طرح‌های کاغذی، تبرهای واقعی

سازمان جنگل ها برای جنگل‌های شمال کشور  خواب تازه‌ای دیده است

درست مثل یک نوشدارو البته قبل از مرگ سهراب، طرح تنفس از راه رسید تا جنگل های شمال کشورمان در پهنه یک میلیون و ۹۶۷ هزار و ۳۱۵ هکتاری شان نفس بکشند، احیا شوند و سرپا بمانند! قرار بود دیگر داغ هیچ درختی روی دل زمین سبز این منطقه نماند و این طرح مرهمی باشد روی تک تک زخم هایی که از سالهای سال قبل روی دل منطقه نشسته بودند، زخم های ناسوری که امان بریده بودند از جنگل های شمال کشور. حالا که این گزارش را می نویسیم اما طرح تنفس جنگل نفس های آخرش را می کشد! این را رییس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل ها به ما می گوید. به گفته کامران پور مقدم، سازمان جنگل‌ها قرار است از ابتدای سال ۹۸ طرحی جایگزین برای طرح تنفس معرفی کند؛ طرحی که با عنوان مدیریت پایدار جنگل. رییس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل ها در توضیح بیشتر می گوید: براساس بند ۳ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور ، هرگونه بهره برداری چوبی از جنگل های کشور ممنوع و مقرر شد که از سال سوم برنامه یک طرح جایگزینی به عنوان طرح های مدیریت پایدار جنگل به جای طرح هایی که قبلا بودند به مرحله اجرا در بیاید.

این طرح جایگزین به گفته پورمقدم، براساس اصول مدیریت پایدار جنگل است و با درنظر گرفتن جنبه های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیک این عرصه ها تدوین می شود و به مرحله اجرا در می آید. برنامه ای که پورمقدم می گوید شرح خدمات و دستورالعمل های اجرایی اش آماده و تصویب شده و از ابتدای سال آینده، مطالعات اجرایی اش آغاز می شود.

 رییس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل ها تاکید می کند : این طرح بیشتر رویکرد حفاظتی و اکولوژیکی دارد و مبتنی بر مشارکت مردمی است و به همین دلیل به تفاوت های اساسی ای با طرح های جنگلداری ای که در گذشته اجرا می شدند دارد. تفاوت هایی که به گفته او ، به مدیریت منابع طبیعی در جنگل برمی گردد به اینکه طرح های قبلی فقط در قالب بهره برداری چوبی از جنگل بودند اما طرح جدید صرفا به بهره برداری چوبی برنمی گردد و رویکرد حفاظتی دارد.

طرح تنفس همان مدیریت پایدار جنگل است

رییس انجمن علمی جنگل‌ بانی ایران اما نگاه متفاوتی به این قضیه دارد. به عقیده او طرح مدیریت پایداری که رییس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل ها وعده اجرایش را از سال آینده می دهد همان طرح تنفس جنگل است.

هادی کیادلیری با اشاره به این موضوع به ما می گوید: طرح تنفس در واقع همان مدیریت پایدار جنگل بود براساس شاخص ها و معیارهای پایداری اکوسیستم ها اجرایی می شد، پس فرقی بین مدیریت پایدار و طرح تنفس نداریم ؛ حالا این وسط یا دوستان اشتباه متوجه شده اند یا برداشت اشتباهی از این طرح داشته اند.

کیادلیری در توضیح بیشتر می گوید : در طرح تنفس قرار نبود اتفاق خاصی اتفاق بیفتد، بلکه قرار بود این نگاه اقتصادی ای که دوستان به جنگل ها دارند ، تبدیل شود به نگاه اکولوژیکی و اکوسیستمی.

این استاد دانشگاه ادامه می دهد : از سال ۹۲ که هیات وزیران مصوب کرد که بهره برداری بهینه اتفاق بیفتد، براساس شاخص ها و معیارهای پایداری این طرح مطرح شد اما اجرایی نشد و معاونان، مدیران و روسای سازمان از اجرای این طرح سرپیچی کردند، تا سال ۹۶ که اجبارا بحث ممنوعیت بهره برداری به صورت دستوری ابلاغ شد.

به گفته کیادلیری طرح تنفس به معنی این بود که طرح هایی که تهیه می شوند نباید صرفا براساس بهره برداری چوب باشند  چراکه در هیچ جای دنیا هم این اتفاق نیمی افتد و باید تمامی طرح ها، براساس شاخص ها و معیارهایی طراحی شوند که در نهایت کمک می کنند تا اکوسیستم موجود در این منطقه پایدارتر شود.

کیادلیری با توجه به همین توضیح می گوید: به نظر من این اتفاق قرار بوده در طرح تنفس بیفتد و شاید دوستان تا الان طرح تنفس را درست متوجه نشده بودند و هیچ فرقی بین طرح تنفس و طرح مدیریت پایدار نیست. اما اینکه ما بیاییم با کلمات بازی کنیم و کلمه ها را جابه جا کنیم یک بحث دیگر است و من طرح جدیدی را آماده اجرا نمی بینم و بحث همان است که بود و باید اجرا می شد.

رییس انجمن علمی جنگل‌ بانی ایران انتقاد دیگری هم به طرح جدید مطرح شده از سوی سازمان جنگل ها دارد و در توضیح این انتقاد می گوید: مشارکت مردم در شمال کشور برای اجرای طرح های اینچنینی اصلا امکان پذیر نیست. من اصلا متوجه نمی شوم که تفسیر مشارکت مردم در جنگل های شمال یعنی چه؟! یعنی کجای جنگل را بدهیم دست مردم ؟ شاید این اتفاق در زاگرس بیفتد چون در قسمت زاگرس جنگل حالت معیشتی هم دارد و مردم وابسته اند به جنگل و خیلی از اراضی در دست مردم است، درنتیجه می توان ارام ارام با دست مردم این مشارکت را عملی کرد ولی در شمال کشور مشارکت مردم زیاد معنادار نیست و حتما باید خود دولت به این قضیه رسیدگی و جنگل محافظت کند.

طرح تنفس جنگل، طرحی با اما و اگر های زیاد

طرح تنفس جنگل با اینکه عمر زیادی ندارد اما در همین مدت کوتاه هم کم حاشیه نداشته، حاشیه هایی که یک عده را مخالف اجرایش کرده اند و عده ای راهم موافقش. داد مخالف ها اما روی بحث افزایش قاچاق چوب بلند است؛ آنها می گویند مجلس شورای اسلامی برای حفظ و صیانت از جنگل‌ها قانونی را در برنامه ششم توسعه با عنوان تنفس جنگل‌ها تصویب کرد، تا در این مدت هر نوع بهره‌برداری از جنگل‌ها ممنوع است تا احیا شوند. اما اجرای این طرح در بسیاری از مناطق باعث تشدید قاچاق چوب شده است و این یعنی تخریب بیشتر جنگل‌ها. شمس الله شریعت نژاد عضو کمیسیون کشاورزی و نماینده مردم تنکابن، رامسر و عباس آباد در مجلس شورای اسلامی یکی از همین منتقدان است، نماینده ای که معتقد است: طرح تنفس جنگل های شمال آینده ای غم انگیز برای جنگل های خزری رقم خواهد زد. اویکی از منتقدانی است که می گوید اجرای طرح تنفس جنگل های شمال نیازمند بازنگری است و سبب فشار از جمله قاچاق چوب در جنگل ها شده است و اگر مردم کشور تاکنون نگران درختان جنگل بودند از این پس باید نگرانی اراضی جنگلی باشند.

این انتقاد را البته رییس شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری سازمان جنگل ها قبول ندارد، پورمقدم به ما می گوید: قاچاق چوب معضلی است که از گذشته وجود داشته و اینکه بگوییم با طرح تنفس ، قاچاق افزایش پیدا کرد درست نیست اما مسلما وقتی برداشت چوب از جنگل های شمال متوقف شد، قیمت چوب افزایش پیدا کرد و چوب ​آلات باغی هم که در برخی مناطق با قیمت کمتری برداشت می شد و برای کارخانجات صنایع چوب فروش می رفت افزایش قیمت داشت، طبیعی است که با بالارفتن قیمت چوب انگیزه برای قاچاقیچان بیشتر بشود.

مسیر نفس گیر طرح تنفس

دولت در آذرماه سال ۹۲ برنامه بهینه سازی پایش، حفظ، بهره برداری و مدیریت جنگل های کشور را به تصویب رساند. براساس این برنامه، بهره برداری چوب از طرح های مدیریتی جنگل های شمال باید حذف می شد. اما با وجود این مصوبه، تصمیم هیات دولت هیچوقت به مرحله اجرا نرسید تا این که بحث توقف بهره برداری از جنگل های شمال در قالب برنامه ششم مطرح شد و نمایندگان در جلسه علنی بیست و سوم دی ماه ۹۵ در قالب بند ۴۸ قانون برنامه ششم به توقف بهره برداری از جنگل ها رای دادند. اما در این قانون، بندی گنجانده شده بود که می توانست به بهره برداری از جنگل تداوم بخشد. بر اساس یکی از بندهای ماده ۴۸ جمع آوری و بهره برداری از درختان جنگلی با هدف بهداشت، حفاظت و پرورش جنگل از درختان پیر، خشک سرپا، افتاده، لاپی، آفت زده و غیرقابل احیا صرفا با مجوز سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور مجاز اعلام شده بود. چون این بند با روح تنفس جنگل منافات داشت، با اعتراض کارشناسان مواجه شد و کار به شورای نگهبان کشید. سرانجام ماده ۴۸ قانون برنامه ششم پس از بررسی توسط شورای نگهبان مغایر با قوانین شناخته و به مجلس برای اصلاح بازگردانده شد. در نهایت ماده ۴۸ مکرر با اصلاحاتی که مد نظر مدافعان تنفس بود در ۲۶ بهمن ماه ۹۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به عنوان تکلیف دولت به سازمان جنگل ها ابلاغ شد؛ از این تاریخ به بعد هر گونه بهره برداری تجاری از جنگل های شمال ممنوع اعلام شد.

مینا مولایی