خانه دوم مادربزرگ و پدربزرگ‌ها

چند نفری برای اردو برنامه ریزی می کنند، عده ای از سفر زیارتی حرف می زنند و چند نفری نیز به قول معروف گل می گویند و گل می شنوند؛ هرچند کوچک بودن ساختمان فعالیت سالمندان را محدود کرده، اما آنها از کنار هم بودن لذت می برند. روی دیوار های این مرکز عکس هایی که آنها در اردو های مختلف انداخته اند، خودنمایی می کند. افرادی که در قاب این تصاویر ثبت شده اند همگی لبخند به لب دارند. به نظر می رسد پدربزرگ و مادربزرگ هایی که در این مرکز حضور دارند، نمی گذارند اوقاتشان با غم سپری شود. عکس های زیادی روی دیوار جا خوش کرده، اما تصاویر دسته جمعی و چند عکس که در آنها اعضای این مرکز مشغول آماده کردن کباب هستند بیشتر از همه به چشم می آید.

دوستان جدید

اگر پای حرف های سالمندانی که به مرکز روزانه سالمندان یاس آمده اند، بنشینید خواهید شنید همه آنها روی این نکته تاکید دارند که در این مدت توانسته اند دوستان زیادی پیدا کنند؛ دوستانی که حالا اوقات فراغت یکدیگر را بخوبی پرکرده و برای هم کم نمی گذارند. یکی از آنها درباره خدماتی که در این مرکز ارائه می شود، می گوید: اینجا ورزش می کنیم، امکانات فیزیوتراپی وجود دارد، خاطره درمانی داریم و بعضی وقت ها هم با هزینه خودمان به اردو می رویم.

سعی شده در مراکز روزانه سالمندان، پدربزرگ و مادربزرگ ها روابط اجتماعی خود را تقویت کنند و هرچه بیشتر در اجتماع حضور یابند.

مرضیه شیرازی خواه، مدیر مرکز مورد نظر به «جام جم» می گوید: این مرکز، خدمات مراقبت در منزل و خدمات روزانه را در قالب مرکز جامع توانبخشی سالمندان ارائه می کند.

مراکز روزانه نگهداری از سالمندان بر توانمندسازی سالمندان تاکید دارد. کارشناسان این مراکز با هدف اجرای برنامه های اجتماع محور تلاش می کنند در حالی که سالمندان در محیط زندگی خود هستند، از خدمات پیشگیری بهره مند شوند. درواقع هدف دیگر چنین مراکزی این است که از بستری شدن سالمندان در آسایشگاه ها و آسیب دیدن بیشتر آنها پیشگیری کند.

شیرازی خواه درباره انواع خدماتی که در مراکز روزانه سالمندان ارائه می شود، می افزاید: خدمات توانبخشی، پزشکی، روانپزشکی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، پرستاری و هیدروتراپی از جمله خدماتی است که در این مراکز به متقاضیان ارائه می شود.

یکی از نکات قابل توجه در مراکز نگهداری سالمندان این است که خدمات به صورت تیمی ارائه شده و سبب می شود اثربخشی خدمات بیشتر شود.

کاهش وابستگی به بستگان

شیرازی خواه عنوان می کند، ما به دنبال این هستیم که زندگی سالم را به سالمندان آموزش دهیم و از عوارض سالمندی پیشگیری کنیم، البته خدمات نوین آموزشی مانند فیلم درمانی، خاطره درمانی و هنردرمانی که در قالب نقاشی، موسیقی درمانی و کار با سفال نیز به سالمندان ارائه می شود.

این فعالیت ها کمک می کند هیجانات سالمندان تخلیه شود. به این ترتیب درمانگرها می توانند سبب ارتقای سطح روحی و روانی سالمندان شوند.

در واقع افرادی که می توانند از این مراکز استفاده کنند، دو دسته هستند؛ گروه اول را سالمندانی تشکیل می دهند که از نظر وضع جسمی توان آمدن به مراکز را دارند. آنها دوست دارند برای تقویت روابط اجتماعی خود در کنار همسالان خود اوقات فراغت خود را پر کنند. گروه دوم نیز سالمندانی هستند که افرادی مانند فرزندان و بستگان شان وظیفه نگهداری از آنها را به عهده دارند. طبیعی است افرادی که در خانواده هایشان از سالمندان نگهداری می کنند بعضی وقت ها به دلیل مشکلات یا کارهای روزانه فرصت نگهداری از آنها را ندارند. مراکز روزانه نگهداری از سالمندان فرصتی فراهم کرده تا این افراد با سپردن افراد سالخورده به آنها بتوانند به کارهای خود رسیدگی کنند.

در واقع این مراکز با شرایطی که فراهم کرده اند سبب می شوند سالمندان در حالی که در منازل خود به صورت مستقل زندگی می کنند از میزان وابستگی خود به فرزندان یا دیگر بستگان کم کنند.

خدمات با توجه به نیاز سالمند

نکته دیگری که سبب شده سالمندان از مراکز نگهداری روزانه استقبال کنند، این است که آنها با توجه به نیازشان می توانند از خدمات این مراکز استفاده کرده و هروقت احساس نیاز کردند به مراکز مراجعه کنند.

نکته اینجاست که افراد سالخورده دوست ندارند هر روز مانند کارمندان برای استفاده از خدمات مراکز نگهداری از سالمندان از خانه های خود خارج شوند؛ به همین دلیل مراکز روزانه نگهداری از سالمندان نیز برای آنها محدودیتی در نظر نگرفته و به این شکل سالمندان می توانند هر وقت که دوست داشتند به این مراکز بروند و از خدمات آنجا استفاده کنند.

مدیر مرکز توانبخشی سالمندان یاس می گوید: براساس تجربه ما، سالمندان تمایل دارند دو یا سه روز در هفته و هر روز سه تا چهار ساعت از فضای درمانی و مراقبتی استفاده کنند. البته ما چیدمان وسایل مرکز را نیز مانند منازل آنها مرتب کرده ایم تا سالمندان احساس راحتی بیشتری کنند.

مسئولان مراکز روزانه نگهداری از سالمندان تلاش می کنند محیط شاد و ایمنی را برای سالمندان فراهم کنند تا این افراد بتوانند روابط اجتماعی خود را بیشتر کرده و در کنار آن نیز از خدمات مراقبتی و توانبخشی استفاده کنند. این در حالی است که بیشتر این مراکز به دلیل کمبود بودجه آن طور که باید و شاید فضای مناسبی در اختیار ندارند. باید گفت به این علت آنها نمی توانند جوابگوی تعداد زیادی از سالمندان باشند. افزون بر این اگر مسئولان برای بیشتر شدن بودجه این مراکز قدم برندارند، کارشناسان این مرکز برای رسیدن به هدف نهایی خود که توانمندسازی سالمندان با تکیه بر دانش روز است با مشکل روبه رو خواهند شد.

فعالیت 93 مرکز روزانه نگهداری از سالمندان

در دنیا افراد بالای 65 سال را سالمند می خوانند، اما در کشورمان مسئولان افراد شصت ساله را سالمند محسوب کرده و برای آنها خدماتی درنظر می گیرند. با همین تعریف، سازمان بهزیستی به 60 درصد از سالمندانی که از مراکز روزانه سالمندان استفاده می کنند، یارانه پرداخت می کند.

زهرا نوع پرست، مدیرکل توانبخشی روزانه و امور توانپزشکی سازمان بهزیستی کشور در این باره به «جام جم» می گوید: این مراکز خصوصی هستند، به همین دلیل ما به سالمندان نیازمند یارانه می دهیم که براساس مصوبه سال گذشته دولت 140 هزار تومان است. درباره شهریه افراد عادی نیز در مراکز روزانه سالمندان باید گفت با توجه به خدماتی که مراکز ارائه می کنند شهریه ها متفاوت است، اما میزان شهریه تقریبا یک و نیم برابر یارانه ای است که دولت به سالمندان نیازمند می پردازد، در حالی که تعداد افرادی که از مراکز روزانه نگهداری از سالمندان استفاده می کنند حدود 5000 نفر برآورد شده و در این بین سازمان بهزیستی به 3100 سالمندی که از این مراکز استفاده می کنند، یارانه می دهد.

البته با توجه به این که کارشناسان هشدار می دهند تا 37 سال دیگر 26 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد، باید مسئولان به توسعه مراکز روزانه سالمندان توجه بیشتری کنند. نوع پرست می افزاید: مراکز روزانه نگهداری از سالمندان محلی است که با هدف ارتقای سلامت برای همه سالمندان تشکیل شده و هر فرد بالای 60 سال می تواند از خدمات این مراکز بهره مند شود و در این مراکز به ارتقای سلامت در همه ابعاد پرداخته می شود.

به گفته وی، هدف از تشکیل این مراکز پیشگیری از معلولیت سالمندان است.

مدیرکل توانبخشی روزانه و امور توانپزشکی سازمان بهزیستی ادامه می دهد: یکی دیگر از اهداف مراکز روزانه نگهداری از سالمندان این است که افراد سالخورده به جای این که برای سپری کردن اوقات فراغت خود وارد پارک ها شوند (که به اعتقاد ما کار بدی نیست) اوقات فراغت را در کنار کارشناس، پزشک و مددکاران این مراکز سپری کنند تا بتوانند بهره بیشتری از وقت خود ببرند، زیرا در این مراکز برنامه های رفاهی و کتابخوانی نیز وجود دارد.

اکنون ساعت کار مراکز روزانه نگهداری سالمندان از 8 صبح تا 6 عصر در نظر گرفته شده است تا افرادی که قصد سپردن سالمندان خود به این مراکز را دارند بعد از اتمام کار خود بتوانند سالمندان را به خانه بازگردانند. باید یادآور شد این مراکز پنجشنبه ها نیز به خانواده ها و سالمندان خدمات می دهد.

نوع پرست می گوید: در کل کشور 93 مرکز روزانه نگهداری از سالمندان وجود دارد که با توجه به نیاز و تعداد سالمندان هر شهر فعالیت می کند، اما یکی از برنامه های ما گسترش این مراکز است چون خیلی از سالمندان از فعالیت آنها اطلاع ندارند.

کمبود اعتبار در سازمان بهزیستی در کنار کم بودن تقاضا برای استفاده از خدمات مراکز روزانه نگهداری از سالمندان سبب شده تعداد این مراکز با تعداد سالمندان کشورمان تناسب نداشته باشد، این در حالی است که در بیشتر کشورهای موفق، خانواده ها تمایل به استفاده از خدمات چنین مراکزی دارند، زیرا باور آنها بر این است که سالمند باید در کنار خانواده زندگی کرده و فعالیت های اجتماعی خود را افزایش دهد، اما متاسفانه در کشورمان برخی خانواده ها ترجیح می دهند، سالمندان خود را به مراکز شبانه روزی نگهداری از سالمندان بسپارند. به همین دلیل سازمان های درگیر در این حوزه باید برای فرهنگسازی در این زمینه نیز قدم بردارند؛ درحالی که شهروندانی که قصد استفاده از خدمات این مراکز را دارند، می توانند با مراجعه به سایت سازمان بهزیستی، آدرس آنها را به دست بیاورند.

شرایط پذیرش در مراکز نگهداری روزانه سالمندان

افرادی که 60 سال به بالا دارند، می توانند از خدمات این مراکز استفاده کنند. سالمندان یا از سوی سازمان بهزیستی به این مراکز معرفی می شوند یا خودشان به آنها مراجعه می کنند. نکته اینجاست که این افراد باید خودشان بتوانند به مرکز رفت و آمد کرده و از نظر شناختی و ذهنی قادر به برقراری ارتباط با دیگران باشند.

افزون بر این باید یادآور شد سالمندانی که قصد استفاده از خدمات چنین مراکزی را دارند صرفا نباید مشکل جسمی داشته باشند، زیرا آنها می توانند برای حل مسائل روحی، روانی و اجتماعی نیز به مراکز نگهداری روزانه سالمندان مراجعه کنند.

شیرازی خواه یادآور می شود: سالمند وقتی به این مرکز می آید از سوی پزشک ارزیابی جامع شده و از نظر جسمی، اجتماعی، روحی و روانی بررسی می شود، سپس براساس نتایج این ارزیابی، برای او برنامه درمانی تنظیم می شود.

این درحالی است که ارزیابی های این مراکز از سالمندان هر سه یا شش ماه یکبار تکرار می شود تا برای آنها برنامه های درمانی جدید تنظیم شود.

بخش دیگری از خدمات این مراکز که شامل خدمات توانبخشی اجتماعی است با توجه به هدف افزایش سازگاری سالمندان با محیط و حل مشکلات اجتماعی آنها ارائه می شود.