرا بودن چنین قانونی باقی نمیماند، اما متاسفانه فقط ۱۲درصد احکام آن اجرایی شد. این بیاعتنایی به اجرای قانون درحالی است که وضعیت آلایندهها در کلانشهرهای ایران وضعیت استانداردی ندارد.
محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران به ما میگوید: میانگین غلظت ذرات معلق در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران حدود ۳۰ میکروگرم بر مترمکعب است؛ در حالی که استاندارد سازمان جهانی بهداشت ۵میکروگرم و استاندارد ملی ایران ۱۲میکروگرم تعیین شده است. به این ترتیب، وضعیت کنونی ما تقریبا شش برابر بالاتر از رهنمودهای استاندارد جهانی است.
مدیریت درست، حلقه مفقوده آلودگی
براساس قانون هوای پاک هر سال باید بخشی از خودروهای فرسوده از رده خارج شوند و در برنامه هفتم توسعه نیز تصریح شده که باید حداقل سالی ۵۰۰هزار خودروی فرسوده جمعآوری شود اما در عمل این اتفاق نمیافتد. بهگفته حسنوند در کلانشهری همچون تهران،حدود ۷۵درصد ذرات معلق ناشی ازمنابع متحرک مانندخودروها،اتوبوسها و موتورسیکلتهاست. همچنین طبق آمار، سهم حملونقل عمومی در جابهجایی شهروندان در تهران بسیار کمتر از ۲۰درصد است. افزون بر منابع شهری و صنعتی، تغییرات اقلیمی نیز به بحران آلودگی دامن میزند. رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران میگوید: خشکشدن تالابها به ایجاد کانونهای جدید گردوغبار منجر شده که ذرات آن تا تهران نیز میرسد و درواقع اکنون سوءمدیریت منابع آب و تغییرات اقلیمی، شرایط را وخیمتر کرده است.
تلفیق نوآوری نخبگان و اصلاحات ساختاری
برخلاف اینکه ارگانهای متعدد هشت سال است که در بحث آلودگی هوا وظایفی را به عهده گرفتهاند و هرسال برای جلوگیری از افزایش این بحران بودجهای نیز برای هریک از این سازمانها در نظر گرفته میشود اما آمارها نشان میدهند که اتفاق مثبتی در تحقق برنامه هوای پاک رخ نداده است. حالا دولت چهاردهم همچون سنوات قبل، به دنبال راهکاری اساسی برای عبور از این معضل چندساله هستند. در همین راستا روز گذشته محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت بهرهگیری از ظرفیت نخبگان علمی کشور را راهکاری برای حل بحران آلودگی هوا دانست و گفت: استفاده از تخصص و نوآوری نخبگان امروز میتواند جان هزاران نفر را نجات دهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود ببخشد. این درحالی است که رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا امید به بهبود کیفیت هوا بدون اجرای اقدامات ساختاری را «غیرمنطقی» میداند و میگوید: بهبود کیفیت هوا با بارش باران یا وزش باد، به معنای بهبود واقعی نیست. ما بیش از هر چیز نیاز به برنامهای پایدار و پیوسته داریم که در آن حملونقل عمومی تقویت، خودروهای فرسوده از رده خارج، صنایع ملزم به رعایت استانداردهای جهانی و مدیریت منابع طبیعی و اقلیمی نیز جدی گرفته شود.
پاییز امسال؛ آلودهتر
امسال پیش از آنکه پاییز از راه برسد، نشانههای نگرانکنندهای از وضعیت جوی کشور به چشم میخورد. چراکه کاهش بارندگیها در ماههای اخیر و پیشبینی تداوم این روند، احتمال وقوع وارونگی دما و انباشت آلایندهها در کلانشهرها را افزایش داده است. بهگفته کارشناسان، وزش باد و بارش باران از اصلیترین عوامل تهویه طبیعی هواست و وقتی این عامل کمرنگ شود، شرایط برای پایداری هوا و ماندگاری آلودگی مهیاتر خواهد شد. همین مسأله باعث شده که پیشبینیها برای پاییز امسال چندان امیدوارکننده نباشد و احتمالا روزهای آلوده بیشتری نسبت به سالهای گذشته در پیش خواهیم داشت. صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، در گفتوگو با ما تأکید میکند که احتمالا شرایط امسال از نظر کیفیت هوا سختتر خواهد بود و با توجه به کاهش بارشها و استمرار شرایط پایدار جوی، پیشبینی میشود تعداد روزهای آلوده در پاییز امسال بیشتر از سالهای گذشته باشد. به گفته وی یکی از عوامل مؤثر در کاهش آلودگی، بارندگی است اما پیشبینیها نشان میدهد که در نیمه اول پاییز سامانههای بارشی چندان فعال نخواهند بود. بنابراین باید در انتظار بازگشت موج آلودگی در تهران و سایر کلانشهرها باشیم.
زهرا حامدی
