گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اینکه دامداری و کشاورزی زیراشکوب بیشترین آسیب را به جنگل‌های زاگرس می‌زند، گفت: برای بهبود شرایط جنگل‌های زاگرس باید وابستگی جوامع محلی را به این جنگل‌ها کاهش داد.

‌‌‌هاشم موسوی‌نژاد با اشاره به اینکه عوامل مختلفی جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کند، گفت: حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس دچار خشکیدگی شده است.

وی درباره عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس نیز توضیح داد: بخش قابل توجهی از جنگل‌های زاگرس تحت کشت زیراشکوب قرار گرفته است و این مساله بزرگترین لطمه را به این جنگل‌ها می‌زند.

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره پیامد‌های کشت زیراشکوب در جنگل‌های زاگرس بیان کرد: کشت زیراشکوب آسیب‌های زیادی برای جنگل‌های زاگرس دارد. برای نمونه استفاده از سم توسط کشاورزان سبب می‌شود که برخی گونه‌های جانوری در جنگل از بین بروند یا ناچار به مهاجرت شوند.

وی ادامه داد: با مرگ این گونه‌های جانوری و یا مهاجرت آن‌ها آفات و بیماری در جنگل افزایش پیدا می‌کند و درختان بیشتری از بین می‌روند.

موسوی نژاد در پاسخ به این پرسش که چه میزان از اراضی جنگلی زاگرس تحت کشت زیر اشکوب قرار گرفته است؟ گفت: برای پاسخگویی دقیق در این خصوص نقشه‌های اراضی در حال بروزرسانی است.

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اینکه چرای دام نیز به جنگل‌های زاگرس آسیب می‌زند، عنوان کرد: برای بهبود شرایط باید وابستگی جوامع محلی را به جنگل‌های زاگرس کاهش داد.

وی ادامه داد: در کنار کشاورزی و دامداری در جنگل‌های زاگرس باید به کاربری غیراصولی نیز به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده جنگل‌های زاگرس اشاره کرد.

موسوی نژاد یادآور شد: برای نمونه برخی از جوامع محلی اقدام به سرشاخه‌زنی یا برداشت غیر اصولی صمغ درختان می‌کنند و این رویکرد به جنگل‌های زاگرس آسیب می‌زند.

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اینکه قاچاق چوب نیز جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کند، عنوان کرد: به دلیل نبود سوخت مناسب برخی از جوامع محلی نیز از چوب درختان به عنوان سوخت استفاده می‌کنند.

موسوی نژاد یادآور شد: چنانچه عوامل تهدید کننده زاگرس کنترل یا برطرف شود، جنگل امکان بازسازی را دوباره به دست خواهد آورد و شرایط جنگل‌های زاگرس بهبود می‌یابد.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه بسیاری از پارک‌های جنگلی کشور رها شده است، گفت: نگهداری نامناسب از درختان سبب شده آن‌ها خیلی زود دچار خشکیدگی شوند.

‌بتازگی یکی از اعضای شورای شهر تهران گفته حدود ۱۳ هزار اصله درخت در پارک‌های جنگلی تهران مانند سرخه حصار، لویزان و چیتگر خشک شده است. این درحالی است که سرانه فضای سبز در کلانشهری مانند تهران مناسب نیست و شهروندان از این گلایه دارند که به فضای سبز آن طور که باید توجه نمی‌شود و هر روز سنگ و سیمان جای درختان تهران را می‌گیرند.

ناصر امانی البته تاکید کرده است که خشکیدگی درختان محدود به پارک‌های جنگلی نمی‌شود و پیمانکاران شهری در معابر نیز بدرستی از درختان نگهداری نمی‌کنند.

این درحالی است که برخی مدیران شهری به فکر ساخت هتل در پارک‌های جنگلی کشور نیز هستند. در این بین البته مسائل دیگری نیز به مرگ درختان تهران دامن می‌زند، مسائلی مانند نبود نظارت، آبیاری نامناسب، کاشت‌گونه‌های نامناسب، آلودگی‌های نوری و آلودگی هوا.

دکتر هادی کیادلیری، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات درباره شرایط پارک‌های جنگلی کشور به ما گفت: بسیاری از پارک‌های جنگلی کشور رها شده است و بدرستی از آن‌ها نگهداری نمی‌شود.

وی ادامه داد: البته در بیشتر مناطقی که جنگل‌کاری انجام شده نیز از درختان بدرستی نگهداری نمی‌شود. متاسفانه اگر جنگل‌کاری درمناطق انجام شده با ‌درآمد اقتصادی همراه نباشد، مسئولان تمایلی به نگهداری و انجام مراقبت‌های لازم برای حفاظت از درختان ندارند.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه نهاد‌های مسئول در بحث نگهداری از پارک‌های جنگلی عملکرد ضعیفی دارند، توضیح داد: برای نمونه کوبیدگی خاک برخی پارک‌های جنگلی آنقدر زیاد است که درختان دچار خشکیدگی می‌شوند.

‌کیادلیری عنوان کرد: برای نمونه نتایج یک مطالعه که در این خصوص انجام شده است، نشان می‌دهد که درختان در محیط‌های شهری به دلیل نحوه نگهداری نامناسب و استرس‌های موجود دچار آفات و بیماری می‌شوند. البته نتایج این مطالعه را نمی‌توان به همه پارک‌های جنگلی کشور تعمیم داد.

وی با بیان اینکه درختان در محیط‌های شهری به نگهداری بیشتری احتیاج دارند، بیان کرد: در محیط‌های طبیعی مانند جنگل البته اگر انسان به آن آسیب نزند، طبیعت برخی مشکلات را برطرف می‌کند. به همین دلیل در محیط‌های شهری باید از درختان مراقبت‌های بیشتری را به عمل آورد.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات یادآور شد: در مناطق شهری باید برای تک تک درختان شناسنامه داشت تا درختان خیلی زود دچار آسیب نشوند.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد در هوای تهران نشانه مصرف مازوت است، گفت: در چنین شرایطی پرداختن به مسائلی مانند زباله سوزی که البته بی‌تاثیر نیست، سبب به حاشیه رفتن عوامل اصلی آلودگی می‌شود.

‌‌‌محمدصادق حسنوند درباره اینکه این روز‌ها از زباله سوزی به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش آلودگی‌هوا یاد می‌شود، توضیح داد: نمی‌توان گفت زباله‌سوزی در آلودگی‌هوا بی‌تاثیر است. اما در نظر گرفتن میزان سهم زباله سوزی در آلودگی‌هوا در یک بازدید میدانی مشخص نمی‌شود و نمی‌توان برای آن سهم حدود ۲۰ درصدی در نظر گرفت.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه مطالعه جدید و جامعی در این خصوص انجام نشده است، نمی‌توان سهم مشخصی برای زباله سوزی در آلودگی‌هوا مشخص کرد. اما برآورد می‌شود که سهم آن حدود ۵ درصد باشد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه چنین اظهار نظر‌هایی سبب به حاشیه رفتن دلایل اصلی آلودگی‌هوا می‌شود، عنوان کرد: علل اصلی آلودگی‌هوای کلانشهری مانند تهران مشخص است و نباید از سهم منابع متحرک مانند خودرو‌ها و یا مصرف سوخت نامناسب در نیروگاه‌ها غفلت کرد.

‌حسنوند در پاسخ به این پرسش که آیا مازوت سوزی اتفاق می‌افتد؟ نیز بیان کرد: با توجه به میزان غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد می‌توان گفت، قطعا مازوت سوزی اتفاق می‌افتد.

وی با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت بهداشت این مساله را تایید نمی‌کنند، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست بجای اینکه طرف مردم باشد از صنایع حمایت می‌کند.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: با توجه به داده‌هایی که در خصوص آلاینده‌های هوا وجود دارد، باید گفت شکی در این نیست که سوخت دارای گوگرد بالا مصرف می‌شود.

‌حسنوند درباره قانونی بودن استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها نیز عنوان کرد: قانون هوای پاک این اختیار را به نیروگاه‌ها داده است که سوخت مازوت نیز بسوزانند. اما آن‌ها باید از تجهیزات مناسب برای کاهش غلظت آلاینده‌هایی مانند دی اکسید گوگرد استفاده کنند، زیرا مصرف مازوت سبب انتشار فلزات سنگین سمی نیز می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در کشور‌های پیشرفته از سوخت زغال سنگ نیز استفاده می‌شود، تاکید کرد:، اما این کشور‌ها از دستگاه‌های مناسب برای کنترل آلاینده‌ها استفاده می‌کنند. به همین دلیل سلامت شهروندان به خطر نمی‌افتد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا امکان استفاده از چنین تجهیزاتی در کشورمان فراهم است؟ توضیح داد: بیش از نیم قرن است که از فناوری کنترل آلاینده‌هایی مانند دی اکسید گوگرد در دنیا استفاده می‌شود و لازم به یادآوری است که کنترل دی اکسید گوگرد کار دشواری نیست و سازمان حفاظت محیط زیست باید نظارت مناسبی روی فعالیت نیروگاه‌ها داشته باشد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه در کشورمان نیز توانمندی استفاده از تجهیزات کنترل آلاینده دی اکسید گوگرد وجود دارد، ادامه داد: اگر صنایع و نهاد‌های مسئول برای کنترل این آلاینده‌ها هزینه‌های لازم را انجام ندهند. هفت برابر این هزینه را شهروندان باید به دلیل به خطر افتادن سلامت خود بپردازند.

امید، تک درنایی که هر سال برای زمستان گذرانی به تالاب‌های مازندران می‌آمد، هنوز در شمال کشورمان دیده نشده است. برخی دوستداران محیط زیست نگران این هستند که امید جانش را از دست داده باشد. در این بین البته هستند کارشناسانی که معتقدند این احتمال نیز وجود دارد که به دلیل افزایش دمای هوا امید سفرش را به تاخیر انداخته باشد.

سال گذشته پنجم آبان ماه بود که خبر بازگشت امید به ایران دوستداران محیط‌زیست و حیات وحش را خوشحال کرد. در سال ۱۴۰۰ نیز خبر ورود این درنا به مازندران هفتم آبان ماه ثبت شد. به همین دلیل با توجه به اینکه به روزهای پایانی آذر ‌ نزدیک می‌شویم، این نگرانی در بین دوستداران محیط زیست بیشتر می‌شود که شاید امید دیگر به ایران نیاید.

عباس‌عاشوری، پرنده شناس در پاسخ به این پرسش که آیا باید نگران تاخیر امید بود؟ به ما می‌گوید:‌ دلایلی را می‌توان برای تاخیر امید در ورود به کشورمان در نظر گرفت‌. برای نمونه امسال زمستان خیلی گرمی را تجربه می‌کنیم که سبب شده هنوز جمعیت قابل توجهی از پرندگان زمستان گذران مانند قو و غازه‌ها وارد تالاب‌های کشورمان نشده‌اند.

‌آن طور که او توضیح می‌دهد ‌این احتمال نیز وجود دارد که امید شکار شده یا به شکل طبیعی مرده باشد.

‌ برخی کارشناسان در خصوص تاخیر امید برای سفر به کشورمان نکته دیگری را مطرح می‌کنند؛ این احتمال وجود دارد که امید در روزهای آینده در تالاب‌های کشور دیده شود. عاشوری در این باره توضیح می‌دهد: برخی سال‌ها بوده که امید دیرتر از همیشه وارد کشورمان شده است و در این بین حتی یکسال نیز به ایران سفر نکرده است. به همین دلیل این احتمال وجود دارد که امسال نیز امید ما و دنیا را دوباره غافلگیر کند‌.

درناها چند سال عمر می‌کنند؟

نکته دیگری که در این بین برخی کارشناسان روی آن دست می‌گذارند ،این است که امید درنای جوانی نیست و این احتمال وجود دارد که دچار مرگ طبیعی شده باشد.

عباس عاشوری در پاسخ به این پرسش که درناها چند سال عمر می‌کنند؟ می‌گوید: در طبیعت نمی‌توان بحث سن را مطرح کرد. باید توجه داشت که طول  عمر گونه‌های جانوری که در اسارت نگهداری می‌شود، متفاوت است زیرا شرایط مناسبی را برای نگهداری از آنها ایجاد می‌کنند. برای نمونه طول عمر درناهایی که در اسارت نگهداری می‌شوند به بیش از ۴۰ سال نیز می‌رسد. این درحالی است که سن امید بیش از ۳۰ سال تخمین زده می‌شود.

این پرنده شناس درباره اینکه آیا این احتمال وجود دارد که امید به منطقه‌ دیگری برای زمستان گذرانی مهاجرت کرده باشد؟ نیز می‌گوید: چنین مساله‌ای به هیچ وجه امکان پذیر نیست، زیرا امید هر سال مسیر مشخصی را برای مهاجرت انتخاب می‌کند.

عاشوری درباره اینکه چرا برای داشتن اطلاعات دقیق‌تر از محل امید  کارشناسان از موقعیت یاب استفاده نکرده‌اند؟ نیز توضیح می‌دهد: با توجه به اینکه زنده‌گیری ممکن است به امید آسیب بزند تاکنون از موقعیت‌یاب استفاده نشده است.

لازم به یادآوری است که امید آخرین بازمانده جمعیت غربی درنای سیبری است که به کشورمان مهاجرت می‌کند. درناهای سیبری جمعیت مرکزی نیز داشتند که به هند مهاجرت می‌کردند. اما متاسفانه این جمعیت منقرض شده است و اکنون تنها جمعیت شرقی درناهای سیبری که به چین مهاجرت می‌کنند، ‌شرایط بهتری دارند‌.

مهدی آیینی

بیش از دو ماه از پاییز می‌گذرد. اما شرایط دریاچه ارومیه بهبود پیدا نکرده است و برخی گزارش‌ها از مرگ دریاچه ارومیه حکایت دارد.

مرداد گذشته بود که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نشست بررسی وضعیت زیست محیطی پارک ملی دریاچه ارومیه ابراز امیدواری کرد که شرایط دریاچه در پاییز امسال بهبود پیدا کند.

این درحالی است که بیش از دو ماه از پاییز می‌گذرد و شرایط دریاچه نه فقط بهتر نشده بلکه برخی گزارش‌ها از این حکایت دارد که شرایط آن ناگوارتر نیز شده است. برای نمونه براساس آخرین گزارش مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه شریف این روز‌ها حدود ۴ درصد از سطح آب دریاچه باقی‌مانده است.

البته کم نیستند کارشناسانی که چنین شرایطی را پیش‌بینی می‌کردند و هشدار می‌دادند که نباید به بهبود شرایط دریاچه ارومیه در پاییز امیدوار بود، زیرا این دریاچه آب زیادی را از دست داده است و یک فصل بارندگی مناسب نمی‌تواند، شرایط آن را تغییر دهد.

احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی مدتی پیش در این باره به ما گفت‌: بارش‌های پاییزی حدود ۲۷ درصد بارش‌های سالانه کشور را تشکیل می‌دهد و غیر ممکن است که بارش‌های این فصل دریاچه ارومیه را نجات دهد.

آن طور که او توضیح داد، نیمه شمالی آذربایجان غربی و تمام آذربایجان شرقی درگیر خشکسالی شدید شده و حدود سه سال است که این مناطق چنین شرایطی دارند. به همین دلیل بافت زمین نیز تغییر کرده و خاک رطوبت خود را از دست داده است. در نتیجه اگر بارش پاییزی مناسبی نیز در حوضه آبریز اتفاق بیفتد، بخش قابل توجهی از آن جذب خاک خواهد شد.

ارومیه در پاییز خشکید

‌در این بین آنچه سبب نگرانی بیشتر کارشناسان شده این مساله است که این روز‌ها به دلیل شرایط جوی کشاورزی و برداشت آب در حوضه دریاچه ارومیه انجام نمی‌شود و یا بشدت کاهش یافته است. اما در چنین شرایطی نیز وضیعت دریاچه بهبود پیدا نکرده است.

حسام احمدی بیرگانی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه در این خصوص به ما گفت: بیش از دو ماه از پاییز می‌گذرد. اما بارش‌های مناسبی که پیش‌بینی شده بود تاکنون اتفاق نیفتاده است و می‌توان گفت شرایط دریاچه مانند تابستان گذشته است.

او با اشاره به اینکه این روز‌ها فقط چاله‌های موجود در بستر دریاچه آب دارند، عنوان کرد: قسمت‌های بیشتری از دریاچه بی‌آب شده است و بجز قسمت‌های کوچکی که تابستان نیز دارای آب بود، بقیه سطح دریاچه خشکیده است.

این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند، وقتی از سطح آب دریاچه ارومیه صحبت می‌شود، باید به عمق آب نیز توجه کرد، زیرا از طریق تصاویر ماهواره‌ای فقط می‌توان به میزان سطح آب دریاچه پی‌برد.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه درباره اینکه گفته می‌شود، فقط ۴ درصد از سطح آب دریاچه باقی است، نیز توضیح داد: به نظرم شرایط نامناسب‌تر از این است، زیرا باید به عمق آب نیز توجه کرد. اگر فقط به تصاویر ماهواره‌ای‌ از پهنه آبی اکتفا کنیم، ممکن است هنگام بررسی شرایط دریاچه دچار خطا شویم.

او درباره اینکه آیا شرایط نامناسب دریاچه ارومیه بی‌سابقه است؟ نیز گفت: دریاچه ارومیه شرایط نامناسب داشته است. اما آنچه نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد، این نکته است که این روز‌ها در حوضه آبریز دریاچه کشاورزی انجام نمی‌شود و برداشت آبی نیز از سوی کشاورزان اتفاق نمی‌افتد با این حال شرایط دریاچه بهبود پیدا نکرده است.

آن طور که احمدی بیرگانی توضیح می‌دهد، این اتفاق نشانه خطرناکی است و از این حکایت دارد که در تابستان آینده دریاچه ارومیه شرایط بسیار بدتری پیدا خواهد کرد.

دریاچه به شرایط قبل باز نمی‌گردد

کم نیستند مسئولانی که در سخنرانی‌های خود وعده نجات دریاچه ارومیه را داده‌اند. اما در عمل تاکنون اتفاقی نیفتاده است.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان به نجات دریاچه امیدوار بود؟ گفت: دریاچه بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب آب از دست داده است و نمی‌توان انتظار داشت که به شرایط سابق خود برگردد. البته احتمال دارد که در فصل‌های پربارش آب دریاچه به میزانی برسد که در آن قایق سواری کنند. اما چنین شرایطی موقتی است و با افزایش دمای هوا وضعیت دریاچه دوباره بحرانی خواهد شد.

او درباره اینکه آیا وعده‌هایی که برای نجات دریاچه داده شده بی‌تاثیر است؟ نیز توضیح داد: وعده‌هایی که به عنوان پروژه‌های سخت افزاری مطرح شده نمی‌تواند به نجات دریاچه منجر شود. برای نمونه لایروبی رودخانه‌ها اقدام خوبی است. اما نباید انتظار معجزه از آن داشت.

به این ترتیب لازم به یادآوری است که سدسازی در منطقه افزایش داشته و اولویت مسئولان نیز تامین آب شرب است. علاوه بر این اقدام مناسبی نیز برای بهبود نحوه کشاورزی، مدیریت منابع آب و تغییر الگوی کشت انجام نشده است. به همین دلیل در چنین شرایطی منطقی نیست که به نجات دریاچه ارومیه امیدوار بود. در واقع کارشناسان معتقدند‌ وعده‌های داده شده برای نجات دریاچه با وضعیت بحرانی آن همخوانی ندارد و نباید با چنین اقداماتی انتظار بهبود شرایط را داشت.

  مهدی‌آیینی

آسمان کلانشهر‌های کشور این روز‌ها خاکستری است و آلودگی‌هوا برای شهروندان شمشیرش را از رو بسته است. در کلانشهری مانند تهران هر سال حدود ۹۰۰۰ نفر به دلیل آلودگی‌هوا جان خود را از دست می‌دهند و براساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شهروندان امسال تاکنون فقط ۹ روز پاک را تجربه کرده‌اند. این شرایط ثابت می‌کند که برنامه‌های مسئولان برای کاهش و کنترل آلودگی هوا از مقام حرف و شعار فراتر نمی‌رود و کم نیستند، مدیرانی که برای کاهش آلودگی‌هوا به دنبال پاک کردن صورت مساله هستند.

ریشه‌های افزایش آلودگی‌هوا در کلانشهری مانند تهران، اصفهان، کرج و اراک را اگر دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که رفع آلودگی‌هوا در اولویت برنامه‌های مسئولان نیست و آن‌ها بهبود وضعیت آلودگی‌هوا را به وزش باد و بارش باران سپرده‌اند و با توجه به اینکه این روز‌ها خبری از وزش باد در کلانشهری مانند تهران نیست شهروندان نباید به بهبود کیفیت هوا امیدوار باشند و در چنین شرایطی افزایش آلودگی‌هوا و مرگ‌های ناشی از آن دور از انتظار نیست.

مسئولان برای رفع آلودگی‌هوا در کلانشهر‌های کشور اراده‌ای ندارند، زیرا اگر غیر از این بود برای بهبود شرایط قدم‌های مناسبی بر می‌داشتند و از تجربه کشور‌های موفق در این خصوص بدرستی استفاده می‌کردند. در واقع راهکار‌های کاهش آلودگی‌هوا مساله‌ای نیست که نامشخص باشد و بسیاری از کشور‌ها با برنامه‌ریزی برای این مهم اقدامات تاثیر گذاری برای کاهش آلودگی‌هوا انجام داده‌اند. برای نمونه مدت‌هاست که کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که برای کاهش آلودگی‌هوا باید منابع انتشارآلاینده مانند خودرو‌ها را کنترل کرد.

این درحالی است که در کشورمان آمار خودرو‌های فرسوده بسیار نگران کننده است و براساس آمار منتشر شده می‌توان گفت حدود ۳۲ درصد از ۳۷میلیون وسیله‌نقلیه سبک و سنگین کشور فرسوده است. افزون بر این حدود ۸۰ درصد از ۱۲میلیون موتورسیکلتی که در کشور شماره گذاری شده نیز از سن فرسودگی عبور کرده‌اند. شرایط در ناوگان حمل و نقل عمومی نیز بحرانی است و برخی کارشناسان نسبت به فرسودگی ۸۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی کشور هشدار می‌دهند.

به این ترتیب می‌توان گفت در کشورمان اراده‌ای برای از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده وجود ندارد و  آمار‌ها در این حوزه به صفر نزدیک شده است. زیرا سال گذشته وزارت صمت مصوب کرد که به جای اسقاط خودرو می‌توان ۱٫۵ درصد ارزش آن را پرداخت کرد. چنین تصمیم‌هایی که جان شهروندان را به بازی می‌گیرد در کشورمان کم نیست، برای نمونه وزارت صمت به دنبال این بود که که استاندارد آلایندگی خودرو‌های وارداتی از یورو۶ به یورو ۵ کاهش پیدا کند؛ بنابراین در  چنین شرایطی نباید به بهبود کیفیت هوای کلانشهر‌های کشور امیدوار بود، زیرا در بین مدیران اراده‌ای برای کاهش آلودگی‌هوا وجود ندارد و آن‌ها سال‌هاست که مدیریت آلودگی هوای تهران را به باد و باران سپرده‌اند.

  مهدی‌آیینی  

بارش‌ها در کشورمان به هدر می‌رود؛ این واقعیت تلخی است ریشه‌های آن را باید در بی‌توجهی به مدیریت جامع حوضه آبخیز جست‌وجو کرد. این درحالی است که حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت فرسایش آبی قرار دارد و نگران کننده‌تر اینکه حدود ۵۵ میلیون نفر از جمعیت کشور در مناطق تحت تاثیر سیل زندگی می‌کنند.

بارش‌های پاییزی امسال شروع شده است و براساس ‌گزارش‌های سازمان هواشناسی امسال بارش‌ها در برخی مناطق کشور بیش از حد نرمال خواهد بود. با این حال به نظر می‌رسد که نمی‌توان از این بارش‌ها برای بهبود منابع آب کشور آن طور که باید استفاده کرد، زیرا بی‌توجهی به ‌مدیریت جامع حوضه آبخیز سبب شده است که بخش قابل توجهی از بارش‌های کشور هدر برود یا به سیلاب بدل شود و خسارات جانی و مالی زیادی را به کشور تحمیل کند.

چنانچه سرنخ آسیب‌هایی را که سیلاب به کشور تحمیل می‌کند، دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که در کشورمان به مدیریت جامع حوضه آبخیز توجهی نمی‌شود و یا عملیات‌های آبخیزداری به شکلی استاندارد اجرایی نمی‌شود و مانند سدسازی‌های بی‌رویه و غیر اصولی سبب نامناسب‌تر شدن منابع آبی کشور می‌شود.

هوشنگ جزی، مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پاسخ به این پرسش که آیا امسال می‌توان از بارش‌های مناسبی که پیش‌بینی شده است، استفاده بهتری کرد؟ به ما می‌گوید: با توجه به اینکه به نسبت سال‌های گذشته کار بیشتری در کشور انجام نشده است، نمی‌توان ادعا کرد که برای مهار روان‌آب‌ها آمادگی بیشتری پیدا کرده‌ایم.

‌آن طور که او توضیح می‌دهد در بسیاری از مناطق کشور امکان عملیات آبخیزداری وجود دارد. اما برای این مهم اقدامی انجام نشده است.

این درحالی است که هزینه‌های اجرای عملیات‌های آبخیزداری نیز نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است و نبود اعتبار بیش از  گذشته مدیریت منابع آب کشور را با مشکل رو به رو کرده است.‌

مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره اینکه برخی کارشناسان ادعا می‌کنند که عملیات‌های آبخیزداری در کشورمان به درستی اجرا نمی‌شود نیز می‌گوید:‌ به طور کلی‌ فقط عملیات سازه‌ای و اجرایی نمی‌تواند سبب کنترل روان آب و سیلاب‌ها شود، زیرا آبخیزداری به معنای مدیریت جامع حوضه آبخیز است و این مهم در کنار منابع مالی به اقدامات دیگری نیز نیاز دارد. برای نمونه باید از ظرفیت جوامع محلی و بخش خصوصی نیز بدرستی استفاده کرد.

‌به گفته او مدیریت جامع حوضه آبخیز در گرو ‌ اقدامات نرم افزاری، استفاده از ظرفیت  جوامع محلی و بخش خصوصی نیز هست زیرا باید از  پروژه‌های آبخیزداری به شکل مناسبی نگهداری شود.

‌ جزی ادامه می‌دهد: در واقع نباید فقط اعتبارات لازم را برای ساخت سازه‌های آبخیزداری هزینه کنیم. باید به تمام ابعاد آبخیزداری توجه کرد و مانع تغییر کاربری اراضی نیز شد. برای نمونه اگر در بالا دست حوضه آبخیزداری‌ عملیات معدنکاوی انجام شود سبب پر شدن سازه‌های آبخیزداری می‌شود.

فرسایش آبی در ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور

در این بین کارشناسان تاکید می‌کنند که بخش قابل توجهی از اراضی کشور تحت فرسایش آبی‌ قرار دارد و جمعیت قابل توجهی در این مناطق ساکن هستند.

مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پاسخ به این پرسش که چه میزان از اراضی کشور به عملیات آبخیزداری نیاز دارد؟ به ما می‌گوید: حدود ۱۲۵ ‌میلیون هکتار از اراضی کشور تحت فرسایش آبی قرار دارد و حدود دو سوم از این مقدار تحت خطر سیلاب نیز قرار دارد.

آن طور که او توضیح می‌دهد خاک مناطقی که تحت فرسایش آبی‌ قرار دارد با بارش باران ‌شسته ‌و در پشت سدهای کشور جمع می‌شود.

نگران کننده‌تر اینکه جمعیت قابل توجهی از جمعیت کشور در مناطقی ساکن هستند که تحت فرسایش آبی‌ قرار دارد. مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این باره عنوان می‌کند: حدود ۵۵ میلیون نفر از جمعیت کشور ما در مناطق تحت تاثیر سیل زندگی می‌کنند و بیشتر این مناطق شرایطی بحرانی دارد.

‌جزی در پاسخ به این پرسش که در چه میزان از  ۱۲۵ میلیون هکتار اراضی کشور که تحت فرسایش آبی قرار دارد،  عملیات آبخیزداری انجام نشده است؟ می‌گوید: تقریبا در ‌دو سوم از این اراضی کاری انجام نشده است.

کاهش ۷۰ درصدی خسارت سیلاب

مدیریت جامع حوضه آبخیز در کنار بهبود شرایط منابع آب کشور خسارات ناشی از سیلاب و تبخیر آب را نیز کاهش می‌دهد.

مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پاسخ به این پرسش که با اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری استاندارد چه میزان منابع آب حفظ می‌شود؟ عنوان می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد با اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری به طور میانگین حدود ۷۰۰ متر مکعب در هکتار آب قابلیت نفوذ پیدا می‌کند و به این شکل سیلاب نیز کنترل می‌شود و میزان تبخیر آب نیز کاهش می‌یابد. ‌

مدیر کل پیشین دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره اینکه عملیات آبخیزداری  چقدر خطر سیلاب را کاهش می‌دهد؟ می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد که عملیات آبخیزداری سبب کاهش ۷۰ درصدی خسارات در سیلاب‌های شدید می‌شود.‌

آن طور که او توضیح می‌دهد با مدیریت جامع حوضه آبخیز می‌توان فرسایش را نیز کنترل کرد.

جزی ادامه می‌دهد: با اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری فرسایش نیز حدود ۹ تن در هکتار در سال کاهش پیدا می‌کند. این درحالی است که میانگین ‌ فرسایش کشور در ما حدود ۱۵٫۴ تن در هکتار در سال است. به عبارت دیگری هر سال‌ حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب خاک وارد سدهای کشور می‌شود.

به گفته جزی به طور میانگین هر سال ۱٫۸ برابر مخزن سد کرج خاک وارد سدهای‌ کشور می‌شود ما مخازن سدهای خود را از دست می‌دهیم.‌

به این ترتیب باید تاکید کرد که بی‌توجهی به مدیریت جامع حوضه آبخیز در کشور هر سال هزینه‌های ‌جانی و مالی زیادی به کشور تحمیل می‌کند. این درحالی است که شرایط منابع آب کشور نیز مناسب نیست و کشور سال‌هاست که با انباشت خشکسالی رو به رو است.

مهدی آیینی

آلودگی‌هوا هر سال بیش از گذشته جان شهروندان را به بازی می‌گیرد، زیرا اقدامات مسئولان برای کاهش آلودگی‌هوا به اجرای برنامه‌های نمایشی محدود شده است و تاکنون برنامه مناسبی برای کاهش چشمه‌های آلودگی‌هوا مانند از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اجرا نشده است.

باد و باران هنوز به داد شهروندان نرسیده است و آلودگی‌هوا بیش از گذشته نفس کشیدن را برای شهروندان مشکل کرده است. آسمان کلانشهرهایی مانند تهران آنقدر خاکستری ‌شده که قرار است، فردا در این کلانشهر مدارس ابتدایی به شکل غیر حضوری برگزار شود‌.

هرچند کارشناسان هواشناسی وعده‌ داده‌اند که امسال شاهد بارش‌های بیشتری خواهیم بود. اما تاکنون باد و باران نیز به داد شهروندان نرسیده است و آلودگی‌هوا جدی‌تر از سال‌های گذشته زندگی شهروندان را به بازی گرفته است.

رکورد آلودگی‌هوا شکسته شد

نباید به کاهش آلودگی هوا امیدوار بود، این حقیقت تلخی است که بسیاری از شهروندان به آن پی برده‌اند، زیرا تاکنون اقدام مشخصی برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور انجام نشده، این درحالی است که بسیاری از کشورهای دنیا توانسته‌اند با اجرای برنامه‌های جامع این مشکل را کنترل و برطرف کنند.

دکتر محمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره وضعیت آلودگی‌هوا در کلانشهرهای کشور به ما می‌گوید:‌ داده‌هایی که در دسترس محققان است،‌ نشان می دهد از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ روند افزایشی غلظت آلاینده‌های هوا را داشته‌ایم و در این مدت رکورد زده‌ایم، یعنی در چهار سال متوالی شاهد افزایش غلظت آلاینده‌های‌ هوا بوده‌ایم.

این درحالی است که کارشناسان هشدار می‌دهند که غلظت آلاینده‌هایی مانند ذرات PM2.5 بی‌سابقه بوده است و  در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰درصد افزایش داشته ‌است.

‌ رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره عنوان می‌کند: در سال ۱۴۰۰میانگین غلظت ذرات PM2.5  حدود ۳۰ میکروگرم بود. اما در سال ۱۴۰۱ این میزان به حدود ۳۸ میکروگرم رسیده است که نشان می‌دهد به طور  میانگین افزایش ۲۰ درصدی را در ایستگاه‌های مختلف شاهد بوده‌ایم.

این درحالی است که در کشورهای دیگر دنیا مسئولان برای کاهش غلظت آلاینده‌ها تلاش می‌کنند و دست‌کم آنها را ثابت نگه می‌دارند. اما در کشورمان شاهد رشد بیش از ۲۰ درصدی آلاینده‌ها هستیم! نگران کننده‌تر اینکه در بسیاری از شهرهای کشور ایستگاه فعال سنجش آلودگی هوا وجود ندارد و نمی‌توان درباره شرایط آلودگی‌هوا در این مناطق بدرستی اظهار نظر کرد.‌

مسئولان مشغول نمایش  هستند

سرنخ افزایش آلودگی‌هوا را که دنبال کنید به این نتیجه می‌رسید که برای مهار آلودگی هوا اقدام مناسبی نشده ‌ و برنامه‌های مسئولان به اجرای اقدامات نمایشی محدود شده است.

‌ محمد صادق حسنوند درباره دلیل افزایش آلودگی‌هوا در کلانشهرهای کشورمان توضیح می‌دهد: انباشت منابع انتشار آلودگی سبب این شرایط شده است و به نظر می‌رسد امسال نیز شاهد افزایش آلودگی‌هوا خواهیم بود، زیرا اطلاعات موجود نشان می‌دهد تاکنون اقدام قابل توجهی برای تغییر شرایط انجام نشده است.

به  عبارت دیگر کارشناسان تاکید می‌کنند که تاکنون برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده اقدامی انجام نشده ‌ و توسعه حمل و نقل عمومی نیز از مقام شعار فراتر نرفته است.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران به ما می‌گوید: برای نمونه آمار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تقریبا به صفر رسیده است و نهادهای مسئول به نوعی قانون از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دور می‌زنند.

بنابراین در چنین شرایطی این انتظار که آلودگی هوا کاهش پیدا خواهد کرد، انتظاری غیر منطقی است و نباید توقع داشت که معجزه‌ای رخ بدهد.

حسنوند درباره اقدامات مسئولان نیز عنوان می‌کند:  اقدامات نمایشی مانند برقی کردن حدود ۵۰ دستگاه موتور سیکلت یا اضافه کردن  چند دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی تاثیری در حل مشکل آلودگی‌هوا ندارد.

دود از نحوه مدیریت بلند می‌شود

برنامه‌هایی که برای کاهش آلودگی‌هوا باید انجام شود، سال‌هاست که در دنیا شناخته شده و کشورهای موفق با اجرای آنها برای حفظ سلامت شهروندان خود تلاش می‌کنند. اما به نظر می‌رسد در کشورمان اراده‌ای برای اجرای این برنامه‌ها وجود ندارد.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلایلی که سبب شده در کشورمان نتوان آلودگی‌هوا را کنترل کرد، عنوان می‌کند: بخشی از این مساله به مشکلات اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه‌ای بر می‌گردد که کشورمان با آن رو به رو است و سبب شده که نتوان از فناوری روز دنیا برای حل این مشکلات استفاده کرد.

او درباره اینکه سوء مدیریت در این بین  چقدر نقش دارد؟ نیز می‌گوید: واقعیت این است که کشورهای دیگری که شرایط  اقتصادی ما را دارند، توانسته‌اند با اجرای برنامه‌های علمی و کمک گرفتن از متخصصان با یک شیب ملایم میزان آلودگی‌هوا را کاهش دهند.‌

حسنوند ادامه می‌دهد: در واقع راه حل کنترل آلودگی‌هوا ‌ساده است و مسئولان با از رده از خارج کردن خودروهای فرسوده  و توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی‌ می‌توانند، قدم‌های مناسبی برای کاهش آلودگی‌هوا بردارند. اما در کشورمان قانون از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دور می‌زنند و برای توسعه ناوگان حمل و نقل  عمومی نیز اقدام مناسبی انجام نمی‌شود.

بنابراین کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی نباید به کاهش آلودگی‌هوا امیدوار بود و به احتمال زیاد اگر در روزهای پیش‌رو شاهد بارش باران یا وزش باد نباشیم، آلودگی‌هوا بیش از گذشته زندگی شهروندان را تهدید خواهد کرد.‌

مهدی آیینی

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه برداشت درختان شکسته و افتاده راه را برای غارت جنگل‌های کشور باز می‌کند، گفت: درختان شکسته و افتاده زیستگاه حشرات و پرندگانی هستند که سبب کنترل آفات و بیماری‌ در جنگل‌های کشور می‌شوند.

‌دکتر هادی کیادلیری در پاسخ به این پرسش که ‌برداشت درختان شکسته و افتاده چه پیامدهایی برای جنگل‌های کشور دارد؟ به ما گفت: درختان شکسته و افتاده بهترین زیستگاه برای گونه‌هایی هستند که مانع طغیان آفات و بیماری‌ها می‌شوند. به همین دلیل نباید بدون  تهیه یک طرح همه جانبه ‌ درباره آنها تصمیم گیری کرد.

وی درباره اینکه برخی ادعا می‌کنند، این درختان سبب طغیان آفات و بیماری و افزایش آتش سوزی در جنگل‌های کشور می‌شود، نیز توضیح داد: این ادعاها پایه علمی ندارد و از سوی کارشناسان رد شده است. برای نمونه درختان شکسته و افتاده زیستگاه حشرات مفید برای جنگل هستند. علاوه بر این بنا به گفته مسئولان بیشتر آتش سوزی‌های جنگل به دلیل عامل انسانی است و برای کاهش این خطرات باید اقدامات لازم را انجام داد.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات ادامه داد: این درحالی است که در جنگل‌های کشور از قدیم درختان  خشکیده و افتاده وجود داشته است. به همین دلیل اگر این درختان عامل آتش سوزی هستند بسیاری از مناطق جنگلی کشور این روزها باید کانون آتش‌سوزی می‌بود.

‌دکتر کیادلیری درباره تاثیر درختان شکسته و افتاده بر سلامت جنگل توضیح داد: وقتی ما درباره سلامت یک تک درخت اظهار نظر می‌کنیم به مسائلی مانند برگ‌های زرد و یا شاخه‌های خشکیده آن اشاره می‌کنیم. اما نکته اینجاست که تعریف سلامت جنگل متفاوت است و هنگام اظهار نظر در این خصوص باید نقش و کارکرد هر درخت در زیستگاه سنجیده شود.

وی عنوان کرد: به این ترتیب باید گفت درختان شکسته و افتاده در جنگل‌های کشور کارکرد اکولوژیکی دارند و زیستگاه موجودات مفیدی هستند که ‌ضامن سلامتی اکوسیستم محسوب می‌شود. در واقع اگر چنین درختانی در‌‌ اکوسیستم نباشند، می‌توان گفت آن اکوسیستم بیمار است.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات در پاسخ به این پرسش که چه میزان درخت شکسته و افتاده باید در جنگل‌ وجود داشته باشد؟ به ما گفت: بیشتر اساتید کشور بر این باورند که حدود ۱۰ درصد از درختان در هر هکتار از جنگل می‌تواند از چنین درختانی باشد. البته با توجه به نوع جنگل این آمار متفاوت است‌.

‌دکتر کیادلیری در پاسخ به این پرسش که میزان درختان شکسته و افتاده در جنگل‌های کشورمان چقدر است؟ بیان کرد: در جنگل‌های کشورمان این میزان کمتر از ۱۰ درصد است، زیرا ‌در سال‌هایی که بهره‌برداری از جنگل انجام می‌شد، بسیاری از درختان کهنسال قطع شدند و به این شکل درخت کهنسالی باقی نماند تا به طور طبیعی به درختان شکسته و افتاده بدل شود.

‌رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه پیش از تصمیم‌گیری درباره درختان شکسته و افتاده باید آمار دقیقی از آنها داشته باشیم‌، بیان کرد:‌ باید بررسی کرد که میزان دقیق درختان شکسته و افتاده در جنگل‌های کشور‌ چقدر است؟ کیفیت و ارزش اقتصادی آنها چگونه است؟ و ‌‌خارج کردن آنها از عرصه های جنگلی چه پیامدهایی دارد؟

به گفته وی وقتی این مسائل روشن نیست، چرا می‌گوییم باید این درختان را از جنگل خارج کنیم؟ در واقع عده‌‌ای به دنبال سود و مسائل اقتصادی هستند.

دکتر کیادلیری یادآور شد: برداشت درختان شکسته و افتاده راه را برای غارت جنگل باز می‌کند، زیرا وقتی پای کامیون‌ و اره‌های برقی به جنگل باز شود. در نهایت کار به تولید چوب می‌رسد و عده‌ای برای سود بیشتر اقدام به خشک کردن عمدی درختان جنگلی خواهند کرد‌‌.

‌رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات تاکید کرد: درختان شکسته و افتاده بخشی از اکوسیستم هستند و زمانی می‌توان درباره آنها نظر داد‌ و تصمیم گرفت که طرحی همه جانبه برای درختان شکسته و افتاده تهیه شود.

به گفته وی‌‌ نباید درختان شکسته و افتاده را ‌‌از اکوسیستم جدا دانست.

گردشگری بی‌ضابطه تنها جزیره ایرانی شمال‌ کشور را تهدید می‌کند

سایه گردشگری بی‌ضابطه و تبدیل شدن به کیش دوم هنوز روی سر تنها جزیره ایرانی شمال کشور سنگینی می‌کند، کارشناسان هشدار می‌دهند که چنانچه نظارت مناسبی روی اجرای طرح‌های گردشگری در جزیره آشوراده انجام نشود، فوک‌های خزری ‌به انقراض نزدیک‌تر می‌شوند و پرندگان مهاجر نیز مسیر سفر خود را تغییر خواهند داد.

توسعه ناپایدار شمشیرش را برای آشوراده از رو بسته است و کماکان فعالان محیط‌زیست نگران هستند که گردشگری بی‌ضابطه آشوراده را به کام مرگ بفرستد. هرچند برخی مقام‌های مسئول بتازگی ادعا کرده‌اند که مانع تخریب این جزیره می‌شوند. اما تجربه ثابت کرده است که بیشتر سرمایه‌گذاران برای کسب سود بیشتر مناطق بکر کشور را قربانی طرح‌های گردشگری می‌کنند، طرح‌هایی که به ساخت سازه‌های بزرگ مانند هتل و شهربازی محدود می‌شود و در آنها هیچ نشانی از توسعه پایدار و توجه به محیط زیست دیده نمی‌شود.

خداحافظی با فوک خزری و پرندگان مهاجر

آشوراده یکی از بکرترین زیستگاه‌های کشور محسوب می‌شود و هر سال پرندگان مهاجر بی‌شماری برای پشت سرگذاشتن زمستان به این جزیره می‌آیند. علاوه بر این آشوراده به عنوان یکی از زیستگاه‌های فوک‌خزری نیز‌ نقش قابل توجهی در حفظ تنوع زیستی این پهنه آبی دارد.

دکتر حمیدرضا رضایی، عضو هیات‌ علمی ‌دانشگاه منابع طبیعی گرگان در این باره به ما می‌گوید: فوک خزری تنها پستاندار دریای خزر محسوب می‌شود که در خطر انقراض قرار دارد.

او با اشاره به اینکه آشوراده یکی از زیستگاه‌های‌ فوک خزری است، توضیح می‌دهد: فوک‌های  خزری در قسمت‌های شمالی دریای خزر زادآوری می‌کنند. اما خارج از فصل زادآوری به قسمت‌های جنوبی دریای خزر می‌آیند و در این بین جزیره آشوراده یکی زیستگاه‌هایی است که فوک‌های خزری خارج از فصل زادآوری در آن دیده می‌شوند.

این درحالی است که در سال‌های اخیر مسائلی مانند آلودگی آب، از بین رفتن طعمه، افزایش دمای هوا و صید و شکار سبب کاهش جمعیت فوک‌های خزری شده است و کارشناسان برآورد می‌کنند که کمتر از یکصدهزار فوک خزری باقی‌ مانده  باشد.

دکتر رضایی تاکید می‌کند: در چنین شرایطی باید همه تلاش خود را برای حفاظت از این گونه به کار بگیریم و  حفظ زیستگاه‌هایی مانند آشوراده در این بین بسیار تاثیر گذار است. ‌

علاوه بر فوک‌های خزری، آشوراده زیستگاهی منحصر بفرد برای پرندگان مهاجر نیز هست. عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان در این باره می‌گوید: آشوراده  یکی از زیستگاه‌های خاص برای پرندگان مهاجر است و این روزها که هنوز فصل مهاجرت پرندگان شروع نشده است، می‌توان چندین هزار پرنده شکاری را در این منطقه دید که در حال سفر به سمت جنوب هستند.

آن طور که دکتر رضایی توضیح می‌دهد در فصل زمستان بسیاری از گونه‌های در خطر انقراض، آشوراده را برای زمستان گذرانی انتخاب می‌کنند‌. به همین دلیل نباید اجازه داد مسائلی مانند گردشگری این منطقه را از حالت طبیعی ‌خارج کند‌.

نجات آشوراده با گردشگری پایدار

در این بین البته کارشناسان با اجرای طرح‌های گردشگری پایدار در آشوراده مخالف نیستند، زیرا اگر مسائل محیط زیستی به درستی رعایت شود و نظارت مناسبی نیز روی اجرای این طرح‌ها‌ انجام شود، می‌توان برای حمایت از جوامع محلی اقدامات مناسبی انجام داد.

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان در این باره می‌گوید: می‌توان با رعایت استانداردهای لازم شرایطی ایجاد کرد که گردشگران برای دیدن پرندگان مهاجر و فوک‌های خزری به این منطقه بیایند و به این شکل معیشت جوامع محلی نیز تامین شود، البته به شرطی که ضوابط محیط زیستی رعایت شود.

‌دکتر رضایی درباره اینکه گردشگری در آشوراده باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ به ما می‌گوید: در این بین ظرفیت بُرد مساله اصلی است، یعنی باید توان منطقه‌ مشخص شود. افزون بر این باید بررسی شود که چه تعداد گردشگر در روز می‌تواند وارد جزیره شود؟ در چه فصلی گردشگری انجام شود؟ گردشگران کجا اسکان داده شوند؟‌ گردشگران با چه وسیله‌ای تردد کنند؟ و چه سازه‌هایی قرار است در منطقه ساخته شود؟

آن طور که او توضیح می‌دهد ساخت سازه‌های بزرگ مانند هتل، رستوران و یا منطقه بازی سبب تخریب آشوراده می‌شود و نباید چنین برنامه‌هایی در دستور کار مسئولان قرار گیرد.‌

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان عنوان می‌کند: اگر به این مسائل توجه نشود، زمینه برای تخریب زیستگاه و تحمیل استرس به گونه‌های حیات وحش فراهم می‌شود.

این درحالی است که کشورهای دیگر دنیا در این خصوص تجارب مناسبی دارند. دکتر رضایی در این خصوص توضیح می‌دهد: برای نمونه در یک پارک ملی در اوگاندا گردشگران درون چادرهای ساده اسکان داده می‌شوند و در منطقه هیچ سازه‌ بزرگی ساخته نشده است.

کارشناسان تاکید می‌کنند که برای حفاظت از آشوراده نباید دچار هیچ غفلتی شد، زیرا بیشتر زیستگاه‌های منطقه تخریب شده است و چنانچه آشوراده نیز به سرنوشت این زیستگاه‌ها دچار شود در کنار تخریب محیط زیست کشور معیشت جوامع محلی نیز‌ به خطر خواهد افتاد.

دکتر رضایی در این باره می‌گوید: گمیشان را به دلیل پرورش میگو از دست داده‌ایم، تالاب‌های آجی‌گل، آلماگل و آلاگل نیز خشک شده است و تنها زیستگاه باقی‌مانده در منطقه برای حیات وحش آشوراده است و چنانچه این زیستگاه نیز تخریب شود، مسیر مهاجرت پرندگان تغییر خواهد کرد و به این شکل ذخایر ژنتیکی ما و اقتصاد جوامع محلی که به پرندگان مهاجر وابسته است نیز  به خطر می‌افتد.