گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود
شرایط برای بقای یوزپلنگ‌ها از بحران هم فراتر رفته و مسئولان نیز دیگر این مسأله را پنهان نمی‌کنند. کارشناسان و مسئولان تاکید می‌کنند که اگر برنامه نجات ملی برای حفظ این یوز شکل نگیرد باید نام یوزپلنگ را نیز در کنار دیگر گونه‌های حیات‌وحش کشورمان نوشت که سال‌هاست که منقرض شده‌اند.
سعید یوسف‌پور، مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در این باره به جام‌جم می‌گوید: براساس پایش‌هایی که توسط دوربین‌های تله‌ای در محدوده زیستگاه توران، شامل پارک ملی توران، پناهگاه حیات‌وحش توران و منطقه حفاظت شده توران است. اکنون هفت یوزپلنگ بالغ و ۱۰ توله یوز شناسایی شده در کشور داریم. آن‌طور که او توضیح می‌دهد چهار تا از این توله‌ها در سن استقلال قرار دارند.
چه بر سر یوزها می‌آید
در این میان آنچه نگرانی‌ها را درخصوص طرح‌های حفاظت از یوز بیشتر می‌کند این‌که سال‌هاست درخصوص نجات یوز برنامه اجرا شده اماهنوز هم بامسائل حل نشده‌ای روبه‌روهستیم. برای نمونه یوسف‌پورمی‌گوید:عمده چالشی که درخصوص یوزپلنگ‌ها داریم، این‌که وقتی یک توله یوز از مادرش جدا می‌شود و استقلال پیدا می‌کند، دیگر از سرنوشت آنها اطلاعی نخواهیم داشت؛ در واقع نمی‌دانیم آنها در طبیعت به چه شکلی از بین می‌روند. یکی دیگر از مسائلی که به‌شدت سبب نگرانی کارشناسان محیط‌زیست و مسئولان شده تعداد انگشت‌شمار یوزپلنگ‌های آسیایی است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در پاسخ به این پرسش که در کشور چند یوز باقی مانده است، می‌گوید: ۱۷ یوز شناسایی شده، داریم. البته نمی‌توانیم بگوییم فقط ۱۷ یوزپلنگ باقی مانده اما با این اوصاف برآورد می‌شود که در خوشبینانه‌ترین حالت کمتر از ۳۰یوزپلنگ در طبیعت وجود دارد. به این ترتیب او تاکید می‌کند که شرایط برای یوزها از خطر انقراض فراتر رفته است و چنانچه برنامه‌ای ملی را در پیش نگیریم، نمی‌توانیم این گونه با ارزش را حفظ کنیم.
دوباره تکثیر در اسارت
بنابراین پرسشی که مطرح می‌شود این‌که در این شرایط چه باید کرد، زیرا برنامه‌های مختلفی تاکنون برای نجات یوز اجرا شده اما شرایط ناگوارتر از گذشته است. یوسف‌پور در این‌باره به ما می‌گوید: سازمان حفاظت محیط‌زیست سال‌هاست پروژه تکثیر در اسارت را در پیش گرفته است. البته این مسأله هم مشکلات خاص خود را دارد. لازم به یادآوری است که مدتی پیش در تهران و پارک پردیسان از یوزپلنگ‌هایی به نام دلبر و کوشکی نگهداری می‌شد اما نگهداری از آنها به نتیجه‌ای نرسید و کمی بعد با یوزپلنگی به نام ایران پروژه تکثیر در اسارت ادامه پیدا کرد. هرچند برخی مسئولان معتقدند این پروژه با باردار شدن ایران به موفقیت‌های نسبی دست پیدا کرد اما هر سه توله یوزپلنگ که با جراحی سزارین به دنیا آمده بودند، جان خود را از دست دادند.
شترهای سرگردان علیه یوزها
مسأله‌ای که بسیاری از کارشناسان روی آن تاکید می‌کنند ایمن‌سازی زیستگاه یوزپلنگ آسیایی بوده که به نظر می‌رسد این روزها به توران محدود شده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در این‌باره توضیح می‌دهد: ما چند برنامه را همزمان برای نجات یوزپلنگ در دستور کار قرار داده‌ایم که تمرکز اصلی آنها روی موضوع بهبود شرایط زیستگاه است. درباره عمده تهدیدهایی که یوزپلنگ‌ها را در زیستگاه‌شان تهدید می‌کند می‌توان به چوپان‌های ناآگاه و سگ‌های گله اشاره کرد. یوسف‌پور در تکمیل این تهدید‌ها می‌افزاید: مسأله شترهای سرگردان نیز جدی است. این شترها از شهرها و روستاهای پیرامون وارد زیستگاه توران می‌شوند. آن‌طورکه او توضیح می‌دهد شترهای سرگردان با استفاده از منابع آب و پوشش گیاهی منطقه شرایط را برای بقای یوزپلنگ‌ها دشوارتر می‌کنند، زیرا شترها با کاهش منابع آب و پوشش گیاهی شرایطی را رقم می‌زنندکه تحت تاثیر آن جمعیت طعمه برای یوزپلنگ‌هاکاهش پیدا می‌کند.
مسأله دیگری که کارشناسان روی آن دست می‌گذارند بحث تغییر اقلیم و خشکسالی است، زیرا این روند روی کیفیت و کمیت منابع آب و پوشش گیاهی منطقه تأثیر گذاشته است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان می‌گوید: ما باید چنین تهدیدهایی را به حداقل برسانیم به همین دلیل بحث مدیریت شترهای سرگردان را دنبال می‌کنیم. برای بحث منابع آب نیز استفاده از سامانه‌های آبگیر سطوح باران را دنبال می‌کنیم. در این میان آنچه کار را برای مسئولان و کارشناسان دشوار می‌کند این مسأله است که ایجاد چنین تغییراتی در پارک ملی باید براساس مطالعات و بررسی‌های دقیق انجام شود زیرا اگر اشتباهی اتفاق بیفتد تاثیرات منفی آن شرایط زیستگاه را ناگوارتر خواهد کرد.
تکثیر در شرایط نیمه اسارت
به این ترتیب با توجه به این‌که خطرات زیادی یوزپلنگ‌ها و زیستگاه آنها را تهدید می‌کند این پرسش مطرح می‌شود که سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفظ این گونه چه برنامه‌ای را می‌خواهد اجرا کند.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در پاسخ به جام‌جم توضیح می‌دهد: با توجه به این‌که تعداد یوزپلنگ‌ها کم است و این احتمال وجود دارد که خطراتی که آنها را تهدید می‌کند افزایش پیدا کند، باید برنامه مناسبی برای حفظ این گونه و ژن آن داشت. به این منظور می‌خواهیم از تکثیر در اسارت فراتر برویم و بحث فرا جمعیت و تکثیر در شرایط نیمه طبیعی را در دستور کار قرار بدهیم. آن‌طور که او توضیح می‌دهد برای این مهم در عرصه طبیعی وسیعی فنس‌های الکترونیک کشیده خواهد شد و در این محدوده همه چیز مطابق شرایط زیستگاه طبیعی یوزپلنگ خواهد بود اما دشمنان طبیعی و گوشتخواران رقیب یوزپلنگ‌ها از این محدوده حذف خواهند شد و به این شکل جمعیت طعمه‌های یوزپلنگ نیز افزایش خواهد یافت. او با اشاره به این‌که بحث فرا‌جمعیت موضوعی راهبردی و کلیدی است، یادآور می‌شود: دیگر فرصتی برای حفظ یوزپلنگ آسیایی باقی نمانده و بقای یوز در گرو تامین منابع مالی و نیروی انسانی لازم است. این درحالی است که تامین منابع لازم نیز در گرو اجرای برنامه اقدام ملی است، زیرا سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز از بضاعت مالی لازم برای اجرای چنین برنامه‌ای برخوردار نیست.
یوزپلنگ همچنان قربانی جاده
تصادفات جاده‌ای نیز همچنان یوزپلنگ‌ها را تهدید می‌کند و به همین دلیل باید شرایطی ایجاد کرد که رانندگان هنگام عبور از جاده‌هایی که زیستگاه یوزها را تکه‌تکه کرده‌اند با حداقل سرعت عبور کنند. یوسف‌پور دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: بحث کریدور عبور یوزپلنگ‌ها را باید جدی گرفت. ما در منطقه، جاده معروف محدوده میامی و عباس‌آباد را داریم که شاهد افزایش تردد‌ها و توسعه آن هستیم و نباید فراموش کنیم که در چند سال گذشته ۱۳ یوزپلنگ در این محور جان خود را از دست داده‌اند. آن‌طور که او توضیح می‌دهد، سازمان حفاظت محیط‌زیست ایمن‌سازی این محور را دنبال می‌کند. این درحالی است که امسال اعتباری برای این مهم و فنس‌کشی منطقه در اختیار محیط‌زیست سمنان قرار گرفته است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان عنوان می‌کند: البته ما بر این باور هستیم که ایجاد روشنایی در این محور کارآمدتر از فنس‌کشی است، چون به این شکل رانندگان متوجه حضور یوزپلنگ‌ها در جاده خواهند شد. البته در کنار آن باید بحث کاهش سرعت در این محور را نیز مورد توجه قرار داد. این درحالی است که برخی رانندگان از شرایط این منطقه آگاه نیستند یا جریمه‌ها برای آنها بازدارنده نیست و علاوه بر این برای جریمه رانندگان نباید میانگین سرعت از سوی دوربین‌ها بررسی شود؛ درواقع باید در هر نقطه از این منطقه حساس رانندگان با سرعتی مناسب تردد کنند.
مهدی آیینی
