گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

زیر سایه خشونت و آزار قد می‌کشند؛ کودکی‌شان در کارگاه‌های زیرزمینی رنگ پیری می‌گیرد؛ راه و رسم زندگی را در کف خیابان‌های سرد می‌آموزند تا حل نشدن مشکلاتشان به مشکلات جامعه دامن بزند، اینها بخشی از رنج کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست است که به‌دلیل نبود حمایت‌های قانونی و اجتماعی این روزها بیش از پیش عریان شده تا کارشناسان همچنان هشدار بدهند که آن‌طور که باید دغدغه‌های کودکان و نوجوانان در کشورمان جدی گرفته نمی‌شود، برای نمونه می‌توان به لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که سال 88 از سوی قوه قضاییه به مجلس ارائه شد، اشاره کرد که هنوز فرصت مطرح شدن درصحن علنی را پیدا نکرده است.

 کودکانی که پدر و مادر دارند،اما انگار ندارند،کودکانی که مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند، اما صدای گریه‌شان هیچ جا شنیده نمی‌شود، کودکانی که به بیگاری یا کارهای خلاف قانون گمارده می‌شوند، اما چشم بینایی شاهد درد و رنج‌شان نیست.

قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست برای اولین‌بار سال 1353 در کشورمان تصویب شد در واقع برای حل شدن مشکلات کودکان قوانینی در کشور وجود دارد، اما کارساز نیست .برای نمونه می‌توان به قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که 9ماده دارد و سال 81 به تصویب رسید نیز اشاره کرد.

لایحه‌ای در کما

با این حال رنج و شرایط ناگوار کودکان و نوجوانان زیادی این روزها در صفحات روزنامه‌ها روایت می‌شود،این بیانگر تاثیرگذار نبودن چنین قوانینی است به همین خاطر حدود اوایل سال 88 بود که قوه قضاییه لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را به مجلس فرستاد؛ لایحه‌ای که برخی کارشناسان ادعا می‌کنند برای تنظیم آن، قوانین و مقررات 40کشور در این حوزه مرور شده است.

حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی کشور در این‌باره می‌گوید: با گذشت چندین سال هنوز این لایحه در صحن مجلس مورد بررسی قرار نگرفته یعنی دو مجلس سپری شد، اما هنوز به قانون بدل نشده است.

آن‌طور که چلک بیان می‌کند، چنانچه این لایحه به قانون بدل شده و فقط 30درصد آن اجرایی شود بسیاری از مشکلات کودکان و نوجوانان برطرف خواهد شد. برای مثال با والدین بی‌مسئولیت و سهل‌انگار سختگیرانه‌تر برخورد می‌شود و هر نوع سوءرفتار و بهره‌کشی از کودکان به چشم قانون می‌آید و از آن بسادگی گذشت نمی‌کند.

به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی کشور، برای حل مشکل کودکان بدسرپرست نیاز است که آنها بموقع شناسایی شوند و مداخله مناسب در زندگی شان اتفاق بیفتد و خدماتی مانندآموزش و توانمند سازی به آنها ارائه شود.افزون براین باید خدمات حمایتی و اجتماعی مناسبی نیز برای آنها در نظر گرفت.

از اعتیاد تا ایدز

نبود قانون جامعی درخصوص حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست سبب شده آسیب‌های اجتماعی زیادی آنها را تهدید کند به همین خاطر کارشناسان نسبت به گسترش آسیب‌هایی مانند ایدز و اعتیاد دربین این گروه هشدار می‌دهند و از این می‌گویند که افراد فرصت‌طلب از آنها برای رسیدن به اهداف شوم خود بهره می‌برند. برای نمونه کم نیستند والدینی که از کودکان خود برای قاچاق مواد مخدر استفاده می‌کنند یا کم نیستند کودکانی که از سوی سرپرستان خود مجبور به تکدیگری می‌شوند.

قاسم ساعدی، نماینده مجلس و دانش‌آموخته جامعه‌شناسی نیز در این‌باره توضیح می‌دهد: جامعه نباید در قبال کودکان و نوجوانان بدسرپرست اهمال کند. آن‌طور که او بیان می‌کند، حل نشدن مسائل کودکان و نوجوانان درآینده سبب گسترش آسیب‌های اجتماعی در جامعه شده و به این شکل هزینه بیشتری به جامعه تحمیل خواهد شد.

دست بسته مددکاران

کودکان بدسرپرست شاید لقب داشتن سرپرست را یدک بکشند، اما بیشتر مشکلشان از سرپرستان نامناسبی است که زندگی آنها را به چالش می‌کشند؛ چراکه بارها پیش آمده که مددکاران چنین کودکانی را از محیط‌های آسیب زا مانند کارگاه‌های زیر زمینی خارج کرده‌اند اما سرپرستان آنها به زور کودک خود را از بهزیستی پس گرفته و به محیط‌های کار برگردانده‌اند به همین سبب کارشناسان معتقدند باید قانون شفافیت بیشتری در این خصوص داشته باشد و والدینی را که فقط نام سرپرست را یدک می‌کشند، محدود کند.

به نظر می‌رسد چنانچه لایحه حمایت ازکودکان و نوجوانانی که از سوی قوه قضاییه به مجلس ارائه شده تصویب شود، چنین مشکلاتی کاهش یابد.

این در حالی است که قضاتی که با بهزیستی و پرونده‌های کودکان بدسرپرست در ارتباط هستند نیز باید به این مساله توجه کرده و با در نظر گرفتن حقوق کودکان نگذارند والدین سهل‌انگار آسیب بیشتری به کودکان بزنند و بسرعت آنها را پس بگیرند و بار دیگر شرایط سوءاستفاده از کودکان را فراهم کنند.

امین موقت‌هایی برای نجات کودکان

براساس قانون افراد می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان بدسرپرستی را که تا 16سال دارند نیز قبول کنند، اما مشکل اینجاست که افرادی که داوطلب داشتن فرزندخوانده هستند دوست دارند نوزادان را به فرزندخواندگی بپذیرند و در خانه‌های مردم معمولا به روی بچه‌هایی که والدین بدسرپرست دارند، بسته است در حالی که این کودکان بیشتر از بقیه نیاز به زندگی در کانون خانواده‌ای امن را دارند. چنین رویکردی سبب شده کودکان و نوجوانان شانس کمی برای برخوردار شدن از نعمت خانواده داشته باشند. به همین دلیل کارشناسان تاکید می‌کنند که برای رفع نیاز کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست باید در جامعه فرهنگ‌سازی کرد.

ابراهیم غفاری، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران با بیان این که بیشتر کودکانی که در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند بدسرپرست هستند، توضیح می‌دهد: برای این که این کودکان نیز طعم داشتن خانواده را بچشند باید فرهنگ امین موقت شدن را در جامعه گسترش داد تا افراد واجد شرایط، سرپرستی کودکان بدسرپرست را برای مدتی که والدین آنها در دسترس نیستند، قبول کنند. با توجه به اظهارنظر کارشناسان برای حمایت بیشتر از کودکان و نوجوانان، نمایندگان مجلس باید قوانین مناسبی وضع کرده و دست‌کم لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را زودتر در صحن علی مجلس مطرح کنند، افزون براین دستگاه‌های حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امدادنیز باید چتر حمایتی خود را گسترش داده و برای رفع نیازهای این گروه بیشتر تلاش کنند. این درحالی است که سازمان‌های مردم نهاد نیز می‌توانند برای گسترش فرهنگ امین موقت در جامعه برنامه‌هایی را طراحی و اجرا کنند.

سالانه حدود یکهزار کودک از سوی بهزیستی به فرزندخواندگی سپرده می‌شود؛ کودکانی که در معصومیت تمامی آنها شکی نیست، اما در این میان تقاضا برای قبول برخی به فرزندخواندگی بیشتر از دیگران است. برای نمونه بیشتر زوج‌ها به‌دنبال قبول سرپرستی نوزادان هستند یا کم نیستند افرادی که فقط سرپرستی کودکان دختر را قبول می‌کنند، در حالی که برخی سختگیری را نیز از این بیشتر کرده و به دنبال نوزادانی می‌گردند که در ظاهر شبیه آنها باشند یا دست‌کم رنگ پوست‌شان با رنگ پوست آنها همخوانی داشته باشد.این سختگیری نامناسب از سوی برخی متقاضیان فرزندخواندگی سبب شده کودکان واجد شرایط فرزندخواندگی زمان بیشتری را در مراکز شبه خانواده بمانند. به همین دلیل باید از افراد متقاضی فرزندخواندگی خواست با تغییر نگرش دربرخورد با این مساله از بار مشکلات خود و کودکان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست کم کنند. ‌

حدود 41 سال پیش بود که برای نخستین‌بار قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در کشورمان به تصویب رسید؛ اما هرچه از زمان تصویب این قانون می‌گذشت خانواده‌های کمتری شانس قبول فرزندخوانده را به‌دست می‌آوردند، زیرا گذشت زمان سبب تغییر دیدگاه افراد می‌شود. تا این که دو سال پیش قانون جدید حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست ​مورد بازنگری قرار گرفت تا کودکان بیشتری بتوانند جذب خانواده‌ها شوند. علاوه بر این، پس از تصویب ​ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در سال 92 اجرای برخی مواد آن به آیین‌نامه نیاز پیدا کرد، زیرا اجرای آنها ممکن بود مشکلاتی را برای کودک یا افراد متقاضی فرزندخواندگی به وجود بیاورد. به این شکل تیرماه امسال آیین‌نامه‌​های ماده 36 و 22 این قانون تهیه و از سوی دولت ابلاغ شد.

امیرحسین قاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در این باره به جام جم می گوید: اصل این لایحه قبلا تصویب شده بود، اما ایرادهایی شورای نگهبان از آن گرفته بود که روز گذشته آخرین آنها را اصلاح کردیم.

دختران مجرد و فرزندخواندگی

یکی از بحث برانگیزترین نکات این لایحه این است که دختران مجرد و زنان بدون شوهر نیز می توانند سرپرستی کودکان بی سرپرست را به عهده بگیرند به اعتقاد برخی از کارشناسان این نکته یکی از مزایای این لایحه است، زیرا سبب می شود کودکان بی سرپرست راحت تر از قبل سرپرست پیدا کنند، خصوصا که گفته می شود حدود ده هزار کودک در مراکز تحت پوشش سازمان بهزیستی نگهداری می شود، اما مخالفان این ماجرا هم تاکید دارند اگر شرایط افرادی که خواهان سرپرستی کودکان هستند بدرستی تعیین نشود، احتمال دارد کودکان بی سرپرست به دست افرادی سپرده شوند که شرایط و امکانات لازم را نداشته باشند به این صورت کودک صدمه بیشتری خواهد دید.

برای نمونه ممکن است دختران مجرد مدتی بعد از این که سرپرستی کودکی را به عهده می گیرند ازدواج کنند و همسر آنها راضی به نگهداری از کودک نباشد اینجاست که در این میان کودک بیشترین آسیب را می بیند.

مهدی زهرایی، مدیرکل امور مجلس سازمان بهزیستی کشور دراین باره به جام جم می گوید: در این لایحه آمده است که دختران و زنان بدون شوهری که بالای 30 سال دارند می توانند سرپرست کودک شوند، البته آنها باید شرایط ویژه ای داشته باشند.

این درحالی است که عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می گوید: گروه زیادی می توانند سرپرستی کودکان را به عهده بگیرند، اما در مورد دخترهای مجرد آنها باید بالای 35 سال داشته باشند.

شرایط ویژه

درباره شرایط ویژه ای که برای دختران مجرد و زنان بدون شوهر در نظر گرفته شده، می توان یادآور شد دختران مجرد باید دارای سلامت روانی و شرایط مالی مناسب باشند البته باید توجه داشت زمانی که دختران مجرد تصمیم به ازدواج گرفتند کارشناس بهزیستی موضوع را بررسی کرده و اگر شرایط را مناسب ندید حق سرپرستی با حکم دادگاه پس گرفته خواهد شد.

این درحالی است که باید در نظر داشت که فقط سرپرستی کودکان دختر به این افراد داده می شود، افزون بر این نداشتن سوءسابقه و اعتیاد، نداشتن محکومیت جزایی، اعتقاد داشتن به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی، مبتلا نبودن به بیماری های واگیر و صعب العلاج از دیگر شرایطی است که دختران مجرد و زنان بدون شوهر برای سرپرستی کودک باید داشته باشند.

مدیرکل امور مجلس سازمان بهزیستی کشور در ادامه با بیان این که این لایحه 38 ماده دارد در باره جزئیات ماده 22 این لایحه عنوان می کند: بر اساس ماده 22 این لایحه پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، مفاد حکم از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال و و اداره بهزیستی مربوط ابلاغ می شود.

اداره ثبت احوال مکلف است نام و نام خانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و همچنین مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا زوجین سرپرست وارد کند.

همچنین اداره ثبت احوال مکلف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست صادر و در قسمت توضیحات مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی را در صورت مشخص بودن قید کند.

این در حالی است که سازمان ثبت احوال هم مکلف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست صادر کند.

برخی مفاد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بدسرپرست