گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

محمد کربلايي، فرمانده يگان حفاظت ميراث فرهنگي کشور در اين گفت وگو از دلايل افزايش تب گنج يابي در کشور و اشياي کشف شده از قاچاقچيان عتيقه در چهار ماه نخست سال مي گويد.

اين روزها بحث گنج يابي بيشتر از گذشته مطرح شده است. براي نمونه برگزاري تورهاي آموزش گنج يابي نيز خبرساز شده به نظر شما دليل افزايش چنين مسائلي چيست؟
تب يافتن گنج دردي است که طمعکاران و سوداگران زيادي را در سراب خود مي سوزاند اين کار نتيجه اي جز آسيب روحي – رواني و در بعضي مواقع مجازات قضايي براي فريب خوردگان در پي ندارد و دلايل آن شامل آشنايي نداشت با قوانين، نبود مجازات هاي بازدارنده، ساده انديشي، پيمودن ره صدساله در يک شب يا ماجراجويي و ديگر مشکلات جامعه مانند بيکاري اعتياد است.

بيشتر کدام استان ها درگير مسائلي مانند گنج يابي هستند؟
جرائم گنج يابي را مي توان شامل حفاري غيرمجاز و استفاده از فلزياب دانست که با توجه به در نظر گرفتن مواردي از جمله تعداد آثار ثبت ملي، گستردگي و پراکندگي آثار و موقعيت جغرافيايي و باتوجه به گزارش هايي که از استان هاي مختلف دريافت مي کنيم، مي توان گفت اکثر استان هاي سراسر کشور درگير هستند.

قانونگذار درباره مجازات افرادي که اقدام به گنج يابي يا تخريب آثار باستاني مي کنند، چه پيش بيني کرده است؟
فصل نهم قانون مجازات اسلامي کتاب پنجم تعزيرات پيرامون جرايم عليه ميراث فرهنگي تنظيم شده است از طرفي نيز ماده واحده قانون ضرورت اخذ مجوز براي ساخت، خريد و فروش، نگهداري، تبليغ و استفاده از دستگاه فلزياب براي متخلفان کاربرد غيرقانوني اين گونه ابزار در نظر گرفته شده است.

چه خلاهاي قانوني براي برخورد با افرادي که دنبال گنج يابي مي روند يا آثار باستاني را تخريب مي کنند، وجود دارد؟
مجازات هاي در نظر گرفته شده، متناسب با جرايم ارتکابي نبوده و به عبارتي ديگر بازدارنده نيست، چون بسياري از مجرمان و سوداگران اين عرصه مسبوق به سابقه و مرتکب تکرار جرم مي شوند.

کمبودهاي يگان حفاظت ميراث فرهنگي در اين زمينه چيست، آيا نيرو و تجهيزات کافي در اختيار داريد؟
با توجه به تعدد آثار ثبت ملي و جهاني، گستردگي و پراکندگي آثار در اقصي نقاط کشور هرگونه اقدام عليه سوداگران اين عرصه مستلزم فرهنگسازي، عرق ملي و تلاش و هميت عموم مردم و دوستداران ميراث فرهنگي بوده و صرف انتظار از يک يا چند نهاد تخصصي کافي نبوده و لازم است يگان حفاظت براي پيشگيري از وقوع جرم و مقابله با متجاوزان به آثار تاريخي از هر حيث مانند نيروي انساني و ارتقاي سامانه هاي هوشمند تقويت شود.

يگان حفاظت ميراث فرهنگي تاکنون در اين زمينه چه موفقيت هايي داشته است؟
اقدامات انجام شده از سوي مرکز کنترل و فرماندهي نشان دهنده کاهش 73 درصد سرقت از موزه ها، افزايش 07 / 10درصد دستگيري مجرمان حفاري هاي غيرمجاز بوده است علاوه بر اين شناسايي شرکت ها و سايت هاي غيرمجاز که در زمينه تبليغات فروش دستگاه هاي گنج ياب فعاليت داشته اند در دستور کار فرماندهي يگان حفاظت سراسر کشور قرار گرفته و موفقيت هاي چشمگيري داشته ايم و اين روند کم و بيش ادامه دارد، اميدواريم در راستاي کنترل و مهار جرايم اقدامات اساسي از سوي مسئولان ذي ربط سازمان و معاونت محترم توسعه راهبردي رياست جمهوري براي اين فرماندهي صورت بگيرد.

آمار کشفيات يگان حفاظت در چندماهه اول سال چه بوده است؟
تعداد اشياي کشف شده در چهار ماهه اول امسال در مقايسه با مدت مشابه سال قبل نشان دهنده افزايش 09 / 56 درصدي است، علاوه بر اين از لحاظ تعداد دفعات کشفيات اشياي تاريخي نيز با رشد 83 / 21درصد روبه رو بوده ايم.

بيشترين کشفيات يگان چه بوده است؟
درباره بيشترين کشفيات چهار ماهه اول سال مي توان به سکه هاي تاريخي و ظروف سفال مربوط به دوره هاي مختلف تاريخي (ماقبل تاريخ، تاريخي و دوره اسلامي) اشاره کرد.

يگان حفاظت ميراث فرهنگي در فضاي مجازي نيز فعال است، آيا تا به حال مديران سايت هايي که در زمينه گنج يابي فعاليت مي کنند، شناسايي شده اند؟
اين قضيه از ابتدا از سوي يگان حفاظت در حال پيگيري بوده و هست، علاوه براين براي ارتقاي اين فعاليت ها اکنون تعامل خوبي با پليس فتا انجام شده و تاکنون سايت هاي زيادي در اين باره با دستور مقام قضايي مسدود شده است.

فعاليت گنج ياب ها در چند سال اخير چه تغييراتي کرده است؟
با توجه به تبليغات و بازاريابي هاي غيرقانوني خريد و فروش دستگاه هاي فلزياب فعاليت گنج ياب ها افزايش داشته، زيرا فعاليت اين شرکت ها به تشويق افرادي منجر شده که به دنبال گنج هستند.

خريد و فروش اشياي تقلبي چقدر رواج دارد؟
باتوجه به ناآگاهي عموم مردم نسبت به شناسايي اشياي تاريخي اکنون درصد فراواني از خريد و فروش در اين حوزه مربوط به اشياي تقلبي است.

قاچاقچيان بيشتر آثار به دست آمده را به کدام کشورها قاچاق مي کنند؟
آنها بيشتر آثار را از طريق کشورهاي همجوار به کشورهاي اروپايي مي فرستند و آنجا در حراجي هاي بزرگ به کلکسيونرهاي آثار عتيقه مي فروشند.

آماري از سرقت موزه هاي کشور داريد؛ آخرين سرقتي که از موزه هاي کشور انجام شده چه زماني بود. آيا سارقان شناسايي شدند؟
سرقت از آتشکده ري در جاده ورامين آخرين پرونده سرقت از موزه هاي کشور است که بلافاصله رسيدگي به موضوع در دستور کار اين يگان و پليس آگاهي تهران بزرگ قرار گرفت و در کمتر از 20 روز سارقان دستگير و روانه زندان شدند و تمام اشياي مسروقه نيز به موزه برگردانده شد.

بي توجهي مسئولان به ميراث فرهنگي زمينه را براي فعاليت باندهاي تبهکار قاچاق عتيقه هموار کرده است.شرايط آشفته نگهداري از ميراث فرهنگي کشور براي گروهي خاص حکم آب گل آلود را پيدا کرده است، چون به اعتقاد برخي کارشناسان حوزه ميراث فرهنگي، گردانندگان باندهاي تبهکار قاچاق عتيقه از افراد ساده لوحي که به دنبال گنج هستند نهايت استفاده را مي برند. به اين شکل که آنها اشياي عتيقه را به پايين ترين قيمت از گنج ياب هاي خرده پا خريده و در بورس عتيقه کشورهايي مانند انگلستان، فرانسه و آمريکا به مبالغ هنگفت مي فروشند.
اردشير اروجي، مديرکل سابق دفتر برنامه ريزي، آمار و اطلاعات سازمان ميراث فرهنگي به جام جم مي گويد: افرادي نيز بالادست گنج ياب ها هستند. آنها با مطالعاتي که دارند سرنخ هاي خوبي از آثار عتيقه به دست مي آورند، بعد از اين مرحله آنها افراد زير دست خود را دنبال گنج فرستاده و در نهايت اين اشيا را به خارج از کشور منتقل مي کنند.
به گفته وي، باندهاي تبهکار سرنخ هاي خيلي خوبي از محل دفن اشياي عتيقه داشته و با اجير کردن افراد ساده لوح پول هنگفتي به جيب مي زنند.
يکي از اعضاي فراکسيون ميراث فرهنگي و گردشگري مجلس نيز دراين باره به جام جم مي گويد: مي توان گفت مافيايي دراين حوزه وجود دارد چون تخلفات سيستماتيک سازماندهي لازم دارد، بنابراين مي توان گفت مافياي قاچاق عتيقه در کشور وجود دارد.
مديرکل سابق دفتر برنامه ريزي، آمار و اطلاعات سازمان ميراث فرهنگي درباره مقصد عتيقه هاي خارج شده از کشور ياد آور مي شود: کنوانسيون بين المللي درباره اشياي تاريخي وجود دارد که براساس آن کشورهاي عضو بايد اشياي تاريخي را به کشور مقصد برگردانند.
کشورمان يکي از اعضاي اين کنوانسيون است، به همين دليل اشياي عتيقه اي را که در زمان جنگ عراق و کويت به کشورمان قاچاق شده بود به کشور کويت برگرداند، افزون براين اشياي زيادي نيز تا به حال به کشور افغانستان تحويل داده شده است.
نکته اينجاست که بسياري از کشورها در اين کنوانسيون عضو نيستند يا به وظيفه خود بدرستي عمل نمي کنند جالب است بدانيد بورس اشياي عتيقه در انگلستان، فرانسه و آمريکا فعال است و اين کشورها تاکنون در اين کنوانسيون عضو نشده اند، به همين دليل قاچاقچيان عتيقه سعي مي کنند اشياي کشف شده در حفاري هاي غير مجاز را به اين کشورها قاچاق کرده و آنها را بفروشند. بايد تاکيد کرد رساندن اشياي عتيقه به اين کشورها فقط از عهده باندهاي سازمان يافته برمي آيد.

کوتاهي مسئولان
يکي از مسائلي که سبب شده باندهاي تبهکار قاچاق عتيقه در کشورمان فعال شوند، همکاري نکردن سازمان ها و ارگان هاي مختلف با يکديگر است. براي نمونه بحث برخورد با شرکت هاي سازنده فلزياب براي اولين بار حدود 12 سال پيش مطرح شد. آن زمان عده اي مخالف فلزياب ها بودند، اما برخي نيز ادعا مي کردند از اين ابزار در دامپروري و معدن استفاده مي شود، بنابراين مصوبه اي در هيات دولت تصويب شد و بر اساس آن شرکت هاي سازنده موظف شدند براي تبليغات اين وسيله با سازمان ميراث فرهنگي همکاري کنند، علاوه براين شرکت توليد کننده فلزياب براساس اين مصوبه بايد مشتريان خود را به سازمان ميراث فرهنگي معرفي کنند تا اين سازمان نياز شخص متقاضي فلزياب را سنجيده و شماره سريال دستگاه فلزياب نيز در سازمان ميراث فرهنگي ثبت و ضبط شود.
اروجي يادآور مي شود: اما نکته اينجاست که براساس اين مصوبه عمل نشده است، چون مشکلات زيادي در اين حوزه ايجاد شده و به نظر مي رسد در اين ميان شرکت سازنده در معرفي افراد به سازمان ميراث کوتاهي کرده و سازمان ميراث فرهنگي نيز پيگير اين ماجرا نبوده است. افزون براين بايد گفت نيروي انتظامي نيز در برخورد با اين موضوع ضعف نشان داده است. اين درحالي است که بايد تاکيد کرد سازمان ميراث فرهنگي از سيستم حفاظتي منسجمي نيز برخوردار نيست، زيرا مخبر هاي اين سازمان آن طور که بايد و شايد فعال نيستند.
مديرکل سابق دفتر برنامه ريزي، آمار و اطلاعات سازمان ميراث فرهنگي يادآور مي شود: سازمان بايد تعداد زيادي مخبر آموزش ديده داشته باشد تا بموقع سازمان را در جريان حفاري هاي غير مجاز قرار دهند، اما اين روزها مخبرها فعال نيستند و خبرها به سازمان ميراث فرهنگي نمي رسد.
اروجي در باره اين که فعاليت گنج ياب ها در کدام استان ها بيشتر است، ابراز مي کند: اين افراد در اکثر استان ها فعاليت مي کنند؛ براي نمونه دراطراف تهران مي توان به طالقان و حومه دماوند اشاره کرد.

مشوق ها ناچيز است
به نظر مي رسد مسئولان بايد براي ماموران يگان حفاظت ميراث فرهنگي و شهرونداني که پرده از فعاليت باندهاي قاچاق عتيقه برمي دارند، مشوق هاي بيشتري در نظر بگيرد، زيرا اين روزها اگر شخصي شيء عتيقه اي را کشف و به سازمان ميراث فرهنگي تحويل دهد براحتي پاداش نمي گيرد.
اروجي در اين باره عنوان مي کند: در برنامه پنجساله سوم موضوع تشويقي را گنجانديم به اين شکل که از حسابي که جريمه قاچاقچيان عتيقه به آن واريز مي شود، افرادي که به کشف اشياي عتيقه کمک کنند، تشويق مي شوند.
اکنون اگر شخصي شيء عتيقه اي را پيدا کرده و در زمان مشخصي آن را به ميراث فرهنگي تحويل دهد، کارشناسان شيء را بررسي کرده و اگر تقلبي نباشد سهم تشويقي به فرد تعلق مي گيرد، اما نکته اينجاست مبلغي که به عنوان تشويقي به شخص تعلق مي گيرد با پيشنهاد هاي قاچاقچيان عتيقه قابل مقايسه نيست به همين دليل مسئولان بايد راهکاري براي تشويق بيشتر شهروندان در نظر بگيرند.
نکته ديگري که در اين بين بايد به آن توجه کرد وجود اشياي تقلبي عتيقه در کشور است، بايد گفت رسيدگي به پرونده هايي که اشياي عتيقه تقلبي در دادسراها تشکيل مي دهد هرسال بخش زيادي از توان پليس و دادسراها را به خود اختصاص مي دهد، به همين دليل براساس قانون اشياي تقلبي پس از کشف بايد معدوم شود.