وقتي خشکسالي انباشته مي شود

خشکسالی، نامی آشنا

بحران آب در کشورمان داستان تازه ای نیست، زیرا در کتیبه هایی که به یادگار مانده، نکاتی در باره خشکسالی آمده که با توجه به آن، می توان پیشینه مشکل کمبود آب را در کشور حدس زد.

شاهرخ فاتح، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در این باره به جام جم می گوید: کشورمان با توجه به قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه خشک به شکل طبیعی محیطی شکننده دارد. بنابراین هر تغییری در آن می تواند بحران زیست محیطی ایجاد کند. ناهماهنگی انسان با طبیعت و بهره برداری بیش از حد از منابع، ازجمله منابع آب می تواند عواقب ناگواری برای اکوسیستم های طبیعی داشته باشد.

پیش بینی، کاری دشوار

بارش سالانه در ایران یک سوم متوسط دنیاست، زیرا میانگین مجموع بارش های سالانه در جهان حدود 800 میلی متر است. این درحالی است که در کشورمان، این آمار به حدود 250 میلی متر می رسد و افزایش تقاضا برای مصرف آب، توسعه ناپایدار، نبود توازن زمانی و مکانی بارش ها و افزایش تبخیر می تواند سبب ایجاد مشکلات بیشتر شود.

در این میان، برخی کارشناسان از عواقب بحران آب به شکلی یاد می کنند که براساس آن تا چند سال آینده، حدود 50 میلیون ایرانی ناچار به کوچ اجباری خواهند شد.

رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی درباره کوچ اجباری ناشی از نبود آب که از سوی برخی افراد مطرح شده، اظهار می کند: پیش بینی آینده، کار آسان و دقیقی نیست و مدل های متفاوتی وجود دارد که صرفا چشم اندازی از آینده را آن هم با درجه شفافیت کم ارائه می کنند. به این ترتیب نمی توان درباره 50 سال آینده با صراحت و قطعیت پیش بینی دقیقی انجام داد.

بنابراین بهترین راهکار، مدیریت درست شرایط کنونی است. برای این کار باید منطقی و واقع بینانه به مسائل نگاه کرد.

فاتح یادآور می شود: کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل برای تعیین شاخص بحران آب در کشورها اشاره کرده اگر میزان برداشت کشوری بیشتر از 40 درصد از منابع تجدیدپذیر آن کشور باشد،آن کشور با بحران آب رو به روست، در حالی که این آمار در کشورمان حدود 70درصد برآورد می شود.

آخرین خبر از خشکسالی

دوره پایش های آبی و کشاورزی، سال آبی نامیده می شود. این دوره از ابتدای مهر شروع می شود و تا پایان شهریور سال آینده ادامه پیدا می کند. با توجه به این که سال آبی 94ـ93 به تازگی به پایان رسیده، می توان میزان دقیق بارش ها را ارائه کرد.

رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی دراین باره می گوید: سال آبی 94ـ93 سال آبی مناسبی از لحاظ دریافت بارش ها نبود، چون از 31 استان کشور، 27 استان با کمبود بارش نسبت به شرایط بلندمدت خود مواجه بودند. در این میان، استان بوشهر با 45 درصد کاهش نسبت به بلندمدت، دشوارترین وضع را داشت. همچنین در تمام کشور نسبت به شرایط بلندمدت حدود16 درصد کاهش بارش داشته ایم.

این در حالی است که اگر سال آبی قبل را در نظر بگیریم، باید یادآور شد در سال آبی 93ـ92 نیز 22 استان با کمبود بارش روبه رو بودند. بنابراین با کنار هم قرار دادن این دو سال متوجه می شویم 18 استان کشور دو سال پی در پی است که شرایط کمبود بارش نسبت به بلندمدت دارند.

بدهکاری به منابع آب

فاتح با بیان این که پایش خشکسالی با کمک شاخص های مختلف ارائه می شود، عنوان می کند: خشکسالی در کشورمان انباشته شده. شخصی را در نظر بگیرید که برای درآمد روزانه اش با مشکل و کمبود مواجه شود . در این حالت او برای رفع نیاز روزانه از پس انداز و اندوخته خود استفاده می کند. این شخص اگر همه پس انداز خود را مصرف کند، ناچار به وام گرفتن رو می آورد و درادامه بر میزان بدهی اش افزوده می شود. در باره منابع آبی کشورمان نیز این شرایط رقم خورده یعنی با محدودیت بارش و افزایش تقاضا و نیاز روزافزون به آب، از منابع و ذخایر موجود آب کشور برداشت شده، بدون آن که برای جایگزینی منابع برداشت شده دست کم در کوتاه مدت چاره ای وجود داشته باشد.

وی یادآور می شود: در شاخص های بلندمدت مشخص است خیلی از مناطق کشور خشکسالی انباشته و چند ساله دارند و چنانچه بارش مناسبی داشته باشیم، بازهم بارش ها صرف مصرف روزانه می شود، مگر آن که از اکنون برای جبران برداشت ها برنامه مشخص داشته باشیم. بنابراین به زمان زیادی نیاز است تا بتوان بدهی انباشته شده قبلی را جبران کرد.

چالش های منابع آب در کشور

افت بارش، کاهش حجم آب های سطحی، بهره برداری بی رویه و افت منابع زیرزمینی، افزایش چاه های غیرمجاز، گسترش دشت های با وضع بحرانی و ممنوعه، تاثیر منفی نظام مالکیت زمین در بهره وری منابع آب، افزایش جمعیت،کاهش کیفیت آب از طریق پساب های صنعتی، کشاورزی و شهری و در نهایت راندمان پایین آب در کشاورزی از مهم ترین چالش های منابع آب کشور است.