به نظر می رسد در حوزه گردشگری آمار دقیقی وجود ندارد، زیرا مدتی قبل نیز درباره گردشگران داخلی از عبارت هایی مانند نفر ـ سفر استفاده می شد، اما اکنون اصطلاح نفر ـ شب اقامت رایج شده است.
در ارائه آمار به شکل نفر ـ سفر تفسیرهای اشتباهی می شد به این شکل که گاه حضور یک خانواده در یک منطقه چندبار ثبت می شد. به همین دلیل از نوروز 93 آمار گردشگران داخلی براساس نفر ـ شب اقامت تهیه می شود.
نفر ـ شب اقامت یعنی چه؟
ابتدا تعریف گردشگر را باید مشخص کرد، زیرا گردشگر با مسافر متفاوت است. گردشگر شخصی است که در تاسیسات اقامتی ساکن می شود و از محل های طبیعی و تاریخی بازدید می کند. از دو پایه می توان حضور افراد را در مقصد جدید ثبت کرد. نوروز امسال نیز دو پایه آماری در نظر گرفته شده بود؛ یکی اقامت در اقامتگاه های رسمی و دیگری بازدید از مراکز مختلف توریستی، اما چنانچه بدون توجه به این دو پایه از آمار گردشگر حرف بزنیم همان روش نفر ـ سفر می شود که در آن ممکن است خودرویی چند بار شمرده شود. زمانی که از این روش استفاده می شد مسئولان برخی استان ها ادعا می کردند در گردشگری رتبه اول را دارند، اما اکنون نظام آماری سازمان ماهانه آمار گیری می کند و اطلاعات خود را از مراکز اقامتی می گیرد.
ضعف در فرهنگسازی و آموزش گردشگران داخلی سبب شده گردشگران به تهدیدی برای محیط زیست کشور تبدیل شوند برای نمونه جنگل و سواحل کشور در زباله غرق شده است. به نظر می رسد این مساله نیازمند کار اساسی است.
برای آموزش گردشگران چند معیار را مطرح کردیم. اولین معیار این است که فعالان هر حوزه در عرصه تشکل ها، سازمان های مردم نهاد و حوزه اقتصادی که کسب و کار را مدیریت می کنند، وظیفه دارند اطلاع رسانی لازم به مخاطبان و مشتریان خود داشته باشند. مخاطبان تشکل ها از طریق کمک های آموزشی که از سوی دستگاه های حاکمیتی در مناطق مختلف ارائه می شود آموزش می بینند، بخصوص راهنمایان گردشگری طبیعت، زیارت و تاریخی. گروه دوم فعالان حوزه کسب و کار و افرادی هستند که تور می برند. این افراد باید آموزش و توصیه ها را در قالب بروشور و دستورالعمل به مسافران و مشتری های خود بدهند. این گونه نیست که ما فقط گردشگران را به مناطق طبیعی یا باستانی ببریم، این روند باید با مفهوم باشد و در نهایت به دارایی ذهنی و دانش گردشگران نیز اضافه شود.
دستگاه هایی که با گردشگری در ارتباط هستند نیز به برنامه های آموزشی کاربردی نیاز دارند. موافقید؟
آموزش و توانمندسازی فعالان دستگاه های مرتبط با گردشگری مهم است. به همین دلیل اولین دوره آموزش، دی ماه سال گذشته اجرا شد و بیش از 25 هزار نفر در موضوع های مختلف در این دوره شرکت کردند؛ مرزبانان، ستاد خدمات سفر ، راهنمایان، هتل ها و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دستگاه هایی هستند که قصد دارند این کار را ادامه دهند.
ارائه خدمات بین راهی برای گردشگران داخلی و خارجی مشکلی است که تاکنون حل نشده باقیمانده. چه سازمانی وظیفه دارد این مشکلات را برطرف کند؟
در این حوزه بحث سفر مطرح است . در سفر گردشگری، تجارت، دیدار اقوام یا ماموریت اداری اتفاق می افتد. اما گاه علاوه بر سفر مسیرهای گردشگری اهمیت دارد. مجتمع ها از نظر قوانین می خواهند در حریم راه و جاده قرار بگیرند و مجوز کلان فعالیت آنها به عهده وزارت راه و شهرسازی است. بنابراین این وزارتخانه باید بر خدمات بین راهی نظارت کند، اما اگر مجتمع ها تاسیسات پذیرایی و اقامتی داشته باشند به واسطه مسئولیت سازمان میراث فرهنگی این سازمان برفعالیت آنها نظارت می کند.
اما شهروندان همیشه از نبود نظارت بر منازل استیجاری و ویلاها در شهرهای سیاحتی کشور گله دارند، قبول دارید؟
سابقه ویلاهای اجاره ای شمال کشور طولانی است، اما برای منازل استیجاری، طرح ساماندهی خانه مسافر را ارائه کردیم. خانه مسافر ضابطه دارد چون محل کسب و درآمد خانواده ای است که از مزیت مهمان نوازی و اقامت استفاده می کند. این فعالیت برای توسعه گردشگری داخلی امر خوبی است، اما اگر این عمل از چارچوب خارج و به خانه استیجاری تبدیل شود، مشکل ساز می شود، چون در نظام گردشگری و مصادیق گردشگری عنوانی به این نام نداریم و آن را به رسمیت نمی شناسیم. مانند این است که آژانس های مسکن تهران، خانه ای را یک ماهه اجاره بدهند. آنچه در طرح ساماندهی خانه مسافر در نظر گرفته شده مطابق استانداردهای دنیا است و اماکن، نیروی انتظامی، فرمانداری و سازمان میراث فرهنگی بر فعالیت خانه مسافر نظارت می کنند. علاوه بر این خانه های مسافر بیمه شده و مسافران آن از امنیت و مصونیت برخوردارند، اما خانه های استیجاری مورد نظر و تائید ما نیست.
یکی از ضعف های صنعت گردشگری کشور، بی تجربه بودن راهنمایان است، برای حل این مشکل چه برنامه هایی دارید؟
باز آموزی راهنمایان در اولویت برنامه های ماست. اکنون اصلاح آیین نامه راهنمایان در دولت بررسی می شود و یکی از جنبه های استمرار فعالیت راهنمایان شرکت در دوره های بازآموزی و قبولی در آنهاست. یعنی اگر شخصی مجوز راهنمای گردشگری بگیرد، 2 سال پس از آن باید در دوره بازآموزی شرکت کند و چنانچه نتواند نمره قبولی به دست بیاورد کارت و مجوز او تمدید نخواهد شد. استمرار آموزش راهنماها در آیین نامه دولت گنجانده شده و تصویب خواهد شد. این مساله برای ما مهم است، زیرا راهنما حلقه بسیار مهم و تاثیرگذار چرخه گردشگری است.
مشکل دیگر راهنمایان گردشگری نبود بیمه است.
قصد داریم در جهت حفظ و تامین حقوق صنفی این افراد نیز قدم برداریم تا راهنمایان در قبال خدماتی که ارائه می دهند، از بیمه، مزایا و حق الزحمه برخوردار شوند. افق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، رساندن تعداد گردشگران خارجی به 20 میلیون نفر در سال است.
با مشکلات زیادی که در این حوزه وجود دارد چگونه می خواهید به این هدف دست پیدا کنید؟
مشکل اینجاست که تا سال 1404 دو برنامه 5 ساله بیشتر باقی نمانده و الزاماتی که می تواند ما را به این اهداف برساند به برنامه های ششم و هفتم محدود می شود. بنابراین باید براساس آنها حرکت کنیم در حالی که در این حوزه عقب مانده ایم و باید تاخیرهایمان جبران شود.
اما زیرساخت های کشور مناسب نیست و باید راهکاری برای آن درنظر گرفت.
برای حل مشکل زیرساخت اتفاق ویژه ای باید رخ دهد، چون زیر ساخت به دو موضوع بستگی دارد؛ منابعی که به آن تزریق می شود و دیگری نقش و نحوه مشارکت بخش خصوصی برای حضور در این عرصه است. تمام توجه ما در یک سال و نیم اخیر این بوده که میزان توجه دستگاه های ذی ربط را نسبت به گردشگری افزایش دهیم و نقش و مشارکت آنها را بیشتر کنیم. خوشبختانه توجه به این مساله برای دولت در اولویت قرار دارد، چون رئیس جمهور بارها بر این نکته تاکید کرده و در دستگاه ها نیز این نگاه وجود دارد.
برای عملکرد بهتر این حوزه نیاز به بازنگری در قوانین نیز وجود دارد. این مشکل را چگونه حل می کنید؟
درست است. ما با قوانین و مقرراتی رو به رو هستیم که نیاز به بازنگری و به روز شدن دارند تا تحقق سند چشم انداز تسریع یابد، زیرا اگر این اتفاق نیفتد با وضع موجود و بروکراسی نمی توان انتظار کار خارق العاده داشت.
برای استفاده از سرمایه گذار خارجی برنامه ای دارید؟
سرمایه گذاری یکی از بخش هایی است که در این صنعت دیده شده تا در افق 1404 به این اهداف برسیم، اما بیش از 10 سال است که سرمایه گذاری خارجی به معنای واقعی در کشور انجام نشده است. باید منتظر ماند تا فضای روابط خارجی به سمت ثبات بیشتر و رفع مشکلات برود. البته با حفظ حقوق مردم و تاکید بر سیاست های نظام می توانیم از سرمایه گذاری خارجی استفاده کنیم و جهش قابل توجهی در بحث زیرساخت ها داشته باشیم و به اهداف نزدیک تر شویم.
سیاست های گردشگری سازمان از نگاه شما چگونه است؟
سیاست ما گردشگری تخصصی است نه انبوه، زیرا با تنوعی از جاذبه ها و محصول در کشور روبه رو هستیم و به همین دلیل باید شرایطی به وجود بیاوریم که گرایش و علاقه های مختلف جذب شود.
با توجه به تفاهمنامه لوزان و نامناسب بودن زیرساخت های کشور آیا برای افزایش گردشگران خارجی و ارائه خدمات به آنها آمادگی لازم را داریم، زیرا آسیب دیدن صنعت گردشگری کشور قابل پیش بینی است.
با این نظر شما موافقم که باید برای هر وضعی تدبیر درست داشته باشیم، زیرا ممکن است خلاف این پیش بینی نیز اتفاق بیفتد. بحث گردشگری در این سال ها هیچ وقت از اعتبار ساقط نبوده است، اما به دلیل رویکردهای اخیر در بخش بین المللی اکنون مردم دنیا شاهد آمادگی و مشارکت بین المللی ایران در حل مسائل جهانی هستند. این ماجرا روی گردشگری کشور از سال 92 تاکنون تاثیر مثبتی گذاشته تا آنجا که برخی نشریات خارجی سال 2015 را موج سفر به ایران لقب داده اند.
برخی کارشناسان حوزه گردشگری شرایط کشورمان را با میانمار مقایسه کرده و تاکید می کنند ضعف زیرساخت ها می تواند منجر به آسیب دیدن صنعت گردشگری کشور شود.
باید یادآور شد ما به هیچ وجه با میانمار قابل مقایسه نیستیم. چون فضای فکری و ذهنی جامعه ایرانی با کشورهای دیگر قابل مقایسه نیست.
اما واقعیت اینجاست که هتل های4 و 5 ستاره کشور ظرفیت پذیرایی از گردشگران بیشتر را ندارند.
درست است هتل ها رزرو شده اند و تقاضا برای سفر به کشورمان بالاست، اما مساله دیگری نیز در این بین وجود دارد به همین دلیل نگرانی از شرایط بعد از توافقات و حرکت گردشگر به ایران نباید وجود داشته باشد، برخی اشتباه می کنند و تقاضا برای ورود گردشگر به کشور را سونامی می نامند، اما سونامی تخریب می کند ما باید این ماجرا را به عنوان رشد فزاینده شور و اشتیاق سفر به ایران معرفی کرده و مطمئن باشیم برای مدیریت آن، تدابیر انجام می شود.
می توانید بگویید کمبود هتل ها را چگونه جبران می کنید؟
سال پیش که هنوز محدودیت منابع داشتیم بیش از 471 واحد تاسیسات گردشگری به حجم دارایی های کشور اضافه شد و هتل های زیادی افتتاح کردیم. برنامه ما این است که با تزریق منابع بتوانیم سالانه 25 تا 30 هتل مختلف را در اشل های مختلف کامل کنیم. علاوه بر این طرح های نیمه تمام زیادی وجود دارد که باید آنها را وارد زنجیره خدمات گردشگری کنیم. این کار باید در زمان بندی مشخصی انجام شود. فکرهای دیگری هم وجود دارد که باید آنها را جایگزین کنیم مانند استفاده از ظرفیت دولتی، زیرا بومی گردی دارد جا می افتد. نباید فراموش کرد گردشگر به معنای واقعی هیچ وقت علاقه ای به هتل 5 ستاره ندارد.
اما گردشگر های کلاسیک به این نکته توجه می کنند.
برای این افراد جا به اندازه کافی وجود دارد، اما علاقه گردشگران داخلی و خارجی برای زندگی در محیط بومی خیلی بیشتر از هتل است. در واقع اگر به آنها حق انتخاب بدهید هتل های 5 ستاره را انتخاب نمی کنند، چون حدود 70 درصد گردشگر های اروپایی تمایل دارند به جاهای جدید بروند و تجربه های جدیدی داشته باشند.
طرح ارتقای امنیت گردشگران به کجا رسید؟
این طرح در برگیرنده یک سری وظایف، تعیین حدود و جهت گیری دستگاه های مختلف است که در حوزه گردشگری اثرگذار، فعال و مسئولیت دارند؛ از سازمان میراث فرهنگی گرفته تا راه و شهرسازی، نیروی انتظامی، دستگاه ها ی امنیتی و نظارتی. در واقع این طرح مشخص می کند این سازمان ها چگونه می توانند با همگرایی، همکاری و هم افزایی مسیر امنیت گردشگر را ارتقا دهند و بهتر کنند. برای این طرح آیین نامه ای تنظیم شده و در شورای امنیت کشور به عنوان مرجع عالی امور داخلی کشور تصویب شده است. دبیر نیز سازمان میراث فرهنگی است وکمیسیون نظارت هم دارد.
اگر گردشگر خارجی مهمان شما باشد، او را به دیدن کدام مناطق کشور می برید یا نمی برید؟
با توجه به این که محل زندگی مهمانم چه شرایط و جاذبه هایی دارد و او به چه مناطقی علاقه مند است دراین باره تصمیم می گیرم ، زیرا برای گردشگر اروپایی، شمال ایران جذابیت ندارد. گردشگر اروپایی شیفته کویر ماست، بنابراین باید کویر را به استانداردی برسانیم که به توسعه پایدار و امنیت پایدار کویر کمک کند، چون 25 درصد از خاک کشور را کویر تشکیل می دهد . گردشگر عرب را نیز به طبیعت گردی می برم. اگر گردشگر مذهبی باشد نیز او را به شهرهای مذهبی مانند مشهد خواهم برد.
مهدی آیینی
گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود
گردشگران مقصد خود را با توجه به شرایط اقلیم، اوقات فراغت و دیگر امکانات مشخص می‌کنند. به همین علت طبیعی است در کشورمان هنگام تعطیلات تابستان و بهار، آمار گردشگران داخلی بالا می‌رود.در واقع ایام تعطیلات در کشور سبب متمرکز شدن برنامه‌های سفر می‌شود، البته دیگر کشورها نیز چنین شرایطی دارند، اما با تدابیری حجم سفر را مدیریت می‌کنند. یعنی وقتی شرایط برای سفر مناسب نیست و شهروندان به سفر تمایلی ندارند، امتیازاتی برای گردشگران در نظر می‌گیرند تا راحت‌تر از اقامتگاه‌ها، سیستم حمل و نقل عمومی و رستوران‌ها استفاده کنند؛ در حالی که در کشورمان چنین چیزی مرسوم نیست. متاسفانه حمل و نقل هوایی ما ظرفیت محدودی دارد، به همین علت شرکت‌های هواپیمایی کم و زیاد شدن تعداد گردشگران را احساس نمی‌کنند، پس نمی‌توان انتظار تخفیف از آنها داشت. علاوه بر این، سیستم حمل و نقل جاده‌ای نیز چنین شرایطی دارد. درباره اقامتگاه‌ها نیز باید گفت تسهیلات آنها آن‌قدر چشمگیر نیست که نظر گردشگران را جلب کند. در واقع چنانچه قصد توزیع زمانی و مکانی سفر را داریم باید امکانات و وسایلی را که برای سفر لازم است، بهبود ببخشیم و امتیازات قابل توجهی به مسافران بدهیم.
درباره صید بی‌رویه پرندگان مهاجر در کشور مسائل زیادی مطرح شده و برخی می‌گویند با استفاده از گردشگری و ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری می‌توان برای دامگاه‌داران معیشت جایگزین در نظر گرفت.اما درباره این که آیا می‌توان در کشورمان گردشگری را جایگزین درآمد ناشی از صید پرندگان کرد، نمی‌توان پاسخ قاطعی داد؛ زیرا این اتفاق ابتدا باید به شکل دقیق کارشناسی شود، سپس به این پرسش جواب داد.
