گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود
آیا باید نگران کیفیت آب شرب بود؟
ذخیره سدهای کشور در بسیاری از مناطق کاهش پیدا کرده است. به همین دلیل برای جبران کمبود آب‌شرب اقدام به برداشت از منابع زیرزمینی می‌شود، مساله‌ای که اگر بدرستی مدیریت نشود، پیامد‌های ناگواری به همراه دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند میزان مواد آلاینده مانند نیترات، فسفات و مواد شوینده در منابع زیرزمینی قابل توجه است و نبود نظارت و عمکلرد نامناسب برخی مسئولان در این حوزه سلامت شهروندان را به خطر می‌اندازد.
شرایط بسیاری از سدهای کشور مناسب نیست، برای نمونه رئیس گروه نیروگاه‌های برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران بتازگی اعلام کرده است که حجم مخازن سدهای تامین کننده آب تهران نسبت به سال گذشته ۸۱ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است.
آنچه در این بین به نگرانی کارشناسان دامن می‌زند استفاده بیشتر از منابع آب زیر زمینی است. برای نمونه برای تامین آب شرب کلانشهر تهران از بیش از ۵۰۰ حلقه چاه استفاده می‌شود، منابع آبی که استفاده از آنها خطرات خاص خود را دارد، چراکه بیشتر آنها در بافت شهری قرار گرفته‌اند و امکان وجود آلاینده‌هایی مانند فسفات،نتیرات و مواد شوینده در آنها قابل توجه است.
خطر منابع آلوده آب جدی است
آنچه سبب می‌شود که کارشناسان نسبت به افزایش مواد آلاینده در منابع آب زیر زمینی هشدار بدهند، این است که بیش از ۹۰ درصد چاه‌هایی که برای تامین آب شرب کلانشهر تهران از آنها استفاده می‌شود درون بافت جمعیتی و شهری قرار گرفته‌اند و تکمیل نشدن شبکه جمع آوری فاضلاب سبب می‌شود این منابع از طریق چاه‌های جذبی فاضلاب به راحتی آلوده شوند.
این درحالی است که حریم این چاه‌ها نیز به درستی رعایت نمی‌شود و در اطراف این چاه‌ها مراکز آلاینده‌ای مانند تعمیرگاه و کارواش‌ها نیز فعال هستند و پساب این مراکز آلاینده به آسانی وارد منابع آب زیر زمینی می‌شود.
تورج فتحی، کارشناس محیط زیست در این باره می‌گوید: به دلیل چنین مسائلی کمتر چاه آبی را می‌توان در تهران پیدا کرد که آب آن دارای نیترات، فسفات و مواد مغذی ناشی از آلودگی فاضلاب نباشد.
آلاینده‌‌ها و تصفیه آب
در تصفیه خانه‌هایی که این روزها در مناطق مختلف کشور فعال هستند دو نوع تصفیه انجام می شود. در تعدادی از آنها تصفیه فاضلاب انجام می‌شود. برای این کار فاضلاب از طریق شبکه فاضلاب وارد این تصفیه خانه‌ها می‌شود و عملیات تصفیه به شکلی انجام می‌شود که آب برای استفاده در بخش‌هایی مانند کشاورزی، صنعت و آبیاری فضای سبز مناسب شود.
عملیات تصفیه آب شرب اما در تصفیه خانه‌های آب اتفاق می‌‌افتد در واقع آبی که از منابعی مانند رودخانه، سد و چاه برداشت می‌شود روانه این تصفیه‌خانه‌ها می‌شود تا فرایند تصفیه روی آنها انجام و برای شرب شهروندان مناسب شود.
فتحی درباره تصفیه آب شرب عنوان می‌کند: معمولا برای آب شرب از منابع سالمی مانند رودخانه، چاه یا سد استفاده می‌شود. به همین دلیل اساسا آب شرب را آب سالمی می‌دانیم که نیاز به تصفیه مختصری دارد.
به عبارت دیگر تصفیه آب شرب در حدی است که مواد معلق و آلودگی‌های میکروبی و موارد بیماری‌زای آب تصفیه می‌شود.
آن طور که او توضیح می‌دهد در تصفیه آب شرب به دنبال آلاینده شیمیایی نیستم، چون آبی که برای شرب تامین می‌شود باید عاری از آلودگی شیمیایی باشد.
این کارشناس محیط زیست درباره حذف نیترات و فسفات از آب شرب می‌گوید: هنگام تامین آب شرب نیترات و فسفات را تصفیه نمی‌کنند. چون اساسا امکان پذیر نیست و برای انجام چنین کاری نیاز به ساخت تصفیه‌خانه‌های جدیدی است.
فتحی ادامه می‌دهد: تصفیه‌خانه‌ها اکنون هر مترمکعب آب را با هزینه‌ای حدود ۳۰۰ تومان تصفیه می‌کنند و چنانچه قرار باشد نیترات و فسفات و مواد مغذی نیز از طریق تصفیه‌خانه حذف بشود، هزینه تصفیه آب چندین برابر می‌شود. به همین دلیل به صرفه نیست که از آب آلوده برای شرب استفاده کرد.
خطر آب شرب با نیترات بالا
کارشناسان تاکید می‌کنند برای تامین آب شرب باید از منابعی استفاده کرد که عاری از آلودگی‌هایی مانند فسفات، نیترات و مواد شوینده باشند. این درحال است که کاهش بارندگی‌ها و به دنبال آن کاهش آب در مخازن کلانشهرهایی مانند تهران شرایطی را ایجاد کرده است که مسئولان برای تامین آب شرب ناچار از منابع آب زیرزمینی بیشتر استفاده می‌کنند. این درحالی است که آلودگی منابع آب زیرزمینی به فسفات و نیترات قابل انکار نیست.
تورج فتحی، کارشناس محیط زیست درباره اینکه مسئولان میزان نیترات و فسفات آب را چگونه کاهش می‌دهند؟ عنوان می‌کند: به این منظور آب‌چاه‌ها را با آبی که از سدها تامین می‌شود، مخلوط می‌کنند. به عنوان مثال در تهران حدود ۸۰ مخزن آب شرب وجود دارد که در آنها عملیات مخلوط کردن آب چاه و آب سد نیز انجام می‌شود تا میزان غلظت موادی مانند نیترات به حد استاندارد برسد.
او ادامه می‌دهد:برای نمونه میزان نیترات در آب شرب نباید بیشتر از ۵۰ میلی گرم بر لیتر باشد. به همین دلیل اگر میزان نیترات موجود در آب چاه ۲۰۰ باشد مدیران مخازن آب چاه را به حدی با آب سد مخلوط می‌کنند تا میزان نیترات به حد استاندارد برسد.
این درحالی است که در برخی مناطق به دلیل نبود دسترسی به آب سد یا رودخانه فقط آب چاه را داخل شبکه آبرسانی تزریق می‌کنند. علاوه بر این در برخی مناطق نیز تامین آب به بخش خصوصی سپرده شده است و نظارت مناسبی نیز روی فعالیت آنها انجام نمی‌شود در نتیجه آب چاه را مستقیم وارد شبکه آب می‌کنند.
آب شرب با چاشنی فنول و سرطان
مساله دیگری که باید نگران آن بود وجود فنول در آب شرب است، زیرا مبنای تصفیه آب در تصفیه‌خانه‌ها شاخص نیترات است و فنول را در نظر نمی‌گیرند. فنول یک ماده شیمیایی آلی است که ترکیبات بنزنی دارد و عوامل شیمیایی مختلفی مانند کلر با آن پیوند برقرار می‌کند.
در آب رودخانه و چاه به شکل طبیعی فنول وجود ندارد. اما مواد شوینده نیز از طریق چاه‌های جذبی فاضلاب وارد منابع آب زیر زمینی می‌شود، چراکه در چاه‌های جذبی انواع مواد شوینده مانند صابون وجود دارد.
تورج فتحی درباره وجود فنول در آب شرب می‌گوید: ماهیت مواد شوینده در تصفیه‌خانه‌ها با کلرزنی به آب چاه که میزانی مواد شوینده دارد به فنول بدل می‌شود.
آن طور که او توضیح می‌دهد ترکیبات فنول خیلی شبیه آنزیم‌های بدن انسان است. به همین دلیل فنول وقتی وارد بدن انسان شود می‌تواند به جای آنزیم‌های بدن نقش بازی کند.
بنابراین افرادی که چند سال از آبی استفاده می‌کنند که میزان فنول آن بالاست، دچار اختلالات هورمونی می‌شوند. برای نمونه قابلیت باروری در مردان کاهش می‌یابد و یا ریسک برخی سرطان‌ها مثل سرطان غدد لفناوی افزایش پیدا می‌کند.
مهدی آیینی
