گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

این نظر برخی کارشناسان است، اما در این شرایط دیروز آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار در هیات دولت تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مختلف ابلاغ شد.

با این حال برخی کارشناسان معتقدند آنچه گره از کار گرد و غبار باز می‌کند داشتن برنامه‌ای بلندمدت و اختصاص اعتباری مناسب است؛ چراکه با گذشت حدود چهار ماه از سال 95هنوز اعتبار مقابله با گرد و غبار به دستگاه‌ها ابلاغ نشده است.

گرد و غبار در کشورمان حریف ندارد، روزی نیست که صدای کمک خواستن و گلایه از شرایط نامناسب مردمی که درگیر این پدیده شده‌اند در دنیای حقیقی و مجازی نپیچد.

آنها انتظار دارند مسئولان هرچه زودتر برنامه‌های کوتاه و بلندمدت را برای حل مسائل‌شان اجرا کنند، اما به نظر می‌رسد این مشکل لابه‌لای مشکلات دیگر دولت به‌فراموشی سپرده شده و در اولویت برنامه‌های آنها قرار ندارد.

ابلاغ یک آیین‌نامه

دیروز آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار در 19 ماده به دستگاه‌های مسئول در این حوزه ابلاغ شد.

به این شکل ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار به مسئولیت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و با عضویت معاونان وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو، نفت، راه و شهرسازی، بهداشت، امور خارجه، آموزش و پرورش، صنعت، معدن و تجارت، علوم، تحقیقات و فناوری، کشور، دفاع و نماینده سازمان‌هایی مانند صدا و سیما، مدیریت و برنامه‌ریزی، حفاظت محیط زیست و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور تشکیل شود.

براساس برخی از بند‌های این آیین‌نامه به این شکل وزارت بهداشت مکلف به برنامه‌ریزی برای تجهیز مراکز درمانی‌اش شد تا در استان‌هایی که شهروندان از پدیده گرد و غبار رنج می‌برند خدمات بهتری ارائه کند. افزون بر این وزارت نیرو موظف شد با توجه به وضعیت بارش در هر سال، حقابه تالاب‌های جنوب و غرب کشور و نیاز آبی طرح‌های مقابله با منشأ گرد و غبار را تامین کند. شهرداری‌های شهرهای واقع در مناطق تحت تاثیر پدیده گرد و غبار کشور نیز موظف شدند برای اجرای طرح کمربند فضای سبز اقدام کنند.

جای خالی برنامه‌ریزی مدون

کارشناسان اعتقاد دارند با توجه به شرایط کشورهای همسایه نمی‌توان طرح موفقیت‌آمیزی برای کنترل ریزگردهایی که منبع خارجی دارند ارائه کرد، اما به‌نظر می‌رسد برای مدیریت منابع داخلی ریزگردها بتوان با برنامه‌ریزی مناسب راهکاری در پیش گرفت. علی‌محمد طهماسبی، رئیس گروه مطالعات و دبیر کمیته فنی دفتر امور بیابان، سازمان جنگل‌ها درباره علت مدیریت نشدن مساله ریزگردهایی که منبع داخلی دارد، تصریح می‌کند: نبود برنامه‌ریزی مدون و تخصیص نیافتن اعتبار مناسب از دلایل اصلی است.

آن طور که او توضیح می‌دهد، ابعاد پدیده ریزگردها در کشورمان بسیار گسترده‌تر از آن است که بتوان از طریق آیین‌نامه آن را حل و فصل کرد، چراکه راهکارها برای مهار گرد و غبار بلندمدت است.

به نظر می‌رسد دستگاه‌ها و نهادهای مسئول در این حوزه نیز تمایلی به کار فرابخشی ندارند به همین خاطر این پدیده کماکان به قوت خود باقی است.

اعتباری در دست نیست

برخی کارشناسان نیز انتقاد می‌کنند که سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب مناسبی به عنوان رئیس کارگروه مقابله با پدیده گرد و غبار نیست چراکه قدرت اجرایی نداشته و از اقتدار لازم برخوردار نیست و وزارتخانه و دستگاه‌ها نسبت به تصمیمات آن بی‌تفاوت هستند.

نبود اعتبار مناسب دلیل دیگری است برای حل نشدن مساله گرد و غبار در کشور چراکه دستگاه‌های مسئول در این زمینه همواره از این بی‌توجهی گله داشته‌اند، برای نمونه باید یادآور شد سال گذشته قرار بود 113.7 میلیارد تومان برای مقابله با گرد و‌غبار در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار گیرد، اما از این مقدار فقط 15.1 درصد محقق شد.

این درحالی است که به گفته رئیس گروه مطالعات و دبیر کمیته فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها اعتبار دستگاه‌ها در سال 95 در این خصوص هنوز ابلاغ نشده است.

بنابراین طبیعی است که به نظر برسد دولت برای مقابله با این پدیده که زندگی ساکنان بسیاری از استان‌ها را به چالش کشیده است، جدی نیست.

مهدی آیینی

ریزگردهای بي​امان جولان می‌دهند، ‌براساس آخرین خبرها امیدی به کاهش آنها تا آخر تابستان نیست، اما از جلسه اضطراری که برای برسی وضع گرد و غبار برگزار شد خبر رسیده که وزارت امور خارجه برای کنترل پدیده گرد و غبار که بخش قابل توجهی از آن منشا خارجی دارد، ماموریت یافته است.

 ریزگردها ریز ریز جان می‌گیرند؛ براساس آمارهایی که برخی استان‌ها منتشر کرده‌اند آمار مراجعه به مراکز درمانی افزایش قابل‌توجهی داشته است. برای نمونه فقط جمعه و شنبه گذشته 325 نفر به دلیل طغیان ریزگرد‌ها به بیمارستان‌های استان کرمانشاه مراجعه کرده‌اند و ده نفر به دلیل شرایط بد تنفسی بستری شده‌اند. البته این آمار به کرمانشاه محدود نمی‌شود، زیرا در همدان نیز ریزگرد‌ها زمینه بستری شدن 150 نفر را فراهم کرد.

با توجه به این شرایط و تلاش برای مدیریت آن، یکشنبه گذشته جلسه‌ای در وزارت کشور برگزار شد. آن طور که ایرنا از این جلسه گزارش داده اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در این جلسه با بیان این که منشأ حداقل 80 درصد ریزگردها در خارج از کشور است، از تاکید رئیس‌جمهور بر حل این موضوع و پیگیری آن از سوی وزارت امور خارجه خبر داد.

به گفته نجار، استان‌های ایلام، کردستان، خوزستان، کرمانشاه، همدان، لرستان، قم و تهران درگیر موضوع ریزگردها هستند. در این جلسه روی ورود سازمان‌های بین‌المللی برای مهار ریزگردها پافشاری شد و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور یادآور شد، سه کشور عراق، سوریه و عربستان منشأ ریزگردهایی هستند که وارد کشور ما می‌شود که هرکدام از این کشورها مشکلات خاص خود را دارند و کشور عربستان نیز اهتمام جدی در مقابله با ریزگردها ندارد.

بنابراین تصمیم بر این شد که با پیگیری‌های وزارت امور خارجه و همراهی سازمان‌های بین‌المللی برای مهار ریزگردها تلاش شود.

ریزگردها، داخلی و خارجی

این درحالی است که از سازمان هواشناسی کشور نیز خبر می‌رسد که براساس اطلاعات و بررسی‌های انجام شده پدیده ریزگردها دست‌کم تا پایان تابستان برای شهروندان دردسرساز می‌شود.

آن طور که ایسنا از سازمان هواشناسی گزارش داده تولید گرد و غبار و انتقال آن به کشور ما در فصول گرم سال و معمولا از اردیبهشت تا پایان تابستان به علت خشک شدن سطح زمین و بادهای شمالی تداوم دارد و از اوایل پاییز رو به کاهش می‌گذارد.

علی عابدینی، معاون سازمان هواشناسی در این باره گفته توده‌های گرد و غبار در این مقطع زمانی استان‌هایی مثل بوشهر، خوزستان، ایلام، کردستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی تا حدی استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس و کهگیلویه و بویراحمد و حتی برخی اوقات تهران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

معاون سازمان هواشناسی درباره منشأ ریزگردها نیز یادآور شده همه گرد و غبارهای کشور منشأ خارجی ندارد، برای مثال گرد وغبار هفته جاری در استان‌هایی مثل قم و اصفهان منشا داخلی داشت و علت آن مناطق بیابانی اطراف بود، بنابراین باید کانون‌های داخلی و خارجی به طور همزمان پیگیری شود.

پیشنهاد 10 هزار میلیارد ریالی

یکی از موانع کنترل پدیده ریزگردها مساله نبود اعتبار است؛ زیرا سازمانی مانند جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور همواره برای نهال‌کاری و مقابله با پدیده بیابانزایی از نبود اعتبار و نیروی متخصص رنج برده است، دیروز ضیاء‌الدین شعاعی، مدیر طرح مقابله با پدیده گرد و غبار نیز درباره اعتبار مورد نیاز برای مقابله با ریزگردها اظهار نظر کرد و گفت: مبلغ ده هزار میلیارد ریال برای مقابله با پدیده گرد و غبار را به دولت پیشنهاد داده‌ایم که در قالب اعتباری یکساله است.

آن طور که ایرنا روایت کرده سازمان حفاظت محیط زیست پس از دریافت و جمع‌بندی پیشنهادهای تمام دستگاه‌ها برای مقابله با پدیده گرد و غبار، در نهایت پیشنهاد تخصیص ده هزار میلیارد ریال را به دولت ارائه کرد. مدیر طرح مقابله با پدیده گرد و غبار یادآور شد: بعد از تصویب، این بودجه از محل اعتبارات تخصصی تهیه می‌شود و براساس آن هر دستگاهی با اولویت‌بندی اقدامات خود برای مقابله با گرد و غبار، کارهای اجرایی را آغاز می‌کند.

با توجه به این که پدیده ریزگردها سال‌هاست در کشور بحران‌ساز می‌شود باید از مسئولان خواست رسیدگی به این مشکل را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده و پرداختن به این پدیده را محدود به زمان‌های طغیان آن نکنند. افزون براین چون بخشی از پدیده ریزگرد‌ها خاستگاهی فرامرزی دارد، راهکار حل و فصل آن نیز به اراده‌ای بین‌المللی نیاز دارد که فقط از عهده دستگاه دیپلماسی کشور برمی‌آید، البته نباید از منشأهای داخلی گرد و غبار نیز غافل شد، چراکه مدیریت اشتباه منابع آب سبب شده بسیاری از تلاب‌های کشور خشک شده و به کانونی برای ریزگردها بدل شود؛ بنابراین باید با در نظر گرفتن اعتبار مناسب، برای کنترل پدیده بیابانزایی در کشور نیز تلاش کرد.

مهدی آیینی

استان به استان می‌گردد، حریف می‌طلبد، عربده مي کشد، اما کسی در برابرش تاب مقاومت ندارد؛ چراکه غفلتی که سالیان سال نسبت به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی در ایران و کشورهای منطقه صورت گرفته، ادامه دارد و سرزمین‌ها را تخریب می‌کند به همین دلیل این روزها ساکنان خوزستان، کرمانشاه، لرستان، کردستان، ایلام، اصفهان و مرکزی و چندین استان و شهر دیگر که با ریزگردها دست و پنجه نرم می‌کنند، توقع دارند مشکلاتشان جدی گرفته شود تا دست کم طاقتشان دربرابر ریزگرد‌ها طاق نشود.

 ریزگردها آسمان را تیره و تار کرده‌اند، آلودگی هوا در برخی شهرها مانند خرم‌آباد تا 29 برابر حد مجاز گزارش شده، روزی نیست که فرودگاه‌ها از لغو شدن پرواز‌ها خبر ندهند و تصاویر ماسک‌زده شهروندان در شبکه‌های اجتماعی دست به دست نشود، شهروندانی که تمام هم و غم‌شان این روزها راحت نفس کشیدن است، صدای درخواست‌های کمکشان همه جا شنیده می‌شود؛ از فضای مجازی بگیرید تا ارتباط‌هایی که با رسانه‌های مختلف برقرار می‌شود.

برای نمونه کم نبوده‌اند افرادی که از برنامه‌های تلویزیونی مانند ماه عسل خواسته‌اند به این موضوع بپردازد یا افرادی که با ایجاد کمپین تلاش می‌کنند مظلومیت‌شان را فریاد بزنند یا آنهایی که با برخی کارشناسان برنامه‌های زیست‌محیطی همذات‌پنداری می‌کنند و پای برنامه‌هایی مانند «تیتر امشب» تلویزیون می‌نشینند؛ برنامه‌ای که شنبه شب با حضور سعید متصدی، معاون محیط‌زیست و پرویز کردوانی، جغرافیدان و کارشناس پیشکسوت محیط‌زیست برگزار شد، اما وقتی بحث درباره نقش سیاستگذاری‌های دولت‌های مختلف بر ایجاد، استمرار و گسترش جریان ریزگردها بالا گرفت، کردوانی برنامه را به نشانه اعتراض ترک کرد.

تصمیمات تازه

هرچند ریزگردها هر سال جدی‌تر از گذشته زندگی مردم را تهدید می‌کند، اما مسئولان ادعا می‌کنند تلاش‌های زیادی برای کنترل شرایط انجام می‌دهند. برای نمونه دیروز ایرنا گزارش داد که نشست اضطراری به منظور بررسی وضع پدیده ریزگردها در استان‌های کشور با حضور وزرای کشور،‌ بهداشت، جهاد کشاورزی، دفاع، راه و شهرسازی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست،‌ معاون سازمان علمی و فناوری، رئیس امور کشاورزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و استانداران کرمانشاه،‌ خوزستان،‌ فارس، ‌ایلام و گلستان تشکیل شد.

این در حالی است که کارشناسان معتقدند مساله ریزگردها داستان تازه‌ای نیست و از قدیم برای مهار آن در کشور برنامه‌هایی در دستور کار قرار داشته، اما به دلیل غفلت از این روزها ریزگردها از کنترل خارج شده است، شاید به این دلیل است که فارس از قول مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان محیط زیست نوشته با توجه به این که منشأ گرد و غبار روزهای اخیر در کشور، خارج از مرزها قرار دارد، مردم امیدی به حل مشکل ریزگردها تا 50 سال آینده نداشته باشند.

منابع طبیعی اولویت نیست

مساله ریزگردها در کشورمان داستان تازه‌ای نیست، اما نپرداختن به آن چند سالی است خبرساز شده، زیرا شهروندان زیادی تحت تاثیر شرایط ایجاد شده سلامت و زندگی‌شان تهدید می‌شود و صدایشان نیز آن طور که باید شنیده نمی‌شود.

دکتر هادی کیادلیری، رئیس دانشکده منابع طبیعی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره دلایل مهار نشدن مساله ریزگردها در کشور می‌گوید: منشا بخشی از گرد و غبار در خارج از کشور قرار دارد بنابراین در دسترس نیست، افزون بر این اعتبار ناچیزی برای مقابله با پدیده ریزگردها اختصاص می‌یابد.

به نظر او، منابع مالی در این بین حرف اول را می‌زند، اما وزارت خارجه نیز باید برای کنترل این مشکل با کشورهای منطقه تعامل خوبی برقرار کند؛ زیرا به لحاظ فنی ایران تجربه خوبی در مدیریت این مساله دارد.

این درحالی است که باید از تخریب جنگل‌های زاگرس نیز به عنوان دلیلی برای طغیان ریزگرد‌ها نام برد؛ چراکه هر هکتار جنگل سالانه 60 تن ریزگرد را در خود رسوب می‌دهد.

اما آن طور که کیا دلیری می‌گوید، برخی روستاییان نیز به دلیل فقر یا نداشتن اطلاعات دست به تخریب جنگل می‌زنند تا بتوانند زراعت کنند به همین دلیل زمینه برای افزایش ریزگردها مهیا می‌شود.

رئیس دانشکده منابع طبیعی معتقد است در کشورمان حفظ منابع طبیعی اولویت مسئولان نیست به همین دلیل مشکلات در این حوزه حل نشده باقی می‌ماند.

او تصریح می‌کند: اکنون بازار کاری برای کارشناسان منابع طبیعی وجود ندارد به همین دلیل تمام دانشگاه‌های منابع طبیعی در شرف تعطیل شدن هستند.

با توجه به اظهار نظر کارشناسان، برای کنترل ریزگرد‌ها باید بستر قانونی و فرهنگی مناسبی در کشور فراهم شود، افزون براین مسئولان با در نظر گرفتن راهکارهای کوتاه مدت مانند تلاش برای مقاوم کردن شهروندان در برابر این پدیده مثل توزیع ماسک‌های مناسب، گسترش خدمات بهداشت و درمان، ارائه تسهیلات ویژه برای استفاده از سیستم‌های تهویه هوای مناسب و بالابردن سطح خدمات الکترونیک برای کاهش رفت و آمد در سطح شهر شرایطی ایجاد کنند تا شهروندان کمتر آسیب ببینند.

مهدی آیینی

با کاهش دمای هوا باید منتظر روزهای آلوده‌تری بود؛ روزهایی که با وارونگی دما همراه است و بی‌شک نفس کشیدن را برای شهروندان دشوارتر خواهد کرد، نگران‌کننده‌تر این که آلودگی ناشی از منابع متحرک و ثابت در کشور با ریزگردها همراه خواهد شد به همین دلیل شرایط بغرنج‌تری را پدید می‌آورد. باید یادآور شد هنوز در کشور برای شناسایی کانون‌های بحرانی ریزگردها تحقیقات جامع و کاملی انجام نشده به همین دلیل نقشه ملی کانون ریزگرد‌ها در کشورمان آماده نیست بنابراین نمی‌توان بدرستی شرایط امسال کشور را با سال گذشته مقایسه و با توجه به آن میزان افزایش کانون‌های گرد و غبار را در کشور مشخص کرد.

 در واقع منشا ریزگردها در کشور به طور حتم افزایش پیدا کرده، اما از میزان افزایش آن اطلاعی در دست نیست؛ زیرا هنوز تحقیقات جامعی دراین باره انجام نشده و نمی توان کانون های بحران کشور را روی نقشه ای پیاده کرد تا براساس اطلاعات موجود، شرایط هرسال را با سال گذشته اش سنجید و نتیجه گیری کرد.

ضیاءالدین شعاعی، مدیرملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به جام جم می گوید: براساس نتایج مطالعاتی که به تازگی در خوزستان انجام شده علاوه بر 300 هزار هکتاری که به عنوان منشأ ریزگردها دراین استان شناسایی شده بود، حدود یکصد هزار هکتار از اراضی حاشیه این مناطق نیز مستعد تبدیل شدن به کانون ریزگرد است.

وی با بیان این که علت این افزایش نیز چیزی نیست جز استمرار خشکسالی، اظهار می کند: طبق پیش بینی هایمان اگر خشکسالی مانند سال گذشته باشد، احتمال گسترش مناطق در سراسر کشور وجود دارد، اما برخی پیش بینی ها حکایت از این دارد که زمستان امسال بارش خوبی خواهیم داشت به همین خاطر انتظار می رود کانون ریزگردها افزایش نیابد.

منشأیابی استانی

این درحالی است که باید تاکید کرد سازمان های مسئول در حوزه مدیریت منابع ریزگردها در کشور باید هرچه زودتر کانون های داخلی ریزگرد ها را شناسایی کرده و برای مهار آنها دست به کار شوند.

شعاعی خاطرنشان می کند: مطالعات لازم در استان خوزستان انجام شده و در تلاش هستیم در دیگر استان ها نیز این تحقیقات را انجام دهیم، تا نقشه منشاء ریزگردها به شکل استانی تهیه شده و در اختیار استانداران قرار گیرد تا با توجه به آن، برنامه های بلندمدت خود را طراحی کنند.

وی درباره کانون گرد و غبار در خارج از کشور نیز عنوان می کند: چون مطالعات در این باره استمرار نداشته و برخی کشورها مانند عراق و سوریه شرایط مناسبی ندارند، اطلاعات ما از منشأ ریزگردها در خارج از کشور کم بوده و آن نیز براساس اطلاعاتی است که از ماهواره به دست می آوریم. در کل با توجه به خشکسالی و نبود امنیت، به طور حتم چنین کانون هایی در خارج از کشورمان نیز درحال افزایش است.

ریزگردها می مانند

شاهرخ فاتح، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی نیز درباره این که افزایش بارش های پاییزه در کشور چقدر در کاهش ریزگرد ها موثر است، به جام جم می گوید: با وجود حدود 10 تا 15درصد افزایش در بارندگی نمی توان مشکلات قبلی این حوزه را جبران کرد، یعنی با این بارش ها اتفاق خاصی در بسترهای خشک کشور رخ نخواهد داد. در واقع افزایش بارش نمی تواند تالاب های خشک شده کشور را که تبدیل به کانون ریزگرد شده اند، نجات دهد.

وی درباره کاهش حجم ریزگردها نیز خاطرنشان می کند: کانون بحرانی ریزگردها به قوت خود باقی است و بهبود آنها به زمان نیاز دارد؛ اما افزایش بارش ها می تواند رطوبت خاک را تحت تاثیر قرار داده و سبب کاهش حجم ریزگردها شود. با این حال نکته اینجاست که بارش هایی که در پیش داریم اصل مساله را رفع نمی کند.

نیاز به اطلاعات دقیق

فرهاد سرداری، معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها نیز در گفت وگو با جام جم درباره افزایش منشأ گرد و غبار در کشور عنوان می کند: خشکسالی سبب بدتر شدن شرایط می شود. براساس اطلاعات هواشناسی علاوه بر این که شرایط بارش کشور بهتر نشده، تغییرکاربری ها نیز می تواند مساله را بحرانی کند؛ بنابراین می توان گفت مناطق منشاء گرد و غبار در کشور افزایش پیدا می کند.

باید یادآورشد مطالعات دقیقی در کشور انجام نشده، یعنی نقشه ای از کانون ریزگردها به شکل ملی وجود ندارد؛ بنابراین نمی توان شرایط امسال را با سال گذشته مقایسه کرد و با توجه به نتیجه آن درباره کاهش یا افزایش کانون ریزگردها در کشور خبرداد.

سرداری ابراز می کند: به شکل منطقه ای و محلی نقاطی به عنوان منشأ ریزگردها مشخص شده مانند دشت ملارد در اطراف تهران، اما اطلاعات دقیقی از کل کشور وجود ندارد.

همکاری سه جانبه

افزون براین، هیات دولت مصوبه ای برای شناسایی مناطق بحرانی گرد و غبار دارد و براساس آن سازمان جنگل ها، محیط زیست و هواشناسی موظفند مشترکا برای شناسایی کانون های داخلی ریزگردها در کشور تلاش کنند.

معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها دراین باره اظهار می کند:تا پایان سال اولین نقشه ها از کانون های بحرانی ریزگردها در کشور تهیه می شود که می توان براساس نقشه های مکانی دراین باره سخن گفت.

وی درباره میزان ریزگردهای داخلی عنوان می کند:درباره میزان منشأ داخلی و خارجی گرد و غبار به شکل کلی سخن گفته می شود؛ یعنی از نظر تعداد به آن می پردازند نه سطح.

این درحالی است که باید یاد آور شد چنانچه اراده ای برای مهار کانون های ریزگردها در کشور وجود داشته باشد، مسئولان سازمان محیط زیست،جنگل ها و هواشناسی با تعامل بین بخشی می توانند قدم های مثبتی دراین زمینه بردارند.علاوه براین مسئولان باید برنامه ای نیز برای افزایش مقاومت و سازگاری شهروندان نسبت به این پدیده داشته باشند؛ برای نمونه تسهیل کردن شرایط برای استفاده شهروندان از سیستم تهویه مطبوع، دسترسی راحت به مراکز درمانی و کاهش سفرهای درون شهری باید مورد توجه مسئولان باشد.

روزهای آلوده تهران دیگر محدود به پاییز و زمستان نیست، چون تا مدتی قبل وارونگی دما در فصل‌های سرد سال علت اصلی تنگ شدن نفس پایتخت‌نشینان بود، اما این روزها پایتخت‌نشینان در فصل بهار و تابستان نیز بیشتر از قبل با آلودگی هوا دست به گریبان هستند، زیرا براساس اطلاعاتی که اداره‌ حفاظت محیط‌زیست تهران و شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در اختیار جام‌جم گذاشته‌اند تعداد روزهای ناسالم امسال تا دیروز 36 روز بوده است، این در حالی است که در مدت مشابه سال93 آمار 18 روز ناسالم در تقویم ثبت شده بود.

آلودگی هوا با نام تهران گره خورده است، پاییز و زمستان وارونگی دما به آن دامن می زند، بهار و تابستان نیز کم آبی و رقص ریزگردها در اقصی نقاط کشور.

در حالی که هنوز تا شروع فصل های سرد سال زمان زیادی باقی است آمارهای منتشر شده از این حکایت دارد که بهار و تابستان تقویم تهرانی ها نیز پر می شود از روزهای آلوده، روزهایی که نفس کشیدن را برای گروه های حساس یعنی سالخورده ها، بیماران قلبی و عروقی و کودکان سخت تر می کند.

مریم نادری، مدیر واحد پایش آلودگی هوای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره وضع روزهای پاک، سالم و ناسالم پایتخت در چهار ماه گذشته به جام جم می گوید: براساس بررسی های ما تا دیروز تعداد روزهای پاک تهران 10 روز سالم، 77 روز ناسالم و برای گروه های حساس 36 روز بوده است. این آمار برای مدت مشابه سال گذشته نیز به این شکل است، هفت روز پاک، 98روز سالم و 18روز ناسالم برای گروه های حساس.

بنابراین می توان گفت، تعداد روزهای ناسالم چهار ماه گذشته برای گروه های حساس امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو برابر شده است. این درحالی است در چهار ماهه اول سال 92 نیز تهرانی ها دو روز پاک، 96 روز سالم و 26 روز ناسالم را تجربه کرده اند. نادری درباره علت افزایش تعداد روزهای ناسالم پایتخت اظهار می کند: گرد و غبار سبب شده روزهای ناسالم برای گروه های حساس امسال دو برابر شود.

سالی برای مستی ذرات معلق

برخلاف این که گفته می شد گرد و خاک بیشتر از کشورهای همسایه به پایتخت می رسد، تحقیقات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می دهد خشکسالی و کاهش پوشش گیاهی سبب شده منشا ریزگرد های تهران استان های همسایه این کلانشهر باشد، زیرا خاک استان های همجوار سست شده و با وزش باد، گرد و خاک به تهران می رسد.

محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران نیز در گفت و گو با جام جم تصریح می کند: امسال میزان ذرات معلق افزایش پیدا کرده که ناشی از تحت تاثیر قرار گرفتن تهران از منابع بیابانی است.

به گفته وی، منشا ذرات معلق می تواند از خارج از استان، کشور یا حتی بیابان های استان باشد.

رستگاری یادآور می شود: البته یک سری از پارامترهای آلاینده گازی کاهش داشته است، بنابراین می توان گفت برنامه سازمان حفاظت محیط زیست و دولت در بحث کنترل منابع احتراقی اثرگذار بوده است.

این در حالی است که باید تاکید کرد، برنامه های دولت تاکنون نتوانسته در کاهش منابع ریزگردها موثر باشد.

وی دراین باره عنوان می کند: دربحث بیابان زدایی به برنامه ریزی بلندمدت نیاز داریم، چون همان طور که طی سال ها به وجود آمده، حل آن نیز به زمان نیاز دارد.

اما باید یادآور شد، تاکنون تحقیقات جامعی درباره میزان اراضی بیابانی یا منابع ریزگردها در تهران یا استان های همجوار آن صورت نگرفته است تا بتوان امیدوار بود مسئولان براساس آن برای کنترل این منابع قدم بردارند.

ابهام در منابع ریزگرد

فرهاد سرداری، معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها در گفت و گو با جام جم عنوان می کند: مطالعه و تحقیق کاملی درباره مشخص شدن میزان مناطق بیابانی تهران نشده است، این در حالی است که بحث بیابانی شدن ثابت نبوده و متغیر است، یعنی اراضی کشاورزی به علت کم آبی اگر زیرکشت نروند به منبع ریزگرد تبدیل می شوند، بنابراین نمی توان به شکل کامل مشخص کرد چقدر منبع ریزگرد در اطراف تهران وجود دارد. این درحالی است که دست کم می توان گفت بیشتر منابع ریزگرد در اطراف تهران اراضی است که خاک آنها به قول معروف دستکاری می شود مانند اراضی کشاورزی و مراتعی که در آنها برداشت صورت می گیرد.

سرداری درباره منشاء ریزگردهایی که سال گذشته تهران را فرا گرفت،خاطر نشان می کند: وقتی طوفان سال گذشته تهران را بررسی کردیم مشخص شد منشاء گرد و غباری که همراه داشت داخل کشور بوده برای نمونه بخشی از ریزگردها از ملارد به تهران رسیده بود.

بعد از این توفان ، استانداری تهران بودجه ای در نظر گرفت تا جهاد کشاورزی تهران با استفاده از آن برای کنترل این منابع وارد عمل شود،اما به نظر نمی رسد تاکنون این اراضی کنترل شده باشند.

به گفته معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها نزدیک ترین منطقه بیابانی به پایتخت، اشتهارد، رامین و ملارد است.

اراده ای برای مهار گرد و غبار نیست

قاسم حقانی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران نیز در گفت وگو با جام جم درباره مساحت اراضی بیابانی تهران بیان می کند: در تهران 104 هزار و 902 هکتار اراضی بیابانی داریم که از این محدوده 10 هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی است.

به گفته وی، منشا عمده گرد و غبار که در جهت باد است در ملارد قرار گرفته است.

در واقع می توان گفت اراده جدی برای مهار پدید گرد و غبار وجود ندارد، چون قرار بود15 میلیارد تومان اعتبار برای این مساله تخصیص پیدا کند. اما حقانی تصریح می کند: سازمان جنگل ها برای اینکار 150 میلیون تومان اختصاص داد که با آن نمی توان کار خاصی انجام داد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران ابراز می کند: اگر باد از جنوب شرقی بوزد گرد و غبار از دشت ورامین یا شهر ری به تهران می رسد، اگر باد از سمت جنوب باشد منشأ گرد و غبار همراه آن را باید اطراف فرودگاه امام و شهر ری دانست. چنانچه باد از جنوب غرب استان بوزد منابع گرد و غبار در ملارد و رود شور اشتهارد قرار دارد.

با توجه به در نظر نگرفتن اعتبار مناسب باید یاد آور شد اراده ای برای کاهش منابع گرد و غبار در کشور وجود ندارد.این درحالی است که با تخصیص اعتبار مناسب و با مشارکت مردمی می توان مشکل نبود شغل و منابع گرد و غبار را کنترل کرد.

دل باید کند از تهران

تهران زیباست، زندگی در تهران موج می زند؛ درباره تهران هزاران جمله می توان نوشت که حاکی از علاقه مردم به این کلانشهر است که تمامی منابع کشور در آن جمع شده به همین دلیل تهران برای خیلی ها شهری سراسر خاطره است، از آسمانخراش های سر به فلک کشیده اش بگیرید تا خیابان هایی که در آنها جای سوزن انداختن نیست، این شلوغی و ازدحام جمعیت، زندگی خیلی ها را به این کلانشهر گره زده،چون بجز دراین کلانشهر هیچ کجا برایشان آب و نان ندارد، اما دراین میان هستند افرادی که می توانند سختی شال و کلاه کردن و مهاجرت را تاب آورده و در استان دیگری بجز تهران ساکن شوند.

این درحالی است که باید یاد آور شد بیشتر گروه های آسیب پذیر که آلودگی هوا بیشترین صدمه را به آنها می زند با گرفتن تصمیم های منطقی و کمی گذشت می توانند مهاجرت مطلوبی را تجربه کنند که منجر به بهبود سلامت آنها خواهد شد.

بحث رفتن از تهران مدتی قبل از سوی معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مطرح شد هرچند آن زمان خیلی ها در برابر این اظهار نظر جبهه گرفتند اما با توجه به زمان بر بودن بهبود شرایط آلودگی هوای تهران می توان بار دیگر از شهروندانی که قادر به مهاجرت از تهران هستند خواست دراین باره بیشتر فکر کنند زیرا هیچ مقامی نمی تواند آنها را مجبور به مهاجرت کند اما حفظ سلامتی دلیل قانع کننده ای برای این جا به جایی است.

وضع هوای پایتخت دوباره به شرایط اضطرار نزدیک شد، اما این بار گناه آلودگی هوا را نمی‌توان به گردن کشورهای همسایه انداخت یا انگشت اتهام را به سمت پالایشگاه‌ها یا خودروهای غیراستاندارد گرفت، زیرا آن قدر در مدیریت منابع آب کشور غفلت شده که امروز بسیاری از زمین‌های کشاورزی حاشیه کلانشهرها به زمین‌های بایر و منبعی برای گرد و غبار تبدیل شده است، آن قدر این وضع بحرانی است که بادهایی باسرعت 10 متر بر ثانیه نیز تهدیدی برای پایتخت حساب شده و با وزش آنها مانند روز گذشته تنفس برای شهروندان مشکل شده و وضع هوا در شرایط هشدار یا اضطرار قرار می‌گیرد.

وحید حسینی، مدیرکل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان این که شاخص ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون، حدود190 است، تصریح می کند: شرایط هوای تهران به اضطرار نزدیک شده است.

به گفته حسینی، اکنون شاخص آلاینده هایی مانند دی اکسید نیتروژن، منواکسید کربن و دی اکسید گوگرد در وضع سالم است، اما شاخص ذرات معلق زیر ده میکرون با عدد 186 در وضع هشدار قرار گرفته است. این در حالی است که روز دوشنبه این شاخص در تهران حدود 96 بود.

گرد و غبار های داخلی

احد وظیفه، مدیرکل مرکز پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی درباره وضع هوا در روزهای آینده به جام جم می گوید: دوشنبه گذشته چون در سمنان، قم و مرکزی وزش باد داشتیم گرد و غبار را برای تهران پیش بینی کردیم که کمبود رطوبت در خاک و کاهش باران شرایط را برای خیزش گرد و خاک فراهم کرده، به همین دلیل در مناطق حاشیه تهران غبار محلی مشکل ساز شد.

وی ادامه می دهد: پیش بینی می کنیم این شرایط به دلیل سکون نسبی هوای تهران فروکش کند و از غلظت گرد و خاک کاسته شود.

این در حالی است که باید تاکید کرد شرایط به گونه ای است که تکرار چنین وضعی اصلا دور از ذهن نیست، زیرا آن قدر در مدیریت منابع آب در کشور ضعیف عمل شده که اکنون بسیاری از زمین های اطراف کلانشهرهایی مانند تهران به بیابان تبدیل شده و وزش بادهایی با سرعت کم نیز گرد و غبار زیادی را روانه شهرها می کند.

مدیرکل مرکز پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با تاکید بر این که گرد و غبار اخیر تهران اصلا منشا خارجی نداشته است، تصریح می کند: شرایط نشان می دهد که خشکسالی و کمبود رطوبت در لایه های سطح خاک سبب شده وزش بادهایی با سرعت حدود 10 متر بر ثانیه نیز گرد و خاک ایجاد کند. می توان گفت این شرایط برای تهران بی سابقه بوده است.

وی درباره تاثیر فعالیت کارخانه های صنعتی مانند شن و ماسه بر آلودگی کلانشهرها عنوان می کند: فعالیت چنین کارخانه هایی و اقدام هایی مانند جاده سازی در افزایش گرد و غبار تاثیرگذار است.

این در حالی است که باید تاکید کرد، اکنون در بیشتر مناطق کشور جاده هایی کشیده شده و می شود که ضروری نیست و بجز آسیب رساندن به محیط زیست کشور فایده ای ندارد.

لزوم توجه به محیط زیست

بخشی از ریزگردهایی که سبب آلوده شدن هوای پایتخت شده به دلیل فعالیت های صنعتی است، اما بخش عمده آن این روزها به علت گسترش بیابان ها و تغییر کاربری اراضی است، زیرا اکنون در اطراف شهرهای بزرگ توجهی به پدیده بیابانزایی نمی شود. بنابراین باید گفت در صورتی که مسئولان برنامه جامعی برای بهبود وضع محیط زیست کشور و مهار بیابانزایی نداشته باشند، روز به روز مشکلات بیشتری گریبان کلانشهرنشینان را می گیرد.

یوسف رشیدی، مدیر مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست نیز در گفت وگو با جام جم می افزاید: هوای پایتخت اکنون در شرایط هشدار قرار داشته و علت اصلی آن نیز گرد و غبار است، به این شکل که سطح شاخص ذرات معلق زیر 2.5 میکرون و زیر 10 میکرون بالا رفته و سبب شده آلودگی زیادی به وجود بیاید.

وی یادآور می شود: تا قبل از دوازدهم خرداد شاخص آلودگی زیر عدد صد بود، اما اکنون دو برابر شده، یعنی می توان گفت بیشتر از آلودگی صنعتی، وضع منابع طبیعی سبب آلودگی هوای تهران شده است.

رشیدی درباره این که تعطیل شدن کارخانه های صنعتی مانند شن و ماسه می تواند چاره آلودگی کنونی پایتخت شود، عنوان می کند: اکنون گرد و غبار روی هواست و تعطیل شدن این کارخانه ها تاثیر زیادی ندارد، اما در آینده می تواند در بهبود شرایط کمک کند.

وی خاطرنشان می کند: ما در کاهش انتشار آلودگی از منابع ساخت بشر مانند استاندارد سوخت و خودروها تقریبا موفق عمل می کنیم، اما بخش دیگر به گرد و غبار، تثبیت خاک، بیابان زدایی و توسعه کمربند سبز اطراف شهرها مربوط می شود که اکنون نیاز به توجه بیشتری دارد.

احتمال توفان در خراسان جنوبی و سیستان

این در حالی است که محمدرحیم شهریاری، مدیرعامل جمعیت هلال احمر خراسان جنوبی نیز در گفت وگو با مهر از احتمال وقوع توفان خبرداده و یادآور شده است: با توجه به توفان های چند روز اخیر و پیش بینی های هواشناسی 14 پایگاه امداد و نجات و 11 شعبه هلال احمر در سراسر استان در حالت آماده باش هستند.

براساس این گزارش، اکنون وزش بادهای شدید همراه با گرد و غبار استان بیرجند را در برگرفته و تا روز پنجشنبه نیز ادامه خواهد داشت. افزون بر این باید یادآور شد، شدت گرفتن توفان و وزش باد شدید از روز گذشته در منطقه سیستان علاوه بر افزایش میزان گرد و خاک به کاهش دید و اخلال در زندگی روزمره ساکنان این منطقه منجر شد.

در این باره مرتضی فرجی، کارشناس پیش بینی سازمان هواشناسی سیستان و بلوچستان اظهار کرد: بر اساس بررسی آخرین نقشه های هم دیدی و پیش نگری با تقویت شیب فشاری در مرزهای شرقی کشور تا جمعه در نواحی شمالی استان وزش باد شدیدتر شده و در نقاط مستعد توفان، گرد و خاک و کاهش شدید دید رخ خواهد داد.

توصیه های وزارت بهداشت

کاظم ندافی، رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان این که ذرات ریزگرد و غبار دارای اثرات نسبتا مهمی بر سلامت انسان است، گفت بیشتر ذراتی که در پدیده گرد و غبار حضور دارند از نوع درشت یا غیرقابل تنفس است و تهدید جدی برای سلامت مردم ایجاد نمی کند، ولی ممکن است در افرادی که سابقه بیماری های تنفسی دارند مانند مبتلایان به آسم و آمفیزم مشکلاتی ایجاد کند.

ندافی متداول ترین نشانه هایی را که طی یک پدیده گرد و غبار مشاهده می شود، تحریک چشم ها عنوان کرد و افزود: معمولا نوزادان، کودکان و نوجوانان، سالخوردگان، افراد مبتلا به بیماری های تنفسی مانند آسم و برونشیت و آمفیزم و بیماران قلبی در مقابل این پدیده آسیب پذیرترند.

وی یادآور شد: قرار گرفتن این افراد در معرض گرد و غبار می تواند واکنش های حساسیتی و حملات آسم را تشدید کند، مشکلات تنفسی حادی را ایجاد کند، در ایجاد بیماری های قلبی و عروقی موثر باشد و نهایتا طول عمر را کاهش دهد.

ندافی به شهروندان توصیه کرد از فعالیت در خارج از منزل اجتناب کرده و اگر الزاما باید در هوای آزاد فعالیت کنند زمان آن را به حداقل ممکن کاهش دهند، افزون بر این باید اشخاص از ورزش سنگین بویژه اگر دارای مشکلات تنفسی و آسم هستند، خودداری کرده و در خانه یا محیط های بسته بمانند.

وی عنوان کرد: در زمان بروز این پدیده، میزان دید بسرعت کاهش می یابد. اگر در چنین شرایطی در جاده هستید و کاهش عمق دید بر توانایی دید شما تاثیر می گذارد آهسته تر برانید و در صورت لزوم با توجه کامل به علایم راهنمایی و رانندگی تا برطرف شدن شرایط حاد، خودروی خود را در نقطه امنی متوقف کنید.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان این که ماسک های کاغذی معمولی و دستمال نمی توانند جلوی ورود ذرات ریزگرد و غبار به سیستم تنفسی را بگیرند، گفت: ماسک های ویژه با عنوان1 P و 2 P برای این شرایط تا حدی مناسب است.

وی یادآور شد: این ماسک ها آلاینده های گازی هوا مانند منواکسید کربن را نمی گیرد، همچنین تنفس با استفاده از ماسک از حالت معمولی دشوار تر است، بنابراین افراد دارای سوابق بیماری قلبی عروقی و تنفسی باید در این باره با پزشک خود مشورت کنند.

مهدی آیینی – گروه جامعه

داستان ریزگردها در کشور ماجرای تازه‌ای نیست، از حدود 15 سال پیش پدیده گرد و خاک برای شهروندان کشورمان مشکل ایجاد کرده و می‌کند.

این ریزگردها که منشأ آن بیشتر کشورهای عراق، سوریه و اردن است همراه با باد به کشورمان سفر کرده و مهمان ناخوانده غرب و جنوب غرب کشورمان می شود، البته مدتی است ریزگردها پا را فراتر از رشته کوه های زاگرس و البرز گذاشته و به پایتخت نیز رسیده است، نکته اینجاست که با گذشت این همه سال هنوز راهکار مناسبی برای برخورد با این پدیده اجرایی نشده و مسئولان کماکان از راهکارهای بلندمدتی حرف می زنند که با اجرایی شدن فاصله زیادی دارد.

درست مانند آلودگی هوای کلانشهرها که در دست باد و باران است، ریزگردها را نیز باد و باران مدیریت می کند، چون مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست ادعا کرده شدت بروز ریزگردها امسال نسبت به سال گذشته به علت افزایش 70 تا 73 درصدی بارش در کشور عراق کمتر خواهد شد.

ضیاالدین شعاعی با بیان این که نمی توان با پدیده های طبیعی جنگید، درباره ریزگردها می گوید: پدیده گرد و غبار پدیده ای جهانی است و دنیا با آن مانند یکی از حوادث طبیعی مانند زلزله و توفان برخورد می کند، به همین دلیل به نظر می رسد مناسب ترین راه، کاهش اثرات این معضل است.

به گفته وی باید با اطلاع رسانی مردم را برای حفظ سلامتی شان در برابر ریزگردها آماده کرد.

محمدطالب حیدری، مدیر هواشناسی کردستان نیز در این باره به جام جم می گوید: بادی که تا مدتی قبل از سمت عراق به کشور می وزید با خود باران به همراه می آورد، اما اکنون ریزگردها را می آورد، برخی ها ادعا می کنند امسال به دلیل بارش هایی که داشته ایم بحران ریزگردها کمتر می شود، اما من مخالفم چون مشکلی که در عراق ایجاد شده هنوز حل نشده باقی مانده است. به گفته حیدری در عراق بارندگی زیاد نبوده، افزون بر این، نکته اینجاست که رطوبت عراق به دلیل بارش نیست بلکه به دلیل رودهای دجله و فرات است.

وی عنوان می کند: شرایط جوی در روزهای اخیر نشان داد چشمه های گرد و غبار فعلا فعال هستند. در این مواقع چون وزش باد در عراق و کشور ما زیاد است این گرد و غبار زیاد مشکل ساز نمی شود، اما در فصل هایی که در کشورمان باد کمی می وزد این غبار روی استان های مختلف ته نشین شده و مشکلات زیادی را برای شهروندان ایجاد می کند.

به نظر می رسد برخی از مسئولان هنوز آن طور که باید و شاید از مشکلاتی که ریزگردها ایجاد می کنند باخبر نیستند، چون منشأ ریزگردها در عراق هنوز وجود دارد و باید گفت بیشتر از قبل هم شده است. نکته اینجاست که گرد و غبار فقط در برخی مواقع به دلیل شرایط جوی فروکش می کند.

حیدری اظهار می کند: هنوز تهدید جدی در غرب و جنوب غرب کشور پابرجاست، این مشکل در کوتاه مدت قابل حل نیست، مسئولان کشورمان باید با ترکیه، سوریه و عراق برای برطرف شدن مشکلات مذاکره کنند تا حقابه دشت عراق تامین شود و زمین های رها شده دوباره زیرکشت قرار گیرند.

ریزگردهای خارجی

در این مدتی که بحث ریزگردها در کشور مطرح بوده مسئولان همیشه انگشت اتهام را به سوی کشورهای همسایه نشانه رفته و تاکید کرده و دارند که ریزگردها منشأ خارجی دارند، اما نباید فراموش کرد بخشی از ریزگرد ها نیز منشأ داخلی دارند.

مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که بررسی عکس های ماهواره ای از این حکایت دارد که منشأ اصلی ریزگردها خارجی است و از کشورهای اردن، سوریه و عراق وارد کشور می شود، عنوان می کند: بین 15 تا 20 درصد گرد و غبار منشأ داخلی دارد، مدیریت غلط منابع آب از جمله کنترل آب در دجله و فرات از سوی ترکیه باعث خشک شدن تالاب های بین النهرین شده و در نتیجه کانون هایی برای ایجاد ریزگرد به وجود آمده است.

این در حالی است که باید نبود امنیت در عراق، رها شدن زمین های کشاورزی و خشک شدن سدهای این کشور را نیز از دلایل ایجاد ریزگرد ها به حساب آورد.

قاسم حقانی، رئیس گروه حفاظت خاک دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها درباره منشأ داخلی ریزگردها نیز به جام جم می گوید: برآورد دقیقی در این باره نشده است، منشأ عمده ریزگردها کشور عراق است، درباره منشأ داخلی نیز باید بگویم هنوز برآورد مساحتی نشده، اما مناطقی مانند هامون در سیستان و بلوچستان جزو منشأ های داخلی ریزگردها به حساب می آید.

این در حالی است که در کشورمان اراضی بیابانی زیادی وجود دارد تا آنجا که مساحت این اراضی به 32 میلیون هکتار می رسد. در این میان بیش از 20 میلیون هکتار ازاین اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی است و 7.6 میلیون هکتار را نیز باید جزو کانون های بحرانی فرسایش بادی دانست.

راهکاری دیپلماتیک

کارشناسان بر این باورند که فقط از طریق برقراری دیپلماسی قوی می توان مشکل ریزگردها را برطرف کرد، زیرا کشورهای درگیر در این مشکل باید هماهنگ قدم بردارند. شعاعی عنوان می کند: باید پیگیر تفاهم نامه و توافقات بین المللی بین کشورمان با عراق، سوریه، عربستان، اردن و قطر باشیم، هر چه بیشتر این کشورها را برای رفع مشکل بایکدیگر همراه کنیم موفقیت بیشتری به دست می آوریم. برای نمونه تفاهم نامه ای با کشور ترکیه در این رابطه امضا شده چون مهار حدود 30 میلیارد مترمکعب آب دجله و فرات از سوی ترکیه سبب خشک شدن بین النهرین و تشکیل کانون های گرد و غبار شده است.

رئیس گروه حفاظت خاک دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها ابراز می کند: دو سال پیش برای کارشناسان عراقی برنامه آموزشی برگزار کردیم، اما در بین آنها عملا اراده ای وجود ندارد، زیرا دغدغه اصلی آنها برقراری امنیت در کشورشان است. افزون بر این کشور عراق برای تامین زیرساخت های خود نیز با مشکل روبه روست، به همین دلیل وزارت خارجه کشورمان باید قوی تر از گذشته عمل کرده و با هماهنگ کردن کشورهای درگیر در این حوزه از بار مشکلاتی که ریزگردها به کشور تحمیل می کند، کم کند.

به گفته مدیر هواشناسی کردستان، عراقی ها آنقدر مشکل دارند که گرد و غبار را مشکل نمی دانند به همین دلیل باید ابتدا کاری کرد که آنها ریزگرد ها را به عنوان مشکل بشناسند.

مالچ پاشی و بادشکن

تا مدتی قبل در کشورمان برای مقابله با کانون های گرد و غبار، مالچ پاشی صورت می گرفت تا آنجا که حدود 50 سال گذشته حدود 240 هزار هکتار از اراضی بیابانی کشور مالچ پاشی شده است. حقانی در این باره می گوید: اکنون با توجه به قیمت مالچ این کار مقرون به صرفه نیست. تا مدتی قبل مالچ پاشی رایگان بود، اما اکنون قیمت آن لیتری حدود 1440 تومان است. به همین دلیل اکنون کارشناسان راهکار ایجاد بادشکن های زنده و غیرزنده را در پیش گرفته اند و با کاشت نهال برای کاهش فرسایش بادی اراضی تلاش می کنند. وی یادآور می شود: تاثیر آنی مالچ پاشی بیشتر است، اما بادشکن زمانبر بوده و حدود دو سال زمان می برد تا نتیجه بدهد.

حیدری درباره مالچ پاشی خاطرنشان می کند: نمی توان با مالچ پاشی مشکل را حل کرد، زیرا برای چنین وسعتی جوابگو نیست، افزون بر این مالچ نیز به مرور زمان تجزیه شده و در هوا پخش می شود.

هر چند شرایط جوی مانند بارندگی و وزش باد روی بحران گرد و غبار تاثیرگذار است، اما نباید به امید باد و باران دست روی دست گذاشت تا ریزگردها زندگی شهروندان را در غرب، جنوب غرب و حتی مرکز کشور فلج کند، نکته اینجاست که با فعال تر کردن روابط خارجی کشور یا حداقل با کاشت درخت می توان تا حدی از بار مشکلات ریزگردها کاست، زیرا هر هکتار از جنگل به طور متوسط سالانه حدود60 تن ریزگرد را در خود رسوب می کند، اما مسئولان از این نکته غافلند، چون اگر غیر از این بود دستور قطع 19 میلیون اصله از درختان بلوط زاگرس به دلیل شیوع آفت زغالی بلوط هرگز صادر نمی شد.