گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

قصه پر غصه ریزگردها در کشورمان داستان تازه‌ای نیست هرچند عوامل بحرانی شدن این ماجرا را باید در تصمیم‌هایی که در دهه‌های گذشته گرفته شده جستجو کرد، اما دست‌کم می‌توان گفت از 14 سال پیش تاکنون شهروندان هر روز بیش از پیش متوجه عوارض این پدیده در زندگی خود می‌شوند، زیرا در کنار به خطر افتادن سلامت شهروندان، ریزگردها از لحاظ اقتصادی نیز آنها را با چالش روبه‌رو کرده است، برای نمونه می‌توان به کاهش محصولات باغی یا تولید عسل اشاره کرد.

اوایل بهمن سال گذشته، ریزگرد ها به حدی زندگی اهالی خوزستان را فلج کرد که برخی از اعضای هیأت دولت به این استان سفر کردند. نکته اینجاست که توجه به این پدیده نباید به چنین مواقعی محدود شود. در این مصاحبه، ضیاءالدین شعاعی، مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست به سئوالات ما پیرامون ریزگردها پاسخ داده است.

مشکل ریزگردها در کشورمان به چند سال پیش برمی گردد؟

تقریبا به شروع دوران خشکسالی جدید برمی گردد، حدود 13سال پیش بود که با شروع خشکسالی شدت گردوغبار نیز بیشتر شد و این روزها که وارد چهاردهمین سال خشکسالی در منطقه شده ایم، شدت آن قابل توجه شده است.

آیا با شروع خشکسالی برنامه ای برای مهار گرد و غبار در کشور اجرایی شد؟

مهار گرد و غبار ناشی از خشکسالی غیرممکن است. ما باید بیشتر به مهار گرد و غبار از منابعی که مدیریت های ناصحیح سبب وقوع آن شده توجه کنیم، اما آن دسته از منابع که به طبیعت مربوط است و در سطح میلیون ها هکتار رخ می دهد، پدیده ای است که باید امیدوار بود با عبور از دوره خشکسالی و ورود به دوره ترسالی کم کم فروکش کند.

کدام عوامل منطقه ای سبب شدت گرفتن این پدیده شده است؟

یکی از آنها کشور ترکیه است که تقریبا کنترل دجله و فرات را با پروژه گاپ در دست گرفته، این پروژه برنامه ای است که براساس آن شرق ترکیه به قطب زراعی تبدیل خواهد شد. نکته اینجاست که این پروژه حدود 35 میلیارد مترمکعب ظرفیت سدسازی ایجاد کرده یعنی برابر با کل آب دجله و فرات در ترکیه. این مساله سبب خشک شدن حدود 95 درصد تالاب های بین النهرین شده است. البته ناگفته نماند درصدی از خشکی بین النهرین می تواند ناشی از این خشکسالی باشد، اما بخش بزرگ آن ناشی از کاهش آب در دجله و فرات است.

البته عده ای می گویند ضعف در مدیریت منابع آب نیز به این شرایط دامن زده است، این موضوع را تائید می کنید؟

درست است، برای نمونه در احداث سد های کرخه و دز باید به نحوی مدیریت می کردیم که در فصل های خشکسالی آب تامین شود و اراضی به حال خود رها نشود. مساله اینجاست که به دلیل تخصیص آب به بخش کشاورزی و صنعت و کمبود آب می توان با مدیریت منابع آب بخشی از مشکل را برطرف کرد، اما خشکی برخی تالاب ها مانند شادگان، هم به دلیل آب هایی که مهار شده و هم به دلیل خشکسالی بوده است.

برآوردی از خسارتی که گرد و غبار در کشور بر جای می گذارد، دارید؟

برآورد عددی نداریم، گرچه با توجه به پروژه هایی که در سطح دانشجویی اجرا شده ادعا هایی می شود؛ اما این پدیده خسارت عظیمی به کشور تحمیل می کند، چون در بخش کشاورزی، باغی و عسل کاهش تولید داشته ایم، زیرا گرد و غبار روی رشد گیاه و گرده افشانی تاثیر می گذارد. در بخش سلامت شهروندان نیز میزان آسیب ها به حدی است که نیاز به یادآوری ندارد. مسائلی مانند کنسل شدن پروازها و تعطیل شدن مدارس را نیز باید در نظر گرفت.

چقدر از منابع تولید گرد و غبار منشأ داخلی دارد؟

اگر با توجه به تعداد حادثه بخواهیم صحبت کنیم باید گفت اگر یکصد حادثه گرد و غبار در کشور اتفاق بیفتد به جرات می توان گفت بالای 90 درصد آنها منشا خارجی دارد، اما چنانچه به شدت گرد و غبار توجه کنیم، گرد و غبار می تواند از منشا های داخلی تشدید شود. در این بحث، عددی ندارم. لازم به یادآوری است که حدود 300 هزارهکتار از منابع ریزگردها در خوزستان، 540 هزار هکتار در سیستان و بلوچستان و حدود یک میلیون هکتار نیز در سایر استان های کشور شناسایی شده است.

درباره منابع خارجی چطور؟

خیلی دقیق نمی توان گفت، گرد و غبار آفریقا با غلظت کمی به ما می رسد، منشأ اصلی ما بخش شرقی سوریه و اردن، بخش غربی و مرکزی عراق و بخشی از کویت و عربستان است که گرد و غبار سنگین تولید می کنند. در عراق وسعت منابع گرد و غبار حدود 5 میلیون هکتار و درعربستان حدود 10 میلیون هکتار است. در باره اردن و سوریه نیز آمار دقیقی نداریم.

با توجه به نقش کشور های منطقه در سطح بین الملل چه تلاش هایی برای رفع این مشکل صورت گرفته است؟

وقتی شدت بحران در سطح چند ده میلیون هکتار در منطقه است و کشورهای منطقه علاقه ای به رسیدن به اجماع منطقه ای ندارند، خیلی امیدوارکننده نیست که در کوتاه مدت یا میان مدت به یک برنامه منطقه ای برسیم، اما تلاش می کنیم مساله گرد و غبار را بین المللی کرده و سازمان ملل و دستگاه های مربوط را تشویق کنیم تا این بحث را به مجامع بالاتر بکشند و کشورهای منطقه ملزم به همکاری شوند.

کشورهای منطقه درباره درخواست ها برای کنترل این پدیده چه پاسخی می دهند؟

برای عراق و سوریه برقراری امینت در اولویت قرار دارد. عربستان نیز می گوید خودش می تواند و تمهیداتی دارد و نیازی به اجماع منطقه ای نمی بیند. باید امیدوار بود در آینده اتفاق مثبتی بیفتد.

در بخش داخلی باچه مشکلاتی رو به رو هستیم؟

در بخش داخلی بحث خشکسالی مطرح است، باید امیدوار باشیم منابع آب بهبود پیدا کند تا بتوانیم در بحث مدیریت بهتر عمل کنیم، برای این کار سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری برنامه هایی تهیه کرده و قرار است در سطح 30 هزار هکتار به شکل مدیریت منابع آب و نهالکاری اقدام کند. در بحث مالچ پاشی نیز حدود 3000 هکتار در مناطق با اولویت یک تامین اعتبار شده است. افزون بر این سازمان هواشناسی نیز ملزم به هشدار بموقع و پیش بینی تجهیزات شده است.

سازمان حفاظت محیط زیست در این بین چه نقشی دارد؟

محیط زیست نقش هماهنگ کننده دارد. تنظیم برنامه، هماهنگی دستگاه ها، دفاع در دولت و تعیین اولویت ها وظیفه محیط زیست است.

دولت چقدر برای مقابله با این پدیده اعتبار در نظر گرفته است ؟

دقیقا اطلاع ندارم، اما کلا حدود 400 میلیارد تومان در بودجه 95 دیده شده که هنوز ابلاغ نشده است. در واقع با این کار موافقت شده و از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان پیشنهاد به دولت فرستاده شده است. برنامه دولت جدی است، اما یکی از چالش ها در این حوزه این است که تا چه حد می توانیم با این معضل بزرگ و اعتبار محدود، اولویت ها را پوشش بدهیم.

مهدی آیینی

خرس‌سیاه، یوزپلنگ، پلنگ و کاراکال فقط نمونه‌هایی از گونه‌های جانوری کشور هستند که با خطر انقراض دست و پنجه نرم می‌کنند، اما برخلاف این‌که سال‌ها از مشخص شدن وضع بحرانی آنها گذشته و عوامل تهدیدکننده بقای آنها نیز شناسایی شده هنوز اقدام موثری برای نجاتشان در کشور صورت نگرفته، تا آنجا که حتی می‌توان گفت آمار نسبتا دقیقی از جمعیت آنها در کشور وجود ندارد.بنابراین باید هشدار داد طرح های ارائه شده تاکنون فقط به نفع طراحان طرح بوده و تلاش مسئولان برای نجات گونه های در خطر انقراض از مقام طرح و تدوین دستورالعمل فراتر نرفته است.

تخریب زیستگاه، شکار بی ضابطه، ناآگاهی افراد و نبود قوانین بازدارنده برخی از عواملی است که سبب بحرانی شدن وضع محیط زیست کشور شده است. در این میان شرایط برای گونه های جانوری وخیم تر است و هر روز گونه های جانوری بیشتری در کشورمان به خطر انقراض نزدیک می شوند. نکته اینجاست با این که مدت هاست کارشناسان نسبت به تاثیر گذاری این عوامل هشدار می دهند، اما مسئولان اصرار به کشف مجدد آنها دارند. برای نمونه مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست برای رفع این مشکلات از برنامه هایی حرف می زنند که به نظر می رسد درنهایت به شناسایی دوباره این عوامل منجر خواهد شد، بنابراین باید یادآوری کرد مشکلات حیات وحش کشور سال هاست شناسایی شده و اکنون وقت گام برداشتن برای رفع آنهاست.

برای نمونه سازمان حفاظت محیط زیست می خواهد تا سه سال آینده برای تعدادی از گونه های جانوری برنامه عمل حفاظت و مدیریت تهیه کند. مجید خرازیان مقدم، مدیرکل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره طرح های این سازمان برای نجات گونه هایی در خطر انقراض به جام جم می گوید: برای گونه هایی مانند پلنگ و خرس سیاه برنامه عمل حفاظت و مدیریت در دست تدوین بوده و قرار است تا پایان سال 95 برای 20 گونه کتابچه حفاظت و مدیریت تهیه شود.

اجرای این برنامه ها گام دوم سازمان حفاظت محیط زیست برای نجات گونه های در خطر انقراض است، به این شکل که براساس محورهای مشخص شده آنها تصمیم گیری می کنند تا گونه های در خطر انقراض به جمعیت پایداری برسند.

هرچند مسئولان محیط زیست بر این باورند تا زمانی که برنامه ها در این خصوص نهایی نشده، نمی توان در این باره اظهارنظر کرد، اما مشخص است که چنانچه این طرح ها در موعد مشخص نیز آماده شوند با مشکل همیشگی نبود اعتبار روبه رو خواهند شد.

خرازیان مقدم با تاکید بر این که بیش از هر زمانی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره برنامه دارد، بیان می کند: اکنون برای هفت سال آینده برنامه ریزی کرده ایم، اما آنچه لازم داریم اعتبارات است.

مدیرکل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درحالی از نیاز داشتن اعتبار سخن می گوید که هنوز برآوردی از میزان اعتبار لازم برای اجرای طرح ها نداشته و عنوان می کند: میزان اعتبارات معلوم نیست، زیرا پراکنش و شرح خدمات هنوز آماده نشده و نمی توان به آن اشاره کرد.

اولویت؛ همراه شدن با جوامع محلی

کارشناسان محیط زیست بر این باورند که برای حفظ اندک باقیمانده حیات وحش کشور باید آموزش و کمک به جوامع محلی در اولویت سازمان حفاظت محیط زیست باشد. هرچند مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست تاکید می کنند که در حال آماده کردن برنامه مدیریت برای خرس سیاه و قهوه ای هستند و احتمالا تا شش ماه دیگر این طرح تدوین می شود، اما نکته اینجاست که برای نجات این گونه می توان برنامه های دیگری را نیز اجرا کرد که زمانبر نیست.خرس سیاه یکی از گونه های در معرض خطر انقراض است که برآورد دقیقی از جمعیت این گونه در کشور وجود ندارد. تخریب زیستگاه ها سبب شده خرس سیاه هر ساله به دامداران و باغداران خسارت وارد کند. باید تاکید کرد چنانچه سازمان حفاظت محیط زیست خسارت جوامع محلی را بموقع جبران کند می توان به بقای این گونه در خطر انقراض امیدوار بود، زیرا دامداران و باغداران برای جلوگیری از خسارت بیشتر به دنبال شکار و از پای درآوردن این گونه با استفاده از طعمه مسموم هستند.

هوشنگ ضیایی، استاد دانشگاه و کارشناس حیات وحش نیز در گفت وگو با جام جم درباره طرح های سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ حیات وحش کشور می افزاید: چنین طرح هایی زمانبر بوده و مناسب نیست، اکنون ده ها طرح در سازمان وجود دارد که اجرا نشده است. به قول معروف چشم ما از این طرح ها آب نمی خورد.

به اعتقاد ضیایی، هزینه هایی که صرف آماده شدن این طرح ها می شود باید صرف آموزش جوامع محلی شود، زیرا این طرح ها هیچ وقت اجرا نخواهند شد. وی ادامه می دهد: برای نمونه طرح های زیادی برای حفاظت از خرس سیاه 15 سال قبل نوشته شده، اما هیچ وقت اجرا نشده است.

طرح هایی برای حفاظت و مدیریت

این درحالی است که سازمان حفاظت محیط زیست اکنون در حال آماده کردن برنامه مدیریت برای گونه هایی مانند خرس سیاه، خرس قهوه ای، سمندر لرستانی، تمساح پوزه کوتاه، گوزن زرد، پلنگ، بالابان، غاز پیشانی سفید، اردک حنایی، فلامینگو، آهو و قوچ و میش است.

خرازیان مقدم در این باره می افزاید: اکنون برای 11 گونه شرح خدمات تدوین شده و قرار است با همکاری یکی از دانشگاه ها این طرح ها تکمیل شود.

به گفته وی، چنانچه اعتبارات لازم تامین شود در پایان 1399 می توان گونه های در خطر انقراض را به جمعیتی پایدار رساند.مدیرکل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که برای هوبره تاکنون تصمیم خاصی نگرفته ایم، یادآور می شود: به نظر ما یکی از مشکلات اصلی درباره هوبره ها قاچاق این گونه است، بنابراین باید از قاچاق این گونه جلوگیری کنیم.

خرازیان مقدم درباره گوزن زرد نیز اظهار می کند: برای اولین بار در کشور با کمک کارشناسان بین المللی برنامه حفاظت و مدیریت جامع گوزن زرد تدوین شد، برای این کار از کارشناسان بین المللی دعوت کرده و کارگاه آموزشی برگزار کردیم.

هدف سازمان حفاظت محیط زیست این است که بعد از گذشت چند سال گوزن زرد از حالت اسارت خارج شده و در زیستگاه ها به شکل طبیعی زندگی کند، اما برای این کار باید ابتدا زیستگاه های مناسب این گونه شناسایی شوند. زیستگاه اصلی این گونه جنگل های حاشیه کرخه است که به دلیل تخریب سال هاست که دیگر در آن گوزن زردی دیده نشده است.

وی خاطرنشان می کند: در مرحله اول قصد داریم 350 گوزن زرد جزیره اشک و سایت های تکثیر را به 700 راس برسانیم در مرحله بعد نیز می خواهیم تعدادی از آنها را به زیستگاهای طبیعی معرفی مجدد کنیم.

افزون بر این کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست مدتی است که گورخرهای استان فارس را به یزد منتقل کرده و قصد دارند این گونه را نیز در آینده به زیستگاه طبیعی معرفی مجدد کنند.

سازمان حفاظت محیط زیست برنامه هایی نیز برای حفظ پلنگ دارد، به همین دلیل قرار است اردیبهشت سال آینده کارگاه آموزشی برگزار کنند. آنها بر این باورند که به این شکل می توان برای این گونه برنامه عمل تدوین کرد.

این درحالی است یکی از عوامل اصلی مرگ پلنگ ها در کشور سوانح جاده ای است، برای نمونه از ابتدای سال تاکنون هفت قلاده پلنگ در کشور تلف شده که سه مورد آن به دلیل تصادف در پارک گلستان اتفاق افتاده، بنابراین باید گفت هرچند مسئولان به دلایلی مانند کمبود بودجه قادر به جایگزین کردن جاده نیستند، اما دست کم آنها می توانند با اعمال قانون، سرعت خودرو ها را در این جاده کنترل کرده و از تلفات بیشتر این گونه جلوگیری کنند.

ضیایی درباره طرح های سازمان حفاظت محیط زیست برای نجات حیات وحش تصریح می کند: در برخی مواقع این طرح ها در داخل اتاق نوشته می شود یعنی افرادی که آنها را نوشته اند تصور دقیقی از مناطق و زیستگاه های گونه ها ندارند. این درحالی است که تا مدتی قبل کارشناسان سازمان محیط زیست در سال 200 روز ماموریت می رفتند، اما اکنون افراد علاقه مند نیستند و ترجیح می دهند به جای رفتن به مناطق در جلسات حضور پیدا کنند.

وی با تاکید بر این که اکنون دلیل انقراض گونه ها مانند تخریب زیستگاه ها و شکار بی رویه مشخص شده، ابراز می کند: آخر این طرح ها این است که دوباره به این نتیجه می رسند که حدود یک میلیون اسلحه شکاری در دست مردم وجود دارد و هیچ کنترلی روی آنها نیست، در واقع درد محیط زیست کشور مشخص است و دیگر نیازی به تحقیق ندارد.

ضیایی ادامه می دهد: برای نمونه تعداد محیط بانان کشور حدودا برابر با جمعیت آنها در چند دهه قبل است، فقط این افراد مایوس و بی تفاوت تر شده اند، بنابراین باید خون جدیدی در سازمان محیط زیست جریان پیدا کرده و جوانان علاقه مند به کار گرفته شوند و به مشارکت مردمی بیشتر بها داده شود.

یکی دیگر از اهرم هایی که سازمان حفاظت محیط زیست با استفاده از آن می تواند میزان تلفات گونه های جانوری کشور را کاهش دهد بازنگری در جریمه های صید و شکار و آسیب زدن به محیط زیست است. مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره ابراز می کند: برای افزایش جریمه ها بازنگری صورت گرفته و چنانچه جلسه شورای عالی محیط زیست برگزار شود جریمه ها چند برابر می شود. برای نمونه جریمه شکار یوز از 20 میلیون به 150 میلیون تومان افزایش پیدا خواهد کرد.

این درحالی است که باید تاکید کرد قوه قضاییه نیز باید شعبه های خاص رسیدگی به پرونده های زیست محیطی را بیشتر کرده و با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست برای قضات این دادگاه ها کلاس های آموزشی برگزار کند تا قضات هرچه بیشتر نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست کشور آگاه شده و حکم های بازدارنده ای صادر کنند.

افزون براین باید یادآور شد سازمان حفاظت محیط زیست می تواند زیستگاه گونه های در خطر انقراض چنین گونه هایی را جزو مناطق حفاظت شده قرار داده و به این شکل حمایت بیشتری از گونه های در خطر انقراض به عمل آورد.

این درحالی است که باید تاکید کرد تاکنون سازمان حفاظت محیط زیست برای این که شرکت های بیمه را متقاعد کند که اموال دامداران و باغداران را در برابر خسارات حیات وحش بیمه کنند، قدم های موثری برنداشته است؛ این در حالی است که با جبران ضرر و زیان از سوی بیمه، این افراد دیگر برای جبران خسارت یا جلوگیری از تکرار حادثه به گونه های جانوری آسیب نمی زنند.

تکثیر در اسارت

مدتی قبل رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام خبر ورود دو قلاده یوزپلنگ به پارک پردیسان از اجرای طرح تحقیقاتی و حفاظتی جدید یوزپلنگ آسیایی خبر داد و گفت در مورد خرس سیاه و پلنگ نیز برنامه ریزی های اولیه و تخصصی در معاونت محیط زیست طبیعی سازمان انجام شده است. با این که حدود یک ماه از این ماجرا می گذرد، اما تاکنون به هیچ رسانه ای اجازه داده نشده از این ایستگاه تحقیقاتی گزارش تهیه کند. این درحالی است که برخی کارشناسان تکثیر گونه ها در اسارت را مناسب ندانسته و بر این باورند که حفاظت از آنها ها باید در زیستگاه طبیعی شان صورت بگیرد. باید تاکید کرد ایستگاه های تحقیقاتی پول، وقت و انرژی ماموران را می گیرد، زیرا اجرای این طرح ها در کشور نتیجه مطلوبی نداشته است، برای نمونه مدتی قبل سایت هایی برای گوزن زرد در کشور ایجاد شد، اما اکنون دارند آنها را جمع آوری می کنند. افزون براین کارشناسان تاکید می کنند گونه ای که در اسارت تکثیر می شود، نمی تواند در طبیعت دوام بیاورد. برای نمونه یوزی که در اسارت تکثیر شود قادر نیست در طبیعت از خود دفاع کرده و خیلی زود تلف می شود. در واقع بهتر است به جای اجرا کردن چنین طرح هایی که بیشتر جنبه نمایشی دارد، اعتبارات را صرف بهبود وضع زیستگاه های طبیعی کرد. افزون بر این باید تاکید کرد از بودجه هایی که به چنین طرح هایی اختصاص پیدا می کند، می توان استفاده های بهتری کرد، برای نمونه فهرست سرخ ملی برای گونه های در خطر انقراض کشور تاکنون تهیه نشده، به همین دلیل کارشناسان با توجه به لیست IUCN که وضع گونه های جانوری را در جهان نشان می دهد نسبت به شرایط آنها در کشورمان هشدار می دهند.

نماینده مجلسی که اعتراف کرد همکارانش او را برای امضای ساخت جاده در جنگل ابر فریب داده‌اند؛ گذشتن سازمان حفاظت محیط زیست از جزیره آشوراده و تبدیل شدن این زیستگاه منحصر به فرد به منطقه گردشگری و هجوم دوباره ماشین‌آلات راه‌سازی به دنا از اتفاقات تلخ حوزه محیط زیست است که بتازگی خبرساز شده‌اند.

در تازه ترین خبر نیز که روز گذشته رسانه ای شد، رئیس پارک ملی دنا از مرگ یک قلاده خرس در این منطقه خبر داد و براساس آن می توان گفت آمار مرگ خرس ها در 9 ماه گذشته به 17 قلاده رسیده است.

افزون براین رئیس پارک ملی از حضور اشراری در پارک ملی دنا سخن به میان آورده که نه فقط با سلاح شکاری بلکه با سلاح های جنگی مانند ژ3، کلاشینکف و M1 به جان حیات وحش و محیط بانان محیط زیست افتاده اند.

این درحالی است که باید یادآور شد بجز اسلحه های جنگی که آماری از تعداد آنها در دست نیست به گفته معاون توسعه، مدیریت و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست یک میلیون قبضه سلاح شکاری در دست مردم و افرادی است که بیشتر آنها چیزی درباره قوانین شکار و لزوم حفظ گونه های حفاظت شده کشور نمی دانند.

آن طور که مسئول پارک ملی دنا به دیدبان محیط زیست و حیات وحش ایران گفته اشرار مسلح پس از کشتن یک قلاده خرس قهوه ای و یک راس کل دستگیر شده اند، اما نکته اینجاست که این اشرار به حدی فضا را برای قانون شکنی امن دیده بودند که آذوقه لازم را برای دو هفته خود درون یک غار پنهان کرده بودند.

یعنی کمبود تجهیزات و محیط بان در این منطقه آن قدر جدی است که اشرار با خیال راحت آذوقه چندین روز خود را به ارتفاعات برده اند و هیچ مقام مسئولی هم از فعالیت آنها باخبر نشده است.این درحالی است که پارک ملی باید محل امنی برای حیات وحش باشد بنابراین می توان نتیجه گرفت دیگر مناطق کشور از حداقل استانداردها نیز برخوردار نیستند و چنانچه تاکنون شمار اندکی از حیات وحش در کشور باقی مانده باید آن را پای شانس و از جان گذشتگی برخی محیط بانان گذاشت و از مسئولان خواست برای حفظ محیط زیست کشور دست کم اشرار را از این مناطق جمع آوری کنند.

امروز روز جهانی یوزپلنگ‌هاست و در سراسر جهان برای حمایت از این گونه با ارزش کارهای فرهنگی زیادی انجام می‌شود، اما برخلاف این‌که یوزپلنگ‌های آسیایی در کشورمان در خطر انقراض دارند،حمایت از این گونه آن طور که باید و شاید جدی نیست و سازمان‌ها و نهادهایی نیز که در این حوزه فعالیت می‌کنند به کارهای نمایشی بسنده کرده و نظرات متفاوتی ارائه می‌دهند.

برای نمونه با این که بیش از 13 سال از زمانی که کارشناسان نسبت به وضع بحرانی یوزپلنگ ها در کشورمان هشدار داده و سازمان های بین المللی برای کمک ابراز آمادگی کردند، می گذرد، اما هنوز نمی توان آمار دقیقی از تعداد یوزهای باقی مانده در کشور ارائه کرد، زیرا مدیرعامل انجمن یوز پلنگ ایرانی تعداد آنها را کمتر از 70 قلاده برآورد می کند، اما مدیر پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی ادعا می کند براساس آخرین برآوردی که از تعداد یوزها در کشورمان شده باید دست کم 50 قلاده یوز باقی مانده باشد.

نکته اینجاست که برای نجات این گونه از خطر انقراض باید دست کم برآورد دقیقی از تعداد آنها در کشور داشت تا بتوان برنامه ریزی مناسبی برای حمایت از آنها کرد. باید یاد آور شد یکی از مسائلی که سبب شده مسئولان نتوانند آمار دقیقی از تعداد یوزهای باقی مانده در کشور ارائه کنند، نبود تجهیزات و امکانات است، زیرا وسعت زیستگاه یوزپلنگ در کشور حدود شش میلیون هکتار برآورد شده، اما به گفته مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی آنها فقط 30 دوربین تله ای در اختیار دارند؛ این درحالی است که مدیر پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در این باره به ایرنا گفته برای پوشش دادن زیستگاه یوزپلنگ ها در کشور به 500 دوربین تله ای نیاز است. علاوه بر این باید تاکید کرد تعداد محیط بانان نیز دراین مناطق بسیار کم است، زیرا براساس استانداردها دست کم برای هر 2000 هکتار به یک محیط بان نیاز است، اما فقط101 محیط بان از زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی مراقبت می کنند، این یعنی هر کدام از آنها باید محدوده ای به وسعت 60 هزار هکتار را پوشش دهند.

افزون بر این باید تاکید کرد که عوامل تهدیدکننده حیات یوزپلنگ ها کماکان پابرجاست و تخریب زیستگاه ها و تصادفات جاده ای از عوامل اصلی مرگ یوزپلنگ ها به شمار می آیند.

هرچند سازمان های مسئول در این حوزه با مشکلاتی مانند کمبود اعتبار و نیرو رو به رو هستند، اما نکته اینجاست آنها برای استفاده از توانایی سازمان های مردم نهاد نیز بدرستی عمل نکرده و نتوانسته اند از این پتانسیل بخوبی بهره ببرند.

مهدی آیینی – گروه جامعه

برای تغییر این نگرش و حمایت واقعی از حقوق حیوانات باید با مطالعه روش اصولی را انتخاب کرد، زیرا این روزها بیشتر افرادی که در خانه‌های خود از حیوانات نگهداری می‌کنند به اشباه تصور می‌کنند حامی حقوق حیوانات هستند.‌ برای فهمیدن حال و روز مردم هر شهر می‌توان حال و روز حیواناتی را که در آن شهر زندگی می‌کنند، بررسی کرد و از وضع مردم با خبر شد به این شکل اگر حال گربه، سگ و پرنده‌ها خوب بود یعنی نمی‌لنگیدند، چشم‌شان کور یا دم‌شان قطع نشده بود و با امنیت در شهر تردد می‌کردند می‌توان نتیجه گرفت که حال مردم آن شهر نیز خوب و آمار بزهکاری در آن پایین است.‌ شهرام امیری شریفی، مدیر دیده بان حیات حقوق حیوانات در گفت‌وگو با جام‌جم بیان می‌کند: بحث حقوق حیوانات در ایران به نسبت بحث جدیدی است، ده سال پیش رسانه‌ها به حقوق حیوانات نمی‌پرداختند و به فعالان حقوق حیوانات اتهاماتی زده می‌شد، اما اکنون تمام‌ رسانه‌ها به حقوق حیوانات می‌پردازند.

نبود قانون، مشکل امروز

این در حالی است که باید تاکید کرد مانند یک دهه پیش که دم زدن از حقوق حیوانات سخت بود، این روزها گفتن از لزوم تصویب قوانین دراین حوزه سخت است، زیرا نمایندگان مجلس در برابر لزوم جرم انگاری‌ آزار حیوانات می‌گویند این کار در اولویت برنامه‌های آنها قرار ندارد.

جاوید آل داوود، رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: می‌توان گفت در این مورد قانونی وجود ندارد، بجز این‌که در سال 48 یا 49 یک ماده قانونی تصویب شده که براساس آن افرادی که مرغ‌ها را پشت و رو نگه می‌دارند دو ریال جریمه می‌شوند این آخرین قانونی است که در کشورمان به حقوق حیوانات اشاره می‌کند.

وی درباره تلاش‌های انجمن برای تصویب قانون در این باره عنوان می‌کند: انجمن حمایت از حیوانات در مجلس ششم پیش‌نویس قوانینی را برای حقوق حیوانات پیشنهاد کرد که همه آنها مستند به روایات و احادیث بود، اما این پیش‌نویس هیچ وقت در اولویت کار مجلس قرار نگرفت. افزون براین از طریق نظام دامپزشکی نیز پیگیری‌هایی کردیم، اما این تلاش نیز راه به جایی نبرد.

نکته اینجاست که چون در این حوزه هیچ قانونی وجود ندارد، حوادث حیوان آزاری قابل پیگرد نیست، البته در ارتباط با حیات وحش مشکل زیادی وجود ندارد، چون قوانین شکار اجرا می‌شود، اما درباره حیوانات دیگر مشکلات زیادی وجود دارد.‌ رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات خاطرنشان می‌کند: برای رسیدگی به پرونده‌ها اکنون از قوانین خیانت در امانت استفاده می‌کنیم، اما برخی قضات می‌گویند چون خرید و فروش حیواناتی مانند سگ و گربه مشکل دارد، نمی‌توان مالکیت آنها را اثبات کرد البته به نظر قاضی بستگی دارد، زیرا در برخی پرونده‌ها ما توانسته‌ایم موفق شویم.‌ وی ادامه می‌دهد: اکنون سازمان دامپزشکی جهانی حقوق حیوانات پرورشی را پیگیری می‌کند تا اگر کشوری حیواناتی مانند گوسفند و گاو را در شرایط نامطلوب نگهداری کرد خرید دام از آن کشور را تحریم کند.

پیشینه فرهنگی قوی

محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تائید این‌که در کشورمان قانون مدونی در این حوزه نداریم، بیان می‌کند: اما وقتی به پیشینه فرهنگی کشور نگاه می‌کنیم سفارش زیادی در دین مبین اسلام وحتی در گذشته‌هایی که ایرانیان هنوز مسلمان نشده بودند در این حوزه وجود دارد.‌ وی ادامه می‌دهد: نخستین سند باستانی در این باره نیز منشور «پارسوماش» است که سخنی از کورش را نقل می‌کند؛ «به فهم آب رسیدن و گندم را گرامی داشتن‌/ ‌این آیین من است‌/ ‌پس هر که رونده‌ای را بیازارد جهان را آزرده است‌/ ‌او که درختی را بیفکند؟ بی‌اجاق خواهد مرد‌/ ‌او که آب را بیالاید‌/‌ روان خویش را آلوده است.»‌/‌ در واقع تاکید بر این است که تعامل با حیوانات جزو فرهنگ ارزشمند ایرانی بوده است.‌ این درحالی است که ما در شرع مقدس اسلام نیز نکاتی دراین زمینه داریم برای نمونه نباید حیوانات را دربرابر همنوعان خود ذبح کرد، زیرا اسلام این کار را غیر اخلاقی می‌داند.

وی یاد آور می‌شود: امروزه حقوق حیوانات در حوزه محیط زیست به رسمیت شناخته می‌شود که از آن به عنوان بیودموکراسی یاد می‌کنند براین اساس شاخص جامعه توسعه یافته این نیست که تمام شهروندان فارغ از رنگ و پوست، مذهب و نژاد باید برخوردار از فرصت‌های برابر اجتماعی باشند، بلکه شاخص جامعه توسعه یافته این است که حیات همه زیست‌مندان ساکن در آن سرزمین شامل انسان، حیوان و گیاه کرامت داشته باشد.‌ امیری شریفی اظهار می‌کند: مشکل دیگر در این حوزه ناآگاهی عمومی است، زیرا خیلی از مسئولان سیرک‌ها می‌گویند حامی حقوق حیوانات هستند یا برخی از مردم که در خانه‌های خود از حیوانات نگهداری می‌کنند خود را طرفدار حقوق حیوانات می‌دانند یا مردم عادی تصور می‌کنند که اگر جلوی گربه‌ها آشغال گوشت بریزند فعال حقوق حیوانات هستند باید تاکید کرد اهمیت آگاه کردن این افراد کمتر از قانون‌گذاری در این حوزه نیست.

پیشرفت در حمایت از حقوق حیوانات

حمایت از حقوق حیوانات شرایط بهتری در کشور پیدا کرده برای نمونه می‌توان به فعالیت «کمپین سیرک نه» اشاره کرد که تاکنون 18 استان کشورمان به آن پیوسته‌اند و به این شکل دیگر سیرک‌هایی که از گونه‌های جانوری برای اجرای نمایش استفاده می‌کنند حق برگزاری نمایش در این استان‌ها را ندارند، جالب اینجاست که این فعالیت از چشم فعالان حقوق حیوانات در دیگر کشورها نیز پنهان نمانده است. امیری شریفی دراین باره عنوان می‌کند: از سال 86 برنامه‌هایی را برای جلوگیری از فعالیت سیرک‌ها آغاز کردیم و اکنون فعالان حقوق حیوانات در انگلیس و آمریکا فعالیت ایرانی‌ها را به مسئولان خود یادآوری کرده و می‌گویند وقتی ایران می‌تواند فعالیت چنین سیرک‌هایی را محدود کند چرا آمریکا و انگلستان نتوانسته‌اند. ‌ هر چند شرایط نگهداری حیوانات در سیرک‌هایی که در این کشورها هستند با کشور ما متفاوت است، اما فعالان حقوق حیوانات معتقدند باید مانع‌ فعالیت همه سیرک‌هایی که از حیوانات استفاده می‌کنند، شد.

اما رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات معتقد است در حوزه حمایت از حقوق حیوانات وضع کشور بدتر شده است، او به نحوه جمع‌آوری سگ‌های ولگرد در شهرهای کشور اشاره و تصریح می‌کند: با وجود این‌که چند سال پیش مصوبه‌ای برای زنده‌گیری سگ‌های ولگرد در وزارت کشور تصویب کردیم، اما پیمانکاران برای این‌که حداقل هزینه را برای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد بکنند با چوب، چماق و گرسنگی دادن حیوانات را می‌کشند، برای نمونه مدتی پیش در کمال شهر کرج به جای عقیم‌کردن سگ‌ها آنها را در وسط بیابان رها کردند تا تلف شوند.‌ مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز درباره بهبود وضع حقوق حیوانات در کشور در چند سال اخیر عنوان می‌کند: به نسبت یک یا دو دهه پیش بسیار وضع مناسب‌تر و آگاهی مردم بیشتر شده، زیرا حساسیت‌های مردم بیشتر شده است، امروز خیلی از رسانه‌ها به محیط زیست می‌پردازند، اما باتوجه به حساسیت و شکننده بودن محیط زیست کشور باید حساسیت‌ها بیشتر شود.

درویش درباره تهیه قانون در این حوزه یادآور می‌شود: دو راه وجود دارد یکی این‌که نمایندگان مجلس طرحی را مطرح کنند یا سازمان‌های متولی حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها در قالب یک لایحه پیشنهادهای خود را ارائه کنند، در هر دو حوزه نقش سازمان‌های مردم نهاد و مردم مهم است، زیرا مردم باید از دولت و مجلس بخواهند چنین طرح و لوایحی را در دستور کار خود قرار دهند.‌ این در حالی است که بیش از 700 سازمان مردم نهاد محیط زیستی در کشور فعال هستند و می‌توان گفت حدود 16 درصد از این سازمان‌ها توجه به حفظ حقوق حیوانات را به عنوان اصلی‌ترین گرایش خود مطرح کرده‌اند.

هرچند گرایش به حقوق حیوانات در بین سازمان‌های مردم نهاد در حال افزایش است، اما برای افزایش آن باید ‌سراغ مدارس، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها رفت و از مسئولان خواست ‌محتواهای محیط زیستی را به شکل جذاب تری ارائه کنند، افزون بر این فیلمسازان، نویسندگان، موسیقیدانان و ترانه‌سراهای بزرگ نیز باید آثار محیط زیستی بیشتری تولید کنند، این فعالیت‌ها سبب می‌شود ‌ بخش فرهنگی جامعه نسبت به اخلاق محیط زیستی حساس‌تر شود.‌

لزوم دفاع از حقوق حیوانات

تاریخچه روز جهانی حقوق حیوانات به سال 1998 و زمانی بر می‌گردد که فعالان حقوق حیوانات برای یادآوری اهمیت توجه به حقوق حیوانات، دهم دسامبر (19 آذر) هر سال را به نام روز حمایت از حقوق حیوانات نامگذاری کردند به این شکل هر سال فعالان حقوق حیوانات در این روز جشنوارهایی برگزار کرده ‌ یا در‌مقابل مراکزی که حقوق حیوانات را رعایت نمی‌کنند، تجمع کرده و شمع روشن می‌کنند. این افراد سعی دارند در این روز توجه عامه مردم را به این مهم جلب کرده و خواسته‌های خود را نیز به گوش مسئولان برسانند در واقع می‌توان گفت هدف فعالان حقوق حیوانات از گرامیداشت روزجهانی حقوق حیوانات یادآوری این نکته است که نباید به حیوانات ظلم کرد، زیرا آنها زمین را با انسان‌ها شریک هستند.‌ در حمایت از حیوانات دو نگرش عمده وجود دارد، گروهی به رعایت رفاه حیوانات و برخی به رعایت حقوق حیوانات معتقدند، حمایت از حقوق حیوانات تفاوت مشخصی با رفاه حیوانات دارد، زیرا فعالان حقوق حیوانات هیچ‌گونه استثمار حیوانات را نمی‌پذیرند، اما فعالان رفاه حیوانات می‌گویند اگر حیوان درد و سختی جسمی نکشد، مشکلی وجود ندارد. آنها بر این باورند که می‌توان از پوست حیوانات نیز استفاده کرد فقط به این شکل که شرایط نگهداری از آنها مناسب بوده و با مرگ بدون درد به زندگی آنها خاتمه داد. ریشه رفاه حیوانات مسائلی است که به فیزیک حیوان و آسایش جسمی او بر می‌گردد، اما حقوق حیوانات به این می‌پردازد که انسان چه حقی دارد که حیوانی را محدود کند حتی اگر شرایط بهتری از محیط طبیعت برای آن در نظر بگیرد این نگرش اخلاقی و فلسفی‌تر است. باید تاکید کرد هرگونه استثمار حیوانات را باید نقض حقوق حیوانات دانست از محدودکردن آزادی آنها در سیرک و باغ وحش گرفته تا نگهداری آنها در قفس و ‌آکواریوم‌های خانگی.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه

هر گردشگری که چرخ چمدان‌هایش سر و صدا ایجاد کند در ونیز 500 یورو جریمه می‌شود، این در حالی است که به گفته رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران 80 درصد رانندگان این کلانشهر بی‌دلیل بوق می‌زنند.از مقایسه شرایط این دو شهر می توان به میزان آرامش شهروندان و خواسته های آنها نیز پی برد و هشدار داد که پایتخت نشینان به آلودگی صوتی عادت کرده اند، زیرا برخلاف این که آلودگی صوتی مانند آلودگی هوا به آنها آسیب می زند، اما شهروندان مانند آلودگی هوا نسبت به آن حساس نیستند و از مسئولان شهری بهبود شرایط را مطالبه نمی کنند.

به همین دلیل روز به روز به تعداد موتورسیکلت و خودروهای غیراستاندارد که در پایتخت تردد می کنند، اضافه شده و آلودگی صوتی بیشتر از قبل روح و روان مردم را آزرده می کند.

این در حالی است که باید تاکید کرد ساخت و ساز هایی نیز که در پایتخت انجام می شود بی برنامه صورت گرفته و مقرراتی مانند ساعت کار برای افرادی که در این کارگاه ها فعالیت می کنند بی مفهوم است و جدی گرفته نمی شود به همین دلیل کارفرمایان و کارگران در هر ساعتی از شبانه روز که دلشان بخواهد فعالیت کرده و با ایجاد آلودگی صوتی به سلامت روانی شهروندان آسیب می زنند.

افزون بر این باید یادآور شد که بیشتر شهروندان تمایلی برای رعایت نکات لازم در کاهش آلودگی صوتی ندارند.

برای نمونه می توان به صدای دزدگیر اتومبیل ها در مناطق مسکونی اشاره کرد که دیگر به جزئی از زندگی شهرنشینی بدل شده یا از شغل های کاذبی نوشت که بر پایه ایجاد آلودگی صوتی شکل گرفته اند، مانند دادزن هایی که در محدوده خیابان انقلاب به کتاب ها چوب حراج می زنند یا افرادی که در پایانه های مسافربری با داد و فریاد مسافر شکار می کنند.

هرچند بهبود شرایط نیاز به مطالبه جدی شهروندان از مسئولان دارد، اما باید یادآور شد قانونگذاران در این میان نقش تعیین کننده ای دارند.

برای نمونه می توان به وضع قانون جدیدی در ونیز اشاره کرد که این روزها سبب تعجب برخی گردشگران شده است.

به گزارش فارس براساس این قانون جدید که بتازگی اجرایی هم شده است؛ هر شخصی که با کشیدن چمدان های چرخ دارش روی سنگفرش خیابان های ونیز صدای ناخوشایند، تولید کند به جرم ایجاد آلودگی صوتی تا 500 یورو جریمه خواهد شد.

این در حالی است که روزانه 60 هزار گردشگری که از ونیز بازدید می کنند، چنین چمدان هایی دارند، اما نکته اینجاست که کاهش آلودگی صوتی به طور حتم ونیز را به شهر بهتری برای گردشگران و ساکنانش تبدیل می کند، به همین دلیل مسئولانش چنین قانونی وضع کرده اند.

از اولین باری که کارشناسان نسبت به وضع بحرانی دریاچه ارومیه هشدار دادند حدود 14 سال می‌گذرد، اما هنوز مشکلات این دریاچه پا برجاست و هر روز وضع آن بحرانی‌تر از گذشته می‌شود و کارشناسان و مسئولان سعی در مقصر نشان دادن یکدیگر دارند.

 برای نمونه وزارت نیرو متهم است که منابع آب کشور را بدرستی مدیریت نکرده یا جهاد کشاورزی به هدر دادن منابع آبی کشور متهم است؛ این در حالی است که تاکنون طرح‌ها و وعده‌های زیادی نیز برای نجات دریاچه داده شده است، اما هیچ‌کدام از آنها هنوز گرهی از کار دریاچه ارومیه و بومیانی که در اطراف آن زندگی می‌کنند، باز نکرده و فقط به دغدغه‌های این افراد اضافه کرده تا آنجا که اکنون کشاورزان راهکارهایی را که برای بهبود وضع دریاچه مطرح می‌شود، مغایر با کسب و کار خود می‌بینند.

باید تاکید کرد با مرگ دریاچه ارومیه فقط کشاورزی از بین نمی‌رود، زیرا با خشک شدن این دریاچه توفانی از ریزگردها به راه خواهد افتاد که زندگی شهرنشینی را نیز با مشکل رو به رو می‌کند. با توجه به این شرایط برنامه مناظره برای دومین بار دریاچه ارومیه را موضوع قرار داد و بررسی راهکارهای موجود نجات دریاچه را روی آنتن برد.

«به نظر شما دولت در مواجهه با پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه کدام گزینه را باید در اولویت قرار دهد؟» پرسش نظرسنجی برنامه روز گذشته مناظره بود و شرکت‌کنندگان باید به یکی از دو گزینه احیای دریاچه ارومیه یا معیشت کشاورزان به عنوان اولویت دولت رای می‌دادند، در پایان برنامه حدود 81 درصد از شرکت‌کنندگان به احیای دریاچه ارومیه رای دادند.

مسعود تجریشی رئیس گروه عملی و فناوری ستاد احیای دریاچه ارومیه، جواد جهانگیرزاده نماینده مردم ارومیه، حسن حیدری کارشناس‌ارشد ماشین‌های کشاورزی، عیسی کلانتری دبیر ستاد و مجری طرح احیای دریاچه ارومیه و غلامرضا نوری نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی کارشناسان برنامه مناظره را تشکیل می‌دادند.

تلاش برای تثبیت شرایط دریاچه

مسعود تجریشی، رئیس گروه عملی و فناوری ستاد احیای دریاچه ارومیه دراین برنامه گفت: اگر نتوانیم تا سال آینده شرایط دریاچه را تثبیت کنیم، سلامت مردم به خطر می‌افتد، زیرا در برخی مناطق روستایی، افراد دچار مشکلات تنفسی و ریوی شده‌اند.

وی با بیان این‌که به دلیل بارش‌ها، امسال «طرح نکاشت» اجرا نمی‌شود، اظهار کرد: یکی از دلایل خشک‌شدن دریاچه، افزایش سطح کشت آبی است و این‌که کشاورزان بیشتر محصولاتی را پرورش می‌دهند که برای کشت به آب بیشتری نیاز دارد. افزون بر این کاهش بارندگی و محدود شدن آب‌های سطحی که دیگر به این دریاچه نمی‌رسد نیز در این بین تاثیرگذار بوده است.

تجریشی با اشاره به این‌که همه در بروز این مشکل مقصر هستیم، بیان کرد: برای یافتن راهکار 600 متخصص داخلی و 50 متخصص خارجی حدود پنج ماه زمان گذاشته و کارگروه‌های تخصصی برای یافتن راه‌حل تشکیل شده است.

رئیس کارگروه علمی و فناوری ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان این‌که از ابتدای سال تاکنون 8300 کنتور هوشمند روی چاه‌های برق‌دار و 800 دستگاه کنترل حجمی روی چاه‌ها نصب شده، بیان کرد: به این شکل کشاورزان از طرح‌های احیای دریاچه ارومیه نفع خواهند برد، افزون بر این بتازگی با دانشگاه‌های تبریز و ارومیه نشست‌های متعددی برگزار شده تا کشاورزان منطقه بتوانند از علم و دانش روز بهره ببرند.

جواد جهانگیرزاده، نماینده مردم ارومیه نیز در این برنامه یادآور شد: واقعیت‌ها را باید در نظر گرفت. اکنون30 درصد شاغلان منطقه دریاچه ارومیه کشاورز هستند، به همین دلیل راه‌حل‌های صفر یا صدی نباید ارائه کرد، زیرا تعدادی از سدها را تعطیل کردند، این در حالی است که خطر کمبود آب آشامیدنی وجود دارد.

وی با بیان این‌که برای حل این مشکل نباید به کشاورزان آسیب رساند، تاکید کرد: از راه دور نمی‌توان این طرح را مدیریت کرد، زیرا واقعیت اینجاست که کشاورزان توانایی محدودی دارند و نمی‌توان از آنها ایراد گرفت که چرا محصولی که آب بیشتری مصرف می‌کند، کشت کرده‌اند.

جهانگیرزاده با اشاره به این‌که وقتی صنعت در منطقه دریاچه ارومیه وجود ندارد، مردم ناچار متکی به کشاورزی می‌شوند، ابراز کرد: آب رودخانه‌هایی که تا مدتی قبل به دریاچه سرازیر می‌شد، فقط برای آب شرب منتقل نشده، بلکه برای مصرف نیروگاه‌ها اختصاص پیدا کرده است.

وی با اشاره به این‌که از 15 سال گذشته اشتباه‌هایی صورت گرفته که سبب شده وضع دریاچه ارومیه بتدریج بحرانی شود، ادامه داد، نمی‌توانیم تنها دلیل را توسعه کشاورزی بدانیم، زیرا کشاورزی از گذشته وجود داشته است.

حسن حیدری، کارشناس ارشد ماشین‌های کشاورزی نیز در برنامه مناظره عنوان کرد: چرا به جای کشاورزان متولی منابع آب کشور یعنی وزارت نیرو زیر سوال نمی‌رود، چون اکنون بیش از نیمی از شبکه‌های آبرسانی احداث نشده و بیش از نیمی از آنها نیز مدرن نیست در نتیجه حجم آب زیادی در شبکه‌های آبرسانی هدر می‌رود.

وی خاطرنشان کرد: مدتی به کشاورزان گفتند جهاد کنند، اما به آنها ابزارهای لازم داده نشد و مورد حمایت نیز قرار نگرفتند، این در حالی است که اکنون می‌خواهیم آنها را متوقف کنیم.

کشاورزی محدود نمی‌شود

عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی و دبیر ستاد و مجری طرح احیای دریاچه ارومیه نیز در برنامه مناظره درباره محدود کردن کشاورزان برای نجات دریاچه ابراز کرد: شخصی به دنبال تعطیل کردن کشاورزی نیست، دولت کشاورزی را تعطیل نکرده و دریاچه را نیز رها نمی‌کند.

وی افزود: بیش از پنج میلیون نفر در شعاع کمتر از 70 کیلومتری دریاچه زندگی می‌کنند و جایگزینی این افراد در مناطق دیگر کار آسانی نیست.

کلانتری یادآور شد: 88 هزار حلقه چاه در اطراف دریاچه ارومیه وجود دارد که 41 هزار حلقه آنها غیرقانونی است، اما مجلس تصویب کرد به این چاه‌ها پروانه فعالیت داده شود.

وی ابراز کرد: برای بهبود وضع دریاچه پرداخت حقآبه به‌کشاورز در دستور کار قرار دارد و علاوه برآن سیستم آبیاری نیز اصلاح می‌شود، مجلس نیز 1300 میلیارد تومان برای این طرح تصویب کرده است.

دبیر ستاد و مجری طرح احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: از سوی دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه ارومیه و تبریز انجمنی تاسیس خواهد شد که مسئولیت پایش و نظارت عملیات اجرایی احیای دریاچه ارومیه را برعهده خواهد گرفت.

کلانتری درباره برنامه‌های آموزشی خاطرنشان کرد: انجام کارهای فرهنگی و آموزشی برعهده استانداری‌ها قرار گرفته است؛ برای نمونه سه میلیارد تومان برای برنامه‌های آموزشی در اختیار استانداری آذربایجان غربی قرار گرفته است.

وی با بیان این‌که امسال دولت 1404 میلیارد تومان برای احیای دریاچه اختصاص داده، ادامه داد: این اعتبار برای سال 94، 2567 میلیارد تومان خواهد بود، به همین دلیل از سازمان مدیریت می‌خواهیم برای تخصیص این اعتبارات ما را با بروکراسی اداری روبه‌رو نکند.

غلامرضا نوری، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی نیز در برنامه مناظره بیان کرد: در طرح‌های ارائه شده برای نجات دریاچه، مطالعات اجتماعی کافی صورت نگرفته است؛ برای نمونه تاثیرگذاران محلی گلایه دارند که همه ذی‌نفعان در طرح‌ها مشارکت داده نشده‌اند.

وی تصریح کرد: چنانچه کشاورزی محدود شود و به سیاست واردات بپردازیم، این طرح به الگویی برای دیگر نقاط کشور تبدیل می‌شود و به این شکل امنیت غذایی به خطر می‌افتد.

نوری با بیان این‌که اگر اکنون دنبال مقصر بگردیم، گمراه خواهیم شد و دریاچه از بین خواهد رفت، بیان کرد: بیش از 30 دستگاه کشور در بروز این معضل نقش دارند.

امسال سال هر حیوانی باشد سال خرس‌ها نیست، زیرا از ابتدای سال تاکنون دست‌کم مرگ 16قلاده خرس (14 خرس قهوه‌ای دو خرس سیاه) در کشور ثبت شده است، آخرین خبرهايي نیز که بتازگی منتشر شده مربوط به مرگ يک قلاده خرس قهوه اي بر اثر تصادف جاده اي در سواد کوه است که به علت شکستگي هر دوپاي خرس کارشناسان تصميم به مرگ آرام او گرفتند.

چند روز قبل نيز مرگ یک قلاده خرس قهوه‌ای ​ در باغ‌های روستای پارودبار از توابع بخش عمارلوی رودبارخبرساز شد نکته اینجاست که این خرس در تله سیمی باغداران گرفتار شده بود،اما به دلیل ضعف عملکرد محیط‌بانان جانش را از دست داد.

ماجرا از این قرار است، با وجود این که محیط بانان زمان کافی و دارت بیهوشی در اختیار داشتند، اما نتوانستند بموقع خرس را بیهوش و از تله خارج کنند، به همین دلیل خرس پس از چندین ساعت تقلا خود را رها کرده و چند نفر را زخمی می کند،در این شرایط محیط بانان به ناچار تصمیم می گیرند با شلیک مستقیم گلوله به زندگی خرس پایان دهند.

باید یادآور شد این بار اولی نیست که کمبود تجهیزات و ضعف های آموزشی بلای جان حیات وحش کشور می شود؛ چون حوادث مشابه زیادی در کشور اتفاق افتاده، حوادثی مانند مرگ پلنگ شاهرودی در سال 91 که به دلیل اصابت دارت بیهوشی به طحالش و شلیک گلوله سلاح از سوی محیط بان تلف شد یا مدتی قبل نیز دو خرس قهوه ای در دانشگاه تبریز و سراب کشته شدند، چون دارت بیهوشی در دسترس نبود.

این درحالی است که عوامل دیگری نیز زمینه را برای مرگ خرس ها فراهم کرده؛ نکاتی که به ضعف برنامه های فرهنگی و آموزشی کشور بر می گردد، خرافات یکی از این عوامل است، برای نمونه شخصی که مدتی قبل توله خرس های سمیرم را سلاخی کرد، تصور می کرد هرچه بیشتر خرس ها زجر کشیده و فریاد بزنند قدرت او بیشتر خواهد شد یا کم نیستند افرادی که به این تصور که زبان خرس برای درمان بواسیر مناسب است، این گونه را شکار می کنند؛ البته هستند اشخاص ناآگاه دیگری که فکر می کنند با استفاده از زهره خرس می توان سرطان را درمان کرد یا گوشت این حیوان برای درمان سرد مزاجی و ناتوانی جنسی مفید است.

نکته اینجاست که این نا آگاهی ها در کنار کمبود اعتبار، تجهیزات و نیرویی که سازمان حفاظت محیط زیست با آن روبه روست؛ سبب شده خرس های سیاه در کشور در معرض انقراض قرار بگیرند و جمعیت خرس های قهوه ای نیز حدود 600 قلاده برآورد شود.

این درحالی است که باید تاکید کرد، تاکنون سرشماری دقیق و علمی از این گونه ها انجام نشده بنابراین نمی توان با اطمینان درباره جمعیت آنها نوشت، اما با توجه به شرایط براحتی می توان پیش بینی کرد، اگر مسئولان برای حمایت ازاین گونه ها اقدام عملی نکنند، خیلی طول نمی کشد که خرس ها نیز مانند ببر و شیر ایرانی منقرض شوند.