آخرین خبرها
خانه / بایگانی/آرشیو برچسب ها : آلودگی هوا

بایگانی/آرشیو برچسب ها : آلودگی هوا

اشتراک به خبردهی

مازوت سوزی را نمی‌توان انکار کرد  

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد در هوای تهران نشانه مصرف مازوت است، گفت: در چنین شرایطی پرداختن به مسائلی مانند زباله سوزی که البته بی‌تاثیر نیست، سبب به حاشیه رفتن عوامل اصلی آلودگی می‌شود.

‌‌‌محمدصادق حسنوند درباره اینکه این روز‌ها از زباله سوزی به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش آلودگی‌هوا یاد می‌شود، توضیح داد: نمی‌توان گفت زباله‌سوزی در آلودگی‌هوا بی‌تاثیر است. اما در نظر گرفتن میزان سهم زباله سوزی در آلودگی‌هوا در یک بازدید میدانی مشخص نمی‌شود و نمی‌توان برای آن سهم حدود ۲۰ درصدی در نظر گرفت.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه مطالعه جدید و جامعی در این خصوص انجام نشده است، نمی‌توان سهم مشخصی برای زباله سوزی در آلودگی‌هوا مشخص کرد. اما برآورد می‌شود که سهم آن حدود ۵ درصد باشد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه چنین اظهار نظر‌هایی سبب به حاشیه رفتن دلایل اصلی آلودگی‌هوا می‌شود، عنوان کرد: علل اصلی آلودگی‌هوای کلانشهری مانند تهران مشخص است و نباید از سهم منابع متحرک مانند خودرو‌ها و یا مصرف سوخت نامناسب در نیروگاه‌ها غفلت کرد.

‌حسنوند در پاسخ به این پرسش که آیا مازوت سوزی اتفاق می‌افتد؟ نیز بیان کرد: با توجه به میزان غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد می‌توان گفت، قطعا مازوت سوزی اتفاق می‌افتد.

وی با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت بهداشت این مساله را تایید نمی‌کنند، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست بجای اینکه طرف مردم باشد از صنایع حمایت می‌کند.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: با توجه به داده‌هایی که در خصوص آلاینده‌های هوا وجود دارد، باید گفت شکی در این نیست که سوخت دارای گوگرد بالا مصرف می‌شود.

‌حسنوند درباره قانونی بودن استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها نیز عنوان کرد: قانون هوای پاک این اختیار را به نیروگاه‌ها داده است که سوخت مازوت نیز بسوزانند. اما آن‌ها باید از تجهیزات مناسب برای کاهش غلظت آلاینده‌هایی مانند دی اکسید گوگرد استفاده کنند، زیرا مصرف مازوت سبب انتشار فلزات سنگین سمی نیز می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در کشور‌های پیشرفته از سوخت زغال سنگ نیز استفاده می‌شود، تاکید کرد:، اما این کشور‌ها از دستگاه‌های مناسب برای کنترل آلاینده‌ها استفاده می‌کنند. به همین دلیل سلامت شهروندان به خطر نمی‌افتد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا امکان استفاده از چنین تجهیزاتی در کشورمان فراهم است؟ توضیح داد: بیش از نیم قرن است که از فناوری کنترل آلاینده‌هایی مانند دی اکسید گوگرد در دنیا استفاده می‌شود و لازم به یادآوری است که کنترل دی اکسید گوگرد کار دشواری نیست و سازمان حفاظت محیط زیست باید نظارت مناسبی روی فعالیت نیروگاه‌ها داشته باشد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه در کشورمان نیز توانمندی استفاده از تجهیزات کنترل آلاینده دی اکسید گوگرد وجود دارد، ادامه داد: اگر صنایع و نهاد‌های مسئول برای کنترل این آلاینده‌ها هزینه‌های لازم را انجام ندهند. هفت برابر این هزینه را شهروندان باید به دلیل به خطر افتادن سلامت خود بپردازند.

هوای تهران به باد رفته

آسمان کلانشهر‌های کشور این روز‌ها خاکستری است و آلودگی‌هوا برای شهروندان شمشیرش را از رو بسته است. در کلانشهری مانند تهران هر سال حدود ۹۰۰۰ نفر به دلیل آلودگی‌هوا جان خود را از دست می‌دهند و براساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شهروندان امسال تاکنون فقط ۹ روز پاک را تجربه کرده‌اند. این شرایط ثابت می‌کند که برنامه‌های مسئولان برای کاهش و کنترل آلودگی هوا از مقام حرف و شعار فراتر نمی‌رود و کم نیستند، مدیرانی که برای کاهش آلودگی‌هوا به دنبال پاک کردن صورت مساله هستند.

ریشه‌های افزایش آلودگی‌هوا در کلانشهری مانند تهران، اصفهان، کرج و اراک را اگر دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که رفع آلودگی‌هوا در اولویت برنامه‌های مسئولان نیست و آن‌ها بهبود وضعیت آلودگی‌هوا را به وزش باد و بارش باران سپرده‌اند و با توجه به اینکه این روز‌ها خبری از وزش باد در کلانشهری مانند تهران نیست شهروندان نباید به بهبود کیفیت هوا امیدوار باشند و در چنین شرایطی افزایش آلودگی‌هوا و مرگ‌های ناشی از آن دور از انتظار نیست.

مسئولان برای رفع آلودگی‌هوا در کلانشهر‌های کشور اراده‌ای ندارند، زیرا اگر غیر از این بود برای بهبود شرایط قدم‌های مناسبی بر می‌داشتند و از تجربه کشور‌های موفق در این خصوص بدرستی استفاده می‌کردند. در واقع راهکار‌های کاهش آلودگی‌هوا مساله‌ای نیست که نامشخص باشد و بسیاری از کشور‌ها با برنامه‌ریزی برای این مهم اقدامات تاثیر گذاری برای کاهش آلودگی‌هوا انجام داده‌اند. برای نمونه مدت‌هاست که کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که برای کاهش آلودگی‌هوا باید منابع انتشارآلاینده مانند خودرو‌ها را کنترل کرد.

این درحالی است که در کشورمان آمار خودرو‌های فرسوده بسیار نگران کننده است و براساس آمار منتشر شده می‌توان گفت حدود ۳۲ درصد از ۳۷میلیون وسیله‌نقلیه سبک و سنگین کشور فرسوده است. افزون بر این حدود ۸۰ درصد از ۱۲میلیون موتورسیکلتی که در کشور شماره گذاری شده نیز از سن فرسودگی عبور کرده‌اند. شرایط در ناوگان حمل و نقل عمومی نیز بحرانی است و برخی کارشناسان نسبت به فرسودگی ۸۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی کشور هشدار می‌دهند.

به این ترتیب می‌توان گفت در کشورمان اراده‌ای برای از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده وجود ندارد و  آمار‌ها در این حوزه به صفر نزدیک شده است. زیرا سال گذشته وزارت صمت مصوب کرد که به جای اسقاط خودرو می‌توان ۱٫۵ درصد ارزش آن را پرداخت کرد. چنین تصمیم‌هایی که جان شهروندان را به بازی می‌گیرد در کشورمان کم نیست، برای نمونه وزارت صمت به دنبال این بود که که استاندارد آلایندگی خودرو‌های وارداتی از یورو۶ به یورو ۵ کاهش پیدا کند؛ بنابراین در  چنین شرایطی نباید به بهبود کیفیت هوای کلانشهر‌های کشور امیدوار بود، زیرا در بین مدیران اراده‌ای برای کاهش آلودگی‌هوا وجود ندارد و آن‌ها سال‌هاست که مدیریت آلودگی هوای تهران را به باد و باران سپرده‌اند.

 

  مهدی‌آیینی  

 

سوء مدیریت به آتش آلودگی‌هوا می‌دمد 

آلودگی‌هوا هر سال بیش از گذشته جان شهروندان را به بازی می‌گیرد، زیرا اقدامات مسئولان برای کاهش آلودگی‌هوا به اجرای برنامه‌های نمایشی محدود شده است و تاکنون برنامه مناسبی برای کاهش چشمه‌های آلودگی‌هوا مانند از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اجرا نشده است.

باد و باران هنوز به داد شهروندان نرسیده است و آلودگی‌هوا بیش از گذشته نفس کشیدن را برای شهروندان مشکل کرده است. آسمان کلانشهرهایی مانند تهران آنقدر خاکستری ‌شده که قرار است، فردا در این کلانشهر مدارس ابتدایی به شکل غیر حضوری برگزار شود‌.

هرچند کارشناسان هواشناسی وعده‌ داده‌اند که امسال شاهد بارش‌های بیشتری خواهیم بود. اما تاکنون باد و باران نیز به داد شهروندان نرسیده است و آلودگی‌هوا جدی‌تر از سال‌های گذشته زندگی شهروندان را به بازی گرفته است.

رکورد آلودگی‌هوا شکسته شد

نباید به کاهش آلودگی هوا امیدوار بود، این حقیقت تلخی است که بسیاری از شهروندان به آن پی برده‌اند، زیرا تاکنون اقدام مشخصی برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور انجام نشده، این درحالی است که بسیاری از کشورهای دنیا توانسته‌اند با اجرای برنامه‌های جامع این مشکل را کنترل و برطرف کنند.

دکتر محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره وضعیت آلودگی‌هوا در کلانشهرهای کشور به ما می‌گوید:‌ داده‌هایی که در دسترس محققان است،‌ نشان می دهد از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ روند افزایشی غلظت آلاینده‌های هوا را داشته‌ایم و در این مدت رکورد زده‌ایم، یعنی در چهار سال متوالی شاهد افزایش غلظت آلاینده‌های‌ هوا بوده‌ایم.

این درحالی است که کارشناسان هشدار می‌دهند که غلظت آلاینده‌هایی مانند ذرات PM2.5 بی‌سابقه بوده است و  در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰درصد افزایش داشته ‌است.

‌ رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره عنوان می‌کند: در سال ۱۴۰۰میانگین غلظت ذرات PM2.5  حدود ۳۰ میکروگرم بود. اما در سال ۱۴۰۱ این میزان به حدود ۳۸ میکروگرم رسیده است که نشان می‌دهد به طور  میانگین افزایش ۲۰ درصدی را در ایستگاه‌های مختلف شاهد بوده‌ایم.

این درحالی است که در کشورهای دیگر دنیا مسئولان برای کاهش غلظت آلاینده‌ها تلاش می‌کنند و دست‌کم آنها را ثابت نگه می‌دارند. اما در کشورمان شاهد رشد بیش از ۲۰ درصدی آلاینده‌ها هستیم! نگران کننده‌تر اینکه در بسیاری از شهرهای کشور ایستگاه فعال سنجش آلودگی هوا وجود ندارد و نمی‌توان درباره شرایط آلودگی‌هوا در این مناطق بدرستی اظهار نظر کرد.‌

مسئولان مشغول نمایش  هستند

سرنخ افزایش آلودگی‌هوا را که دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که برای مهار آلودگی هوا اقدام مناسبی نشده ‌ و برنامه‌های مسئولان به اجرای اقدامات نمایشی محدود شده است.

‌ محمد صادق حسنوند درباره دلیل افزایش آلودگی‌هوا در کلانشهرهای کشورمان توضیح می‌دهد: انباشت منابع انتشار آلودگی سبب این شرایط شده است و به نظر می‌رسد امسال نیز شاهد افزایش آلودگی‌هوا خواهیم بود، زیرا اطلاعات موجود نشان می‌دهد تاکنون اقدام قابل توجهی برای تغییر شرایط انجام نشده است.

به  عبارت دیگر کارشناسان تاکید می‌کنند که تاکنون برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده اقدامی انجام نشده ‌ و توسعه حمل و نقل عمومی نیز از مقام شعار فراتر نرفته است.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران به ما می‌گوید: برای نمونه آمار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تقریبا به صفر رسیده است و نهادهای مسئول به نوعی قانون از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دور می‌زنند.

بنابراین در چنین شرایطی این انتظار که آلودگی هوا کاهش پیدا خواهد کرد، انتظاری غیر منطقی است و نباید توقع داشت که معجزه‌ای رخ بدهد.

حسنوند درباره اقدامات مسئولان نیز عنوان می‌کند:  اقدامات نمایشی مانند برقی کردن حدود ۵۰ دستگاه موتور سیکلت یا اضافه کردن  چند دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی تاثیری در حل مشکل آلودگی‌هوا ندارد.

دود از نحوه مدیریت بلند می‌شود

برنامه‌هایی که برای کاهش آلودگی‌هوا باید انجام شود، سال‌هاست که در دنیا شناخته شده و کشورهای موفق با اجرای آنها برای حفظ سلامت شهروندان خود تلاش می‌کنند. اما به نظر می‌رسد در کشورمان اراده‌ای برای اجرای این برنامه‌ها وجود ندارد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلایلی که سبب شده در کشورمان نتوان آلودگی‌هوا را کنترل کرد، عنوان می‌کند: بخشی از این مساله به مشکلات اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه‌ای بر می‌گردد که کشورمان با آن رو به رو است و سبب شده که نتوان از فناوری روز دنیا برای حل این مشکلات استفاده کرد.

او درباره اینکه سوء مدیریت در این بین  چقدر نقش دارد؟ نیز می‌گوید: واقعیت این است که کشورهای دیگری که شرایط  اقتصادی ما را دارند، توانسته‌اند با اجرای برنامه‌های علمی و کمک گرفتن از متخصصان با یک شیب ملایم میزان آلودگی‌هوا را کاهش دهند.‌

حسنوند ادامه می‌دهد: در واقع راه حل کنترل آلودگی‌هوا ‌ساده است و مسئولان با از رده از خارج کردن خودروهای فرسوده  و توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی‌ می‌توانند، قدم‌های مناسبی برای کاهش آلودگی‌هوا بردارند. اما در کشورمان قانون از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دور می‌زنند و برای توسعه ناوگان حمل و نقل  عمومی نیز اقدام مناسبی انجام نمی‌شود.

بنابراین کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی نباید به کاهش آلودگی‌هوا امیدوار بود و به احتمال زیاد اگر در روزهای پیش‌رو شاهد بارش باران یا وزش باد نباشیم، آلودگی‌هوا بیش از گذشته زندگی شهروندان را تهدید خواهد کرد.‌

مهدی آیینی

افزایش ۳٫۵ برابری آلاینده ازون در تهران   

 ماسک در برابر آلاینده ازون بی‌تاثیر است

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه میانگین آلاینده ازون در تهران سال گذشته ‌حدود  ۳٫۵ برابر حد استاندارد بود، گفت:‌ افزایش دمای هوا سبب می‌شود در روزهای پیش‌رو غلظت این آلاینده افزایش پیدا کند.

‌ دکتر محمدصادق حسنوند درباره آلاینده ازون افزود: ازون‌ آلاینده‌ای ثانویه است و‌ هیچ منبعی به شکل مستقیم آن را ایجاد نمی‌کند.‌

وی با اشاره به اینکه آلاینده‌های ثانویه حاصل واکنش آلاینده‌های اولیه هستند،‌ عنوان کرد: آلاینده ازون تحت تاثیر و واکنش‌ اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی فرار و نور خورشید ایجاد می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران  با بیان اینکه ‌غلظت آلاینده ازون صرفا در فصل‌های گرم سال از حد استاندارد فراتر می‌رود، ادامه داد:‌ هرچه درجه دمای هوا بیشتر شود، غلظت این آلاینده نیز افزایش پیدا می‌کند. البته در فصول سرد سال مانند زمستان نیز این آلاینده وجود دارد. اما غلظت آن قابل توجه نیست.

دکتر حسنوند درباره اینکه در چه ساعاتی از روز غلظت این آلاینده به اوج می‌رسد؟ توضیح داد: با توجه به افزایش دمای هوا و نور خورشید در ساعات بعد از ظهر می‌توان گفت غلظت این آلاینده‌ در ساعات‌ سه و چهار بعد از ظهر بیشتر است.

وی درباره اینکه غلظت این آلاینده در کدام مناطق شهری بیشتر است؟ نیز عنوان کرد: برخلاف آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق، غلظت آلاینده ازون در حومه‌ شهرها بیشتر از مرکز شهر است.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره پیامدهای افزایش غلظت این آلاینده نیز گفت: مهمترین اثر آن بیماری‌های تنفسی است و اگر شخصی مبتلا به آسم باشد حملات آسمی او افزایش پیدا می‌کند. البته افزایش غلظت این آلاینده روی گیاهان نیز اثر می‌گذارد.

‌وی درباره اینکه حد مجاز آلاینده ازون چقدر است؟ نیز افزود: در این خصوص در کشورمان یک استاندارد ملی در نظر گرفته شده و البته‌ سازمان جهانی بهداشت نیز برای این آلاینده استانداردی را مشخص کرده است.

به گفته دکتر حسنوند میانگین غلظت این آلاینده حداکثر در یک بازه‌ زمانی هشت ساعته باید حدود ۱۰۰ میکروگرم بر متر مکعب باشد‌.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه‌ها برای کاهش این آلاینده موفق بوده است؟ نیز توضیح داد: در چند سال گذشته غلظت آلاینده‌های هوا افزایش یافته است. برای نمونه میزان ذرات معلق کوچکتر از ۲٫۵ میکرون در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷ درصد افزایش پیدا کرد.‌

وی با اشاره به اینکه غلظت آلاینده ازون نسبت به سال‌های ۹۵ و ۹۶ روندی افزایشی دارد‌، عنوان کرد:‌ سال گذشته میزان آلاینده ازون و میانگینی که در شهر تهران ثبت شد حدود  ۳٫۵ برابر حد استاندارد بود.‌

دکتر حسنوند درباره اینکه شهروندان برای مواجهه کمتر با این آلاینده چه تدابیری باید بیندیشند؟ نیز گفت: میزان آلاینده ازون به دلیل واکنش پذیری آن در محیط‌های سربسته مانند منزل بشدت کاهش می‌یابد. به همین دلیل به شهروندان توصیه می‌شود که در ساعات بعد از ظهر از ترددهای غیر ضروری پرهیز کنند.‌

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا در برابر این آلاینده می‌توان از ماسک استفاده کرد؟ نیز به ما گفت: چون ازون آلاینده‌ای گازی است، نمی‌توان در برابر آن از ماسک استفاده کرد.

وی دربار راهکارهای کاهش این آلاینده در شهرها نیز بیان کرد: این آلاینده از واکنش اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می شود. به همین دلیل برای کاهش ‌آن باید یکی از این سه عامل را حذف کرد.

دکتر حسنوند ادامه داد: منبع اصلی اکسیدهای نیتروژن‌ ‌خودروها هستند. مهمترین محل انتشار ترکیبات آلی فرار نیز ‌ پمپ بنزین هاست. به همین دلیل‌ طرح کهاب باید به درستی اجرا شود‌.

 

مهدی آیینی

 وزارت سمت آلودگی هوا | تصمیم‌های آلوده یک وزارتخانه

 گزارشگران سبز در روز حمل و نقل از نقش وزارت صمت در افزایش آلودگی هوا گزارش می‌دهد

وزارت صمت در مبارزه با آلودگی‌هوا پشت شهروندان را خالی کرده و سمت آسمان خاکستری ایستاده است، این واقعیت تلخی است که دو اقدام اخیر مدیران وزارت صمت بخوبی از آن پرده بر می‌دارد، چراکه کارشناسان معتقدند‌ رویکرد پرداخت پول به جای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده ‌و کاهش استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی از یورو۶ به یورو ۵ همدستی با آلودگی هواست.

‌آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور برای سلامتی شهروندان شمشیرش را از رو بسته است. امروز نیز مانند هفته گذشته مدارس در بیشتر شهرهای استان تهران به صورت غیر حضوری برگزار می‌شود. این درحالی است که اقدامات مسئولان برای کاهش آلودگی هوا نه فقط از روی کاغذ فراتر نمی‌رود، بلکه در برخی موارد به افزایش آلودگی هوا نیز دامن می‌زند.

برای نمونه امروز که در تقویم ‌روز حمل و نقل نامیده شده‌ می‌توان به تصمیم‌های اخیری که از سوی مدیران وزارت صمت گرفته شده است، اشاره کرد، اقداماتی که می‌توان آنها را به نوعی شلیک به آسمان آبی به حساب آورد.

دود از فرسوده‌ها بلند می‌شود

عوامل زیادی در افزایش آلودگی هوای کلانشهرهای کشور نقش دارد. در این بین اما کارشناسان معتقدند نقش منابع متحرک یعنی خودروها بیش از دیگر منابع قابل توجه است. به همین دلیل مدیریت منابع متحرک آلودگی هوا باید در اولویت برنامه‌های مسئولان قرار گیرد.

‌دکتر محمد صادق حسنوند، عضو هیات علمی دانشکده بهداشت و رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز چنین نظری دارد. او در گفت‌وگو با ما تاکید می‌کند که معابر کلانشهری مانند تهران ظرفیت تردد حدود ۷۰۰هزار خودرو با استاندارد یورو۴ را دارد. اما این روزها شاهد هستیم که حدود ۸ میلیون خودرو و موتورسیلکت در معابر تهران تردد می‌کنند که بخش قابل توجهی از آنها فرسوده هستند و به افزایش آلودگی هوا دامن می‌زنند.

این درحالی است که آمارهای مختلفی نیز در خصوص خودروهای فرسوده مطرح می‌شود. برای نمونه رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا مدتی پیش از این گفت که حدود ۳۲ درصد از  ۳۷میلیون وسیله نقلیه سبک و سنگین کشور فرسوده هستند‌.

آن طور که او توضیح داد ۸۰ درصد از‌  ۱۲میلیون ‌موتورسیکلتی که در کشور شماره گذاری شده نیز فرسوده است‌.

شرایط در ناوگان حمل و نقل  عمومی نیز نگران کننده‌ است، زیرا برخی مسئولان نسبت به فرسودگی ۸۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی کشور هشدار می‌دهند.

این شرایط ناوگان حمل و نقل عمومی سبب شده که شهروندان از تردد با اتوبوس و مترو استقبال نکنند و ترجیح بدهند از خودروی شخصی استفاده کنند.

آن طور که رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر توضیح داده است به طور میانگین هر روز حدود ۲۳ میلیون سفر شهری در تهران انجام می‌شود.

نگران کننده اینکه از این میزان سفر فقط حدود ۱۳درصد از طریق حمل و نقل عمومی انجام می‌شود.‌ در این بین سهم ناوگان ریلی حدود ۹ درصد ‌و سهم اتوبوسرانی حدود ۴ درصد‌ برآورد شده است.

این درحالی است که براساس مصوبات حدود ۱۵ سال پیش مجلس باید سهم مترو از سفرهای شهری به ۳۰ درصد و سهم اتوبوسرانی به ۲۵ درصد می‌رسید.‌

وزارت صمت، ‌سمت ‌آلودگی هوا

خودروهای فرسوده‌ درحالی به افزایش آلودگی هوای کلانشهرهای کشور دامن می‌زنند که برنامه‌های مسئولان برای از رده  خارج کردن آنها از مقام وعده فراتر نمی‌رود و بتازگی نیز وزارت صمت تصمیمی در این خصوص گرفته که سبب نگرانی بیشتر کارشناسان محیط زیست شده است.

‌آنها معتقدند تصمیم اخیر وزارت صمت‌ سبب به حاشیه رفتن ‌ بحث از رده خارج کردن خودروهای فرسوده شده است، چراکه ‌اجازه می‌دهد به جای اسقاط خودرو ۱٫۵ درصد ارزش خودرو پرداخت شود.

‌البته چراغ سبزهای وزارت صمت به آلودگی هوا به این مورد محدود نمی‌شود و بتازگی مدیران این وزارتخانه تصمیم‌ حاشیه ساز دیگری نیز گرفته‌اند.

‌سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در این باره می‌گوید: در حالی که مدت زیادی از تصمیم وزارت صمت برای گرفتن پول در مقابل از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نمی‌گذرد. مدیران این وزارتخانه‌ مصوبه دیگری برای افزایش آلودگی هوا در نظر گرفته‌اند.

ماجرا از این قرار است که وزارت صمت پیشنهادی را مطرح کرده که در واقع‌ عقبگرد در استانداردهای در نظر گرفته برای خودروهای وارداتی است.

آن طور که رفیعی در این باره توضیح می‌دهد حدود دو هفته پیش وزارت صمت بدون انجام مراحل قانونی پیشنهادی را در هیات وزیران مطرح و تصویب کرد که بر اساس آن استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی از یورو۶ به یورو ۵ کاهش یافته است.

‌جالب اینجاست که بهانه وزارت صمت برای گرفتن این تصمیم نبود بنزین با استاندارد یورو۶ در کشور است. این درحالی است که ‌ خودروهای اروپایی با استاندارد یورو۶ سال‌هاست که در معابر کشور تردد می‌کنند. اما برای استفاده از سوخت دچار مشکل نشده‌اند.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس تاکید می‌کند: وزارت صمت درحالی چنین تصمیم‌هایی می‌گیرد که بخش قابل توجهی از ۳۴ماده قانون هوای پاک به حمل و نقل مرتبط می‌شود و متولی اصلی این مهم وزارت صمت است.

مهدی آیینی

رشد ۸۷ درصدی مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا | آلودگی‌هوا در ایران ۶ برابر استاندارد جهانی

استانداردهای آلودگی‌هوا در ایران با استانداردهای جهانی همخوانی ندارد

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشورمان  سال گذشته نسبت به سال ۹۹ با رشد ۸۷درصدی رو به رو بوده است و با توجه به اینکه ۱۲٫۶ درصد از مرگ‌ و میرهای ثبت شده در کشور به دلیل آلودگی‌هوا رخ می‌دهد، می‌توان گفت در سال ۱۴۰۰ بیش از ۶۷هزار و ۵۰۰ ایرانی به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.

آلودگی‌هوا در کلانشهرهایی مانند تهران و کرج نفس کشیدن را برای شهروندان دشوار کرده است. براساس آخرین گزارش سازمان هواشناسی نیز آلودگی هوا در این دو کلانشهر دست‌کم تا سه‌شنبه پیش‌رو افزایش پیدا می‌کند.

این درحالی است که بررسی‌های انجام شده در خصوص قربانیان آلودگی هوا نیز از این حکایت دارد که هرسال تعداد بیشتری از شهروندان در کشورمان به دلیل زندگی در هوای آلوده جان خود را از دست می‌دهند.

یک  رشد مرگبار

کارشناسان به شهروندان توصیه می‌کنند؛ این روزها مواجهه خود با آلودگی‌هوا را کاهش دهند، زیرا افزایش غلظت آلاینده‌های هوا سلامت و جان آنها را تهدید می‌کند.

عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت نیز در گفت‌وگو با ما افزایش قربانیان آلودگی‌ هوا را تایید می‌کند و می‌گوید: به طور میانگین در کشورمان ۱۲٫۶ درصد از مرگ‌های ثبت شده ‌منتسب به آلودگی هواست.

شاهسونی درباره افزایش این آمار نیز توضیح می‌دهد: بررسی ها نشان می‌دهد آمار مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در  سال ۱۴۰۰‌ نسبت به سال  ‌۹۹ حدود ۸۷ درصد بیشتر شده است.

به این ترتیب با توجه به اینکه سازمان ثبت احوال تعداد فوتی‌های‌ سال ۱۴۰۰ را ‌حدود ۵۳۶ هزار نفر اعلام کرده است، می‌توان گفت‌ سال گذشته بیش از ۶۷ هزار و ۵۰۰ نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.

این درحالی است که کارشناسان نسبت به افزایش  چنین آمارهای تلخی نیز هشدار می‌ دهند، چراکه برای کاهش آلودگی هوا در کشورمان شاهد اجرای هیچ برنامه مناسبی نیستیم. برای نمونه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به فراموشی سپرده شده است و هر روز به تعداد خودروهایی که در معابر کلانشهرهای کشور تردد می‌کنند افزوده می‌شود.

برای نمونه برخی کارشناسان معتقدند معابر کلانشهر تهران ظرفیت تردد حدود ۷۰۰ هزار خودرو با استاندارد یورو۴ را دارد، اما این روزها حدود ۴ میلیون خودرو و همین تعداد نیز موتورسیکلت در  این کلانشهر تردد می‌کنند.

غلظت ۶برابری آلودگی‌هوا

افزایش مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کشور نشان می‌دهد غلظت آلاینده‌های هوا در کشورمان رو به افزایش است، اما مسئولان برای کنترل این شرایط برنامه‌ مناسبی ندارند.

این درحالی است که کارشناسان هشدار می‌دهند که شرایط آلودگی‌ هوا در کشورمان با استانداردهای جهانی نیز فاصله قابل توجهی دارد.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره اینکه شاخص‌های ‌آلودگی هوا در کشورمان چقدر به روز هستند؟ به ما می‌گوید: استانداردی که سازمان حفاظت محیط زیست در کشورمان برای آلودگی هوا در نظر گرفته بر مبنای استاندارد محیط زیست امریکا است. اما رهنمودی که سازمان جهانی بهداشت در ۲۰۲۱ درخصوص آلودگی هوا منتشر کرده ‌سختگیرانه‌تر است.

آن طور که او توضیح می‌دهد ‌به طور میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲٫۵ میکرون در کشورمان  ۶ برابر استانداردی است که سازمان جهانی بهداشت در این خصوص در نظر گرفته،  چراکه میانگین سالانه این آلاینده در کشورمان  ۳۰ میکروگرم بر مترمکعب است و سازمان جهانی بهداشت میزان ۵ میکرو گرم بر مترمکعب را برای این آلاینده در نظر گرفته است.

ذرات قاتل

با توجه به گفته‌های رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت می‌توان گفت ذرات معلق کمتر از ۲٫۵میکرون عامل اصلی مرگ‌ومیر ایرانیان براثر آلودگی‌هواست.

دکتر شاهسونی درپاسخ به این پرسش که ‌ این ذرات چگونه باعث مرگ شهروندان می شود؟ نیز عنوان می‌کند: اگر بخواهیم این مساله را به شکلی ساده توضیح دهیم باید گفت ذرات معلق از طریق ریه وارد بدن شخص در معرض آلودگی هوا شده و سبب افزایش غلظت و فشار خون او می‌شود و به این شکل زمینه را برای ‌ سکته مغزی و قلبی و در نهایت ‌مرگ  شخص فراهم می‌کند.

به همین دلیل کارشناسان به شهروندان توصیه می‌کنند که مواجهه خود با آلودگی هوا را کاهش دهند و در صورتی که به ناچار از خانه خارج می‌شوند از ماسک‌های مناسب استفاده کنند.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در این باره توضیح می‌دهد: ‌کودکان، سالمندان، زنان باردار، بیماران قلبی و عروقی، بیماران تنفسی، افراد مبتلا به دیابت و اشخاص چاق بیش از دیگر افراد  جامعه در معرض خطر هستند. به همین دلیل این افراد باید از مواجهه ‌ با هوای آلوده خودداری کنند.

آن طور که او توضیح می‌دهد در کنار استفاده از ماسک‌های مناسب شهروندان می‌توانند با گنجاندن مواد غذایی حاوی ویتامین C و E نیز در برنامه غذایی خود ‌پیامدهای آلودگی هوا را کاهش دهند.

مهدی آیینی

شاخص‌های‌ «آلوده» آلودگی هوا  | کم شماری در آلودگی هوا

‌ آیا شاخص‌های آلودگی هوا دروغ می‌گویند؟

‌شاخص‌هایی که مدیران براساس آن در خصوص کیفیت هوا برای شهروندان تصمیم‌گیری می‌کنند، چقدر با استانداردهای جهانی همخوانی دارد؟ رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است؛ این شاخص‌ها‌ مناسب نیستند و مسئولان در این حوزه خط‌کش‌های اندازه‌گیری را ‌تغییر داده‌‌اند‌ و به نوعی برای بهتر نشان دادن شرایط ‌با اعداد بازی می‌کنند.

‌شرایط آلودگی هوا در کلانشهری مانند تهران آنقدر بحرانی شده است که برای بسیاری از شهروندان دیده شدن برج‌هایی مانند میلاد به عنوان شاخص آلودگی هوا عمل می‌کند. به این شکل که وقتی برج میلاد در میان آلودگی‌هوا گم شود برخی شهروندان می‌گویند شرایط آلودگی‌ هوا از مرحله هشدار فراتر رفته است.

این درحالی است که شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این خصوص شاخص‌هایی را اعلام می‌کنند، اعداد و ارقامی که کمیته اضطرار آلودگی هوا براساس آنها تصمیم‌گیری می‌کند. اما آنچه در این بین کمتر به آن پرداخته شده‌ این مساله است که شاخص‌هایی که در کشورمان براساس آن تصمیم‌گیری می‌شود با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.

بازی با خط‌کش آلودگی‌هوا

آلودگی‌ هوا در بسیاری از کلانشهرها آنقدر جدی شده است که شهروندان نیازی به اعلام شاخص‌ها از سوی نهادهایی مانند شهرداری و محیط زیست ندارند تا متوجه عمق آلودگی هوا شوند. در این بین‌ بسیاری از شهروندان نیز به شاخص‌های اعلام شده از سوی مسئولان اعتمادی ندارند، ماجرایی که برخی کارشناسان نیز آن را تایید می‌کنند.

برای نمونه ‌دکتر محمد صادق حسنوند، عضو هیات علمی دانشکده بهداشت و رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در گفت‌وگو با ما تایید می‌کند که استانداردهای مناسبی برای سنجش آلودگی هوا در کشورمان در نظر گرفته نشده است.

او در این باره می‌افزاید: مرور عملکرد مسئولان در چند سال گذشته نشان می‌دهد که آنها برای کاهش آلودگی هوا اقدام قابل توجهی انجام نداده‌اند و در این بین به بازی با اعداد و تغییر خط‌کش‌ برای سنجش و اندازه‌گیری آلودگی هوا پرداخته‌اند.

آن طور که دکتر حسنوند توضیح می‌دهد در دوره‌ای ۵۰ میکروگرم را به عنوان استاندارد‌ آلودگی هوا ‌در نظر گرفتند. اما پس از مدتی متوجه شدند، نمی‌توانند به این استاندارد دست پیدا کنند. به همین دلیل عدد را به ۱۵۰ میکروگرم تغییر دادند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت‌ مسئولان در این  حوزه کیفیت هوا را بهتر نکرده‌اند و ‌عملکرد آنها به تغییر خط‌کش ‌و بازی با اعداد محدود شده است.

‌رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: استانداردها در این حوزه باید چارچوبی علمی و قانونی داشته باشد. این درحالی است که ما‌‌ ‌تنها کشوری ‌در دنیا هستیم که استانداردهای لازم را در این خصوص‌‌ افزایش داده‌ایم.

میانگین گیری از آلودگی هوا!

شهرداری تهران و سازمان حفاظت محیط زیست ایستگاه‌هایی برای پایش و سنجش آلودگی‌هوا دارند و براساس اطلاعاتی که از این ایستگاه‌ها به دست می‌آورند، درباره وضعیت آلودگی‌هوا اظهار نظر می‌کنند.‌

برای نمونه در سایت کنترل کیفیت هوای شهر تهران اطلاعات ۲۶ ایستگاه سنجش آلودگی هوا قابل مشاهده است، براساس اطلاعات این سایت دیروز عصر شاخص آلودگی هوا در منطقه ۱۹ عدد ۱۷۲ را نشان می‌داد. ‌این شاخص در ایستگاه علم و صنعت ۱۶۹ بود که از آلودگی‌هوا برای تمام گروه‌های جامعه حکایت داشت. با این حال شاخصی که عصر دیروز برای کل شهر تهران در نظر گرفته شده بود عدد ۱۴۶ ‌را نشان می‌داد که براساس آن هوا فقط برای گروه‌های حساس آلوده بود.

این درحالی است که در همه کشورهای جهان بالاترین شاخصی را که در شهر اندازه‌گیری می‌شود، برای کل شهر در نظر می‌گیرند تا شهروندان آسیب کمتری ببینند.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره توضیح می‌دهد: در کشورمان شاخص کیفیت هوا ‌ به شکل ایمن و درست گزارش نمی‌شود. در همه جای دنیا ‌بالاترین شاخص را برای تمام ‌ شهر و تصمیم‌گیری در کمیته اضطرار در نظر می‌گیرند. اما در کشورمان میانگین شاخص‌های به دست آمده را اعلام می‌‌کنند‌ و به نوعی در این حوزه کم شماری انجام می‌دهند.

کارشناسان تاکید می‌کنند هنگام اعلام وضعیت آلودگی هوا باید بالاترین میزان شاخص به دست آمده در نظر گرفته و اعلام  شود تا شهروندان مواجهه خود را با آلودگی هوا کاهش دهند‌.

براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران این کلانشهر تا دیروز ‌ ۴۴ روز ‌ شرایط قابل قبول، ۱۷ روز ‌ شرایط ناسالم برای گروه های حساس و یک روز بسیار ناسالم را تجربه کرده است.

مهدی آیینی

 

مبارزه با آلودگی هوا با چشمان بسته

اطلاعات قابل استنادی‌ درباره سهم منابع آلودگی‌‌هوا در کشور در دسترس نیست

‌آلودگی‌هوا هر سال بیش از گذشته زندگی شهروندان را تهدید می‌کند و برنامه‌های مسئولان نیز در این حوزه راه بجایی نمی‌برد. کم نیستند کارشناسانی که معتقدند مسئولان ‌ اولین قدم‌ها را برای کاهش آلودگی‌هوا اشتباه برداشته‌اند، چراکه اطلاعات قابل استنادی‌ درباره سهم منابع آلاینده‌ها در کشور در دسترس نیست. به همین دلیل اعتبارت محدود نیز در این حوزه صرف اولویت‌های ‌مناسبی نمی‌شود.

‌ هواشناسی استان تهران نسبت به افزایش آلودگی هوا در این کلانشهر هشدار داده ‌ و اعلام کرده است که با توجه به پایداری جو‌ از امروز ‌شاهد افزایش غلظت آلاینده‌ها‌ به‌ویژه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون خواهیم بود.

‌آن طور که در گزارش هواشناسی تهران آمده است، این شرایط تا روز چهارشنبه ادامه خواهد یافت.

کارشناسان تاکید می‌کنند که ‌ساکنان کلانشهرهایی مانند تهران ‌‌روزهای آلوده‌‌‌ بیشتری را تجربه خواهند کرد، زیرا برنامه‌های مسئولان برای کاهش و کنترل آلودگی هوا علمی نیست و آنها مسیر مناسبی را برای مبارزه با آلودگی‌هوا در پیش نگرفته‌اند.

منابع آلاینده دیده نمی‌شود

سرنخ افزایش آلودگی هوا در کلانشهری مانند تهران را اگر دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که اطلاعات مناسبی از وضعیت آلودگی هوا در دسترس نیست و  مسیر مناسبی هم برای کاهش آلودگی هوا انتخاب نشده است. برای نمونه آخرین تحقیقی که در خصوص آلودگی هوای تهران انجام شده به حدود هفت سال پیش بر می‌گردد.

دکتر محمد صادق حسنوند، رئیس مرکزتحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست نیز در گفت‌وگو با ما این بی‌توجهی را تایید می‌کند و می‌‌گوید:‌ تاکنون برای سهم‌بندی منابع انتشار آلودگی هوا دو مطالعه محدود‌ در شهر تهران انجام شده است؛ یکی سال ۲۰۱۲ در دانشگاه علوم پزشکی تهران  و دیگری در سال ۲۰۱۵ در دانشگاه شریف‌‌.

آن طور که او توضیح می‌دهد این مطالعات محدود بوده‌ و تنها در چند منطقه انجام شده‌اند. این درحالی است که برای عملکرد مناسب به اطلاعات دقیق و به‌ روز شده‌ای نیاز است.

مرور عملکرد کشورهای موفق در این حوزه نیز نشان می‌دهد، آنها پیش از هر اقدامی ابتدا اطلاعات مناسبی در خصوص منابع آلاینده‌ هوا گردآوری کرده‌اند.

برای نمونه تجربه کارشناسان در پکن نیز به خوبی نتایج  چنین رویکردی را به نشان می‌دهد، چراکه کارشناسان چینی توانسته‌اند از این طریق آلودگی هوا را در پکن تا حد قابل توجهی کاهش دهند.

‌رئیس مرکزتحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست در این باره توضیح می‌دهد: بررسی عملکرد مطلوب کارشناسان در پکن بخوبی نشان می‌دهد که اولین قدم آنها‌ گردآوری اطلاعات در خصوص‌ غلظت و سهم منابع انتشار آلودگی هوا بوده است.

این درحالی است که سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا سال‌هاست که در کلانشهر تهران به روز نشده است. به همین دلیل نباید تعجب کرد که آلودگی هوا در شهرهایی مانند تهران کاهش پیدا نمی‌کند و هر سال نگران کننده‌تر می‌شود.‌

دکتر حسنوند در این باره عنوان می‌کند: بدون جمع آوری اطلاعات در خصوص منابع آلاینده ما نمی‌توان به درستی اولویت‌بندی انجام داد. به همین دلیل اعتبارات محدود خود را نیز  در محل مناسبی هزینه نمی‌کنیم.

‌آن طور که او می‌گوید در سیاهه انتشار آلاینده‌هایی که در تهران تهیه شده است، نیز ایراد‌های دیده می‌‌شود. برای نمونه سهم منابع طبیعی در این خصوص  دیده نشده این درحالی است که منابع طبیعی حدود ۲۰ درصد در ایجاد ذرات معلق نقش دارد.

افزون بر سیاهه انتشار ‌ باید برای مشخص شدن سهم منابع آلاینده نیز اقدام کرد. اما متاسفانه این مهم نیز در کشورمان جدی گرفته نمی‌شود‌.

عملکرد نامطلوب برای کاهش آلودگی هوا

‌کارشناسان تاکید می‌کنند که بدون اطلاعات مناسب نمی‌توان تصمیم‌های مناسبی برای کاهش آلودگی هوا  گرفت و عملکرد بدون اطلاعات در نهایت منجر به هدر رفت منابع ‌ می‌شود.

رئیس مرکزتحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست در این باره می‌گوید:‌ براساس استاندارد اتحادیه اروپا ‌ شهر تهران ‌ به ۱۵ ایستگاه پایش آلودگی نیاز دارد، ایستگاه‌هایی که باید بخوبی از آنها ‌نگهداری کرد. این درحالی است که ‌ اکنون بیش از ۴۰ ایستگاه پایش در تهران وجود دارد، اما نیمی از آنها فعال هستند و برخی ایستگاه‌ها نیز ایرادهایی دارند.

آن طور که او توضیح می‌دهد، مدیران شهری برای تعداد و جانمایی این ایستگاه‌ها رویکردی علمی نداشته‌اند. به همین دلیل اطلاعات مناسبی از طریق این ایستگاه‌ها به دست نمی‌آید.‌

کارشناسان معتقدند برای کنترل آلودگی هوا در کلانشهری مانند تهران ابتدا باید اطلاعات مناسبی گرد آوری کرد و در قدم دوم براساس این اطلاعات اولویت‌ها را مشخص کرد.

‌دکتر حسنوند ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه منابع مالی ما برای کاهش آلودگی هوا محدود است. ما نمی توانیم همه اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهیم. اما می‌توانیم با توجه به اعتباری که در اختیار داریم به اولویت‌هایی بپردازیم که سبب بهبود شرایط می‌شود.

برای نمونه این روزها بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند که مسئولان باید از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را در اولویت‌ برنامه‌های خود قرار دهند. اما برای این مهم نه تنها اقدامی نمی‌شود، بلکه تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دشوارتر می‌کند.

رئیس مرکزتحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست عنوان می‌کند: ‌خودروهای فرسوده بیشترین سهم را در آلودگی هوا دارند. به همین دلیل باید اولویت‌ مسئولان از رده خارج کردن خودروهای فرسوده باشد و چنانچه اعتباری باقی ماند به دیگر اولویت‌ها بپردازند.‌

مساله دیگری که بیشتر کارشناسان محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا روی آن دست می‌گذارند در نظر  گرفتن شاخص‌ کمی برای برنامه‌های کنترل آلودگی هواست.

دکتر حسنوند دراین باره می‌گوید: باید مشخص کرد که در مدت پنج سال می‌خواهیم غلظت آلودگی هوا چقدر کاهش پیدا کند. این درحالی است که برخی مسئولان توجهی به در نظر گرفتن شاخص کمی ندارند و تصور می‌کنند می‌توان آلودگی هوا را با فشردن یک دکمه کاهش داد.

‌با توجه به گفته‌های کارشناسان باید تاکید کرد، تا زمانی که مسئولان در این حوزه به مسائل نگاه علمی نداشته باشند و از تجارب کشورهای موفق استفاده نکنند، ‌نمی‌توان به کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور ‌امیدوار بود.

مهدی آیینی

مدیریت حیرت‌آور

مهدی آیینی

مهدی آیینی

جهان از نحوه کنترل کرونا در ایران در حیرت است. برای کمک به مهار کرونا در هند آماده‌ایم. برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌های ترکیه اعلام آمادگی می‌کنیم و شهرداری تهران برای حل مشکل آلودگی هوای سارایوو آماده است.‌ چنین جملاتی مخصوص برخی مدیران و مسؤولان ایرانی است، افرادی مانند سعید نمکی وزیر بهداشت دولت دوازدهم، سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه این دولت و پیروز حناچی، شهردار پیشین تهران. افرادی که البته بعید است ندانند کشور خودشان با چنین مسائلی درگیر است و تاکنون قادر نبوده به‌درستی آنها را مدیریت کند.

برای نمونه درحالی جهان از نحوه مدیریت وزارت بهداشت و درمان ما برای مهار کرونا باید در حیرت باشد که شهروندان کشورمان از نایاب شدن سرم در حیرت هستند. در حالی وزیر بهداشت و درمان مدتی پیش از این گفت که ایران برای کمک به مهار کرونا در هند آماده است که شرایط مراکز درمانی کشورمان این روزها بی‌شباهت به روزهای گذشته هند نیست. به نظر می‌رسد تنها تفاوت در مراسم خاکسپاری اموات ماست که چون آتش و دود ندارد برخی مدیران از آن بی‌اطلاع هستند. شرایط برای بیمارانی که به کرونا مبتلا نیستند نیز بحرانی است، برای نمونه بیماران مبتلا به سرطان که در حال سپری کردن دوران شیمی‌درمانی هستند، این روزها در کنار هزینه و دارو دغدغه تامین سرم را نیز دارند. شرایط به گونه‌ای است که به‌جز بیماران خاص دیگر اعضای جامعه نیز در خطر قرار دارند. مثلا اگر شخصی این روزها به دلیل گرمازدگی نیاز به سرم پیدا کند خود و خانواده‌اش دچار مشکل جدی خواهند شد. البته نحوه مدیریت فقط در وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو به این شکل نیست، بلکه در بیشتر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها به قول معروف در بر همین پاشنه می‌چرخد.

سخنگوی وزارت خارجه چند روز پیش اعلام کرد ایران آماده است در مهار آتش‌سوزی جنگل‌های ترکیه به این کشور کمک کند. این درحالی است که شرایط جنگل‌های کشورمان نیز بحرانی است و هنوز دوستداران طبیعت هنگام اطفای حریق جان خود را از دست می‌دهند که مرگ چهار نفر در آتش‌سوزی‌های اخیر تنگه هایقر استان فارس این مساله را تایید می‌کند. با این حال نحوه مدیریت مسؤولان هر روز حیرت‌آورتر می‌شود. برای نمونه دیروز بالگردهایی از تهران برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌های ارسباران روانه شمال غرب کشور شدند اما چون نقص فنی داشتند مدیران استانی نتوانستند به آنها سبد وصل کنند در نتیجه ماموریت این بالگردها ناتمام ماند و هزینه پرواز آنها مانند جنگل‌های کشور که در آتش می‌سوزند، دود شد.

چنین اظهارنظرهای حیرت‌آوری از سوی مدیران کم نیست. اگر کمی به عقب‌تر مثلا زمان دیدار شهردار تهران با شهردار سارایوو برگردیم به نمونه دیگری برمی‌خوریم، زیرا پیروز حناچی که این روزها باید با عنوان شهردار پیشین تهران از آن یاد کرد در این دیدار برای حل مشکل آلودگی هوای سارایوو اعلام آمادگی کرد.  این درحالی است که از این دیدار حدود دو سال گذشته اما شهروندان تهرانی از ابتدای سال تاکنون فقط دو روز پاک را تجربه کرده‌اند. ‌

عملکرد ضعیف و حیرت‌آور مدیران و مسؤولانی که اظهارنظرهای اخیر آنها را مرور کردیم تا چند روز دیگر به فراموشی سپرده می‌شود، اما آثار عملکرد و تصمیم‌های آنها در جامعه باقی خواهد ماند. آنها با چنین اظهار نظرهایی قصد دارند عملکرد ضعیف و سوءمدیریت خود را پنهان کنند، غافل از این‌که بی‌تدبیری آنها آنقدر عریان شده که به قول معروف نمی‌توان آن را زیر هیچ فرشی پنهان کرد. نگران‌کننده‌تر این‌که سوءمدیریت آنها به کاهش سرمایه‌های اجتماعی و افزایش بی‌تفاوتی در جامعه نیز دامن می‌زند، این روند بی‌شک اعضای جامعه را بیش از این روزها از یکدیگر دور می‌کند. ‌

تابستان هوا ندارد

تابستان‌ها  نیز دیگر از هوای پاک خبری نیست، این روزها ازن برای آسمان آبی خط و نشان‌ می‌کشد

چند هفته‌ای است که آفتاب داغ تابستان حسابی کلافه‌مان کرده است و در بعضی از این روزهای داغ کرونایی آلودگی هوا نیز امانمان نمی‌دهد. آن‌قدر که براساس داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران پنج روز از ده روز اول تابستان، هوای پایتخت برای گروه‌های حساس ناسالم بوده و البته مقصر اصلی آلودگی آسمان در همه این روزها ازن بوده است. آلاینده‌ای که پیش‌سازهای آن در اثر جلوگیری ‌نکردن از تولید مضاعف اکسیدهای ازت در فعالیت‌های صنعتی، احتراق ناقص سوخت در وسایل نقلیه و اجرا نکردن طرح کهاب در جایگاه‌های عرضه سوخت تولید می‌شود و اشعه داغ خورشید نیز این پیش‌سازها را به ازن تبدیل می‌کند. اتفاقی که آلودگی هوا را در روزهای گرم تابستان نیز برای اهالی کلانشهرها به همراه دارد و این آلودگی در سال‌های اخیر به دلیل افزایش میانگین دمای هوا، رشد فعالیت‌های صنعتی در کلانشهرها و فرسودگی هرچه بیشتر خودروها و موتورسیکلت‌ها بیشتر هم شده‌است.

اکسیژن موجود در هوا که در کنار آب به‌عنوان منبع اصلی وجود حیات در کره زمین شناخته‌می‌شود، مولکولی دواتمی است و وقتی این مولکول به حالت سه‌اتمی درمی‌آید، به ازن که گازی به‌شدت سمی است، تبدیل می‌شود. گازی که وقتی از حد استاندارد فراتر می‌رود به بافت‌های چشم و دستگاه تنفسی آسیب می‌رساند و حتی می‌تواند باعث خشک‌شدن گیاهان و نابودی فضاهای سبز شهری و محصولات کشاورزی هم بشود.

البته واکنش‌های تبدیل اکسیژن به ازن به‌صورت طبیعی در اتمسفر رخ‌می‌دهد و اصولا انجام واکنش بین اکسیژن هوا، ازن و اکسیدهای نیتروژن چرخه‌ای طبیعی در جو زمین به حساب می‌آید، اما آنچه این چرخه طبیعی را برهم می‌زند، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و بی‌توجهی به ضوابط زیست‌محیطی در فعالیت‌های صنعتی است که باعث بالارفتن غلظت اکسیدهای نیتروژن موجود در هوا و تولید بیشتر ازن می‌شود. در کنار این مساله، احتراق ناقص سوخت در وسایل نقلیه و همچنین جلوگیری‌نکردن از ورود بخارات بنزین به هوا در پمپ‌بنزین‌ها ورود هرچه بیشتر هیدروکربن‌های گازی یا همان گازهای آلی فرار به هوا را به همراه دارد. گازهایی که خود به‌عنوان پیش‌سازهای تولید ازن شناخته‌می‌شوند و وقتی در معرض تابش شدید نور خورشید قرار می‌گیرند، می‌توانند زمینه را برای افزاش غلظت آلاینده ازن فراهم‌کنند.

این‌ها نکاتی است که یوسف رشیدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی درباره نحوه افزایش غلظت آلاینده ازن در هوا با جام‌جم در میان می‌گذارد. او این نکته را هم توضیح می‌دهد که اصولا برای سنجش کیفیت هوای شهر شش آلاینده معیار شامل چهار گاز منوکسید کربن، دی‌اکسیدنیتروژن، دی‌اکسیدگوگرد و ازن به همراه ذرات معلق کوچک‌تر از ۵/۲میکرون و ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون اندازه‌گیری اندازه‌گیری می‌شوند. هرکدام از این آلاینده‌ها نیز با استاندارد تعیین‌شده‌ای مقایسه می‌شوند و به این ترتیب عددی به دست می‌آید که نشان‌دهنده شاخص آن آلاینده در هواست و شاخص کل آلودگی هوای شهر نیز معادل بالاترین عدد در میان شاخص هرکدام از این آلاینده‌هاست. بر این اساس وقتی به‌طور مثال شاخص ازن از بقیه آلاینده‌ها بالاتر می‌رود، به این ترتیب ازن به‌عنوان شاخص اندازه‌گیری آلودگی هوای آن روز معرفی می‌شود. اتفاقی که در روزهای گرم سال و به‌خصوص در فصل تابستان بیشتر می‌افتد.

ازن؛ آلاینده روزهای گرم

آلوده‌شدن هوای شهرها تابع دو پارامتر مهم است. نخست مقدار تولید مواد آلاینده و دوم شرایط هواشناسی. تفاوت اساسی شرایط هواشناسی تابستان و زمستان نیز این است که در روزهای سرد سال به‌علت وقوع پدیده وارونگی دما، میزان تهویه طبیعی هوا کمتر می‌شود و به همین دلیل، آلاینده‌های تولیدشده به‌مدت طولانی‌تری در هوا باقی‌می‌مانند. اما در تابستان، تهویه طبیعی هوا به‌علت نبود پدیده وارونگی دما بهتر اتفاق می‌افتد و به همین دلیل، تاثیر ذرات معلق و آلاینده‌های گازی در آلودگی هوا کمتر می‌شود.

با این وجود، افزایش غلظت آلاینده ازن در کلانشهرها در فصل تابستان باعث می‌شود اهالی این شهرها حتی در روزهای گرم‌ سال نیز از آلودگی هوا در امان نباشند. رشیدی دراین‌باره توضیح می‌دهد: در فصل زمستان مصرف سوخت بالاتر است و طبیعتا مونوکسید نیتروژن و گازهای آلی فرار بیشتری وارد هوا می‌شوند، اما چون انجام واکنشی که منجر به تولید ازن می‌شود، نیازمند اشعه ماورای بنفش خورشید است و شدت تابش این اشعه نیز در فصل تابستان خیلی بیشتر از زمستان است، به همین دلیل غلظت آلاینده ازن در روزهای گرم سال نسبت به روزهای سرد خیلی بالاتر می‌رود.

البته حتی در روزهایی از فصل تابستان که غلظت آلاینده ازن از حد استاندارد فراتر می‌رود و این آلاینده به عنوان شاخص آلودگی هوای آن روز معرفی می‌شود، باز هم پیک انتشار ازن بین ساعت‌ ۱۲ ظهر تا ۴ بعدازظهر است و بعد از این ساعت‌ها نیز چون شدت تابش خورشید به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد، غلظت آن آلاینده هم به طور طبیعی کمتر می‌شود.

این نکته را نیز محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران به جام‌جم توضیح می‌دهد و تاکید دارد در روزهای گرمی که ازن به شاخص آلودگی هوا تبدیل می‌شود، غلظت این آلاینده در میانه شب به حدی پایین آمده که اساسا می‌توان گفت آلودگی از میان رفته، این در صورتی است که افزایش غلظت دیگر آلاینده‌های هوا در فصل زمستان در طول شب هم ادامه دارد.

افرایش نگرانی از ازن

در سال‌های اخیر رشد فعالیت‌های صنعتی بدون توجه به ضوابط زیست‌محیطی در کلانشهرهای کشور باعث بالارفتن میزان تولید اکسیدهای نیتروژن شده و افزایش مصرف سوخت در کنار فرسودگی هرچه بیشتر خودروها و موتورسیکلت‌ها نیز گازهای آلی فرار بیشتری را در هوای کلانشهرها منتشر کرده، اما علت اصلی  افزایش میزان نگرانی از انتشار آلاینده ازن بخصوص در فصول تابستان چند سال گذشته، بالا رفتن میانگین درجه حرارت هوای کشورمان بر اثر پدیده گرمایش جهانی است. نکته‌ای که رد و نشان آن را در میان صحبت‌های رئیس سازمان هواشناسی کشور نیز می‌توان جست‌وجو کرد، زیرا همین دو هفته پیش بود که سحر تاجبش اعلام کرد تابستان امسال دمای هوا بالاتر از حد نرمال خواهد بود. این در حالی است که براساس آمارهای سازمان هواشناسی سال ۹۸ هم دمای هوا حدود ۳/۱ درجه سانتی‌گراد بالاتر از حد نرمال بود.

نکته دیگری که البته در بالا رفتن شاخص آلاینده ازن در تابستان‌های اخیر تاثیرگذار بوده، سختگیرانه‌ترشدن شیوه سنجش سطح آلاینده‌های هوا در سه سال گذشته است. مساله‌ای که معاون نظارت و پایش اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران درباره آن توضیح می‌دهد: در سه سال اخیر استانداردهای اندازه‌گیری سطح آلاینده‌های موجود در هوای پایتخت تغییر کرده به این مفهوم که اگر قبلا با رسیدن به عددی خاص غلظت هر کدام از آلایند‌ها را ناسالم اعلام می‌کردیم، اکنون با رسیدن به عدد کمتری غلظت آن آلاینده ناسالم اعلام می‌شود.

رستگاری البته تاکید دارد که سختگیرانه‌تر شدن استانداردها حتما در افزایش اثرگذاری شاخص آلاینده ازن در روزهای ناسالم هوا در شش ماه ابتدایی سال‌های اخیر تاثیرگذار بوده، اما قطعا ریشه اصلی افزایش غلظت آلاینده ازن در هوای پایتخت به گرمایش جهانی و تولید بیشتر پیش‌سازهای این آلاینده در سال‌های اخیر بازمی‌گردد.

راهکارهای کاهش غلظت ازن

ازن گازی سمی است که غلظت بالای آن در هوای کلانشهرها هم برای سلامت انسان‌ها و هم برای طراوت محیط‌زیست زیان‌آور است. به همین دلیل، نباید مسائلی مانند گرمایش جهانی به بهانه‌ای برای پرهیز از تلاش برای کاهش تولید آن تبدیل شود. چراکه صرف‌نظر از تمام تلاش‌هایی که کشورهای مختلف باید برای مقابله با گرمایش جهانی انجام دهند، ما نیز در کشورمان می‌توانیم برای پایین‌آوردن غلظت آلاینده ازن تولید پیش‌سازهای آن را کاهش دهیم.

کم کردن میزان تولید این پیش‌سازها نیز با اجرای راهکارهای مختلفی موثر است که از جمله آن می‌توان به ارتقای بازده سیستم‌های احتراق در منابع سوختی اشاره کرد. رشیدی درباره این راهکار توضیح می‌دهد: احتراق ناقص سوخت به‌خصوص در خودروها و موتورسیکلت‌ها نقش مهمی در تولید گازهای آلی فرار به عنوان بخشی از مهم‌ترین پیش‌سازهای آلاینده ازن دارد. بنابراین اگر ما بتوانیم کیفیت وسایل نقلیه خود را ارتقا دهیم و به‌ویژه وسایل نقلیه فرسوده را از رده خارج کنیم، هیدروکربن‌های نسوخته کمتری در هوا منتشر می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی اجرای کامل طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) در جایگاه‌های عرضه سوخت را نیز راهکار مهم دیگر کاهش میزان انتشار گازهای آلی فرار در هوا می‌داند. طرحی که از سال ۸۷ اجرای آن به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران واگذار شده، اما براساس اظهارات داریوش گل‌علیزاده، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست هنوز حتی ۱۰ درصد آن نیز نشده‌است.

راهکار دیگری نیز که می‌تواند در کاهش انتشار اکسیدهای ازت به عنوان پیش‌ساز آلاینده ازن موثر باشد، مجهز کردن مراکز صنعتی بزرگ به واحد کنترل ناکس (اکسیدهای نیتروژن) است. این در حالی است که به گفته رشیدی، تعداد کمی از مراکز صنعتی کشور مجهز به چنین واحدی هستند. او همچنین توضیح می‌دهد با وجود تاثیر مهمی که استفاه از فیلترهای حذف اکسیدهای ازت در سیستم‌های خروجی کارخانجات می‌تواند در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها داشته باشد، اساسا بسیاری از کارخانجات کشور از داشتن این فیلترها بی‌بهره‌اند.

البته این تنها روند اشتباهی نیست که باعث افزایش غلظت آلاینده ازن در روزهای گرم سال می‌شود و تا زمانی هم که روندهای نادرستی مثل سهل‌انگاری در اجرای طرح کهاب، تولید خودروها و موتورسیکلت‌هایی با استانداردهای کیفی پایین و اهمال در از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده وجود داشته باشد، تابستان هر سال باید منتظر افزایش تعداد روزهای آلوده در هوای کلانشهرهایمان باشیم.

 

سم «ازن مضر» بر پیکر بشر

گاز سمی ازن که حضور آن در نزدیکی سطح زمین تبعات خطرناکی برای محیط‌زیست و سلامت انسان‌ها در پی دارد، دقیقا همان گازی است که وجود آن در لایه استراتوسفر موجب فلیتر کردن بخش زیادی از اشعه ماورای خورشید و جلوگیری از خسارت‌های بی‌شمار این اشعه برای کره زمین می‌شود. به همین دلیل است که به ازن موجود در استراتوسفر لقب «ازن مفید» و به ازن موجود در نزدیکی سطح زمین (لایه تروپوسفر) لقب «ازن مضر» داده شده‌است.

افزایش غلظت ازن در نزدیکی سطح زمین تاثیرات سوئی نیز بر سلامت انسان‌ها در پی خواهد داشت. براساس تحقیقات دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، مواجهه با این آلاینده می‌تواند سبب وارد شدن آسیب به سیستم تنفسی، ایجاد سرفه، تحریک گلو، درد قفسه سینه و تشدید آسم شود و مواجهه مکرر با آن نیز تخریب بافت ریه را به همراه دارد. بالا بودن شاخص آلاینده ازن همچنین می‌تواند باعث وارد شدن آسیب به بافت چشم، سردرد، آلرژی، حساسیت پوستی، حالت تهوع، حالت خستگی و سرگیجه نیز شود. همه این عوارض نیز البته در کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های تنفسی یا قلبی تبعات خطرناک‌تری را به همراه دارد و به همین دلیل این گروه‌ها در روزهایی که شاخص آلاینده ازن به سطح ناسالم می‌رسد حتما باید در ساعت‌های ظهر و عصر از حضور در فضاهای باز خودداری کنند.

 

محمد حسین خودکار

بالا