گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

دنیای حقیقی و مجازی این روزها برای حیوانات امن نیست، چراکه قانونی برای حمایت از جانوارانی مانند سگ و گربه وجود ندارد، به همین علت حیوان آزارها حاشیه امنی پیدا کرده‌اند و با اذیت و آزار حیوانات سعی در قدرت‌نمایی دارند. برای نمونه اوایل خرداد گذشته ماجرای دستگیری دو پسر جوان رسانه‌ای شد که با مثله کردن حیواناتی مانند گرگ و روباه و انتشار تصاویر آن در فضای مجازی سعی در مطرح کردن خود داشتند.

از این دست خبرها بسیار است و به نظر می‌رسد آنچه سبب شده فضای مجازی به حیوان‌آزاری‌ها دامن بزند، نبود نظارت براین فضا و بموقع پیگیری نکردن چنین حوادثی است، چراکه تا وقتی عموم مردم نسبت به این اتفاقات اعتراض نکنند نمی‌توان به دستگیر شدن متهمان امیدوار بود.

این بی‌توجهی باعث شده به شکل‌های مختلف حقوق حیوانات در فضای مجازی پایمال شود. برای نمونه سایت‌های زیادی وجود دارد که در آن گونه‌های جانوری را به شکل غیر‌قانونی خرید و فروش می‌کنند. افزون براین در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام نیز کانال‌های زیادی ایجاد شده که به خرید و فروش گونه‌های جانوری اختصاص دارد یا کم نیستند کانال‌هایی که به جنگ حیوانات و شرط‌بندی بر سر آنها می‌پردازند. برخی کارشناسان معتقدند این آشفته بازار به دلیل نبود قانون مشخص در دفاع از حقوق حیواناتی مانند سگ و گربه است، چراکه به گفته آنها برای حفظ حیات‌وحش قانون وجود دارد، اما این قانون گونه‌هایی مانند سگ و گربه را پوشش نمی‌دهد. محمدحسین بازگیر، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهر تهران نیز چنین نظری دارد. به گفته او رسیدگی به حیات وحش به عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است و پرداختن به مسائل حیوانات اهلی که در گروه دام طبقه‌بندی می‌شود نیز به عهده جهاد کشاورزی است.

علاوه بر این، آن‌طور که بازگیر می‌گوید رسیدگی به شرایط جاندارانی مانند سگ و گربه نیز که جزو دام‌ها نیستند به عهده شهرداری‌هاست. این درحالی است که به نظر بسیاری از کارشناسان چنین تقسیم‌بندی‌ای را باید یکی از دلایل پایمال شدن گونه‌های جانوری دانست، زیرا پرداختن به حقوق برخی از آنها به فراموشی سپرده شده و در بسیاری از مواقع به قول معروف سازمان‌های مسئول توپ را به زمین یکدیگر می‌اندازند.

نام و نان از حقوق حیوانات

این روزها بسیاری ادعا می‌کنند طرفدار حقوق حیوانات هستند و در هر جمع و محفلی خود را به عنوان یکی از طرفداران پر و پا قرص حقوق حیوانات مطرح می‌کنند، درحالی که فعالیت بیشتر آنها از ریختن آشغال مرغ برای گربه‌ها فراتر نمی‌رود. باید یاد آور شددر کشورمان خیلی‌ها چنین ادعا‌هایی را فقط برای رسیدن به شهرت یا کسب درآمد انجام می‌دهند. جالب اینجاست میان این گروه افراد مختلفی وجود دارد از مردم عادی بگیرید تا بازیگر و ورزشکار.

شخصی که به معنای واقعی طرفدار حقوق حیوانات است حتی به خودش اجازه نمی‌دهد با گونه‌های جانوری عکس یادگاری بگیرد یا در خانه‌اش از گونه‌های جانوری در قفس نگهداری کند، اما کم نیستند افرادی که سنگ حقوق حیوانات را به سینه می‌زنند، اما ابایی از پایمال کردن حقوق حیوانات ندارند. افزون بر این می‌توان از گسترش بی‌برنامه مراکز نگهداری از سگ و گربه‌های بی‌صاحب نام برد، مراکزی که حداقل‌ها را برای نگهداری از این گونه‌ها رعایت نمی‌کنند، اما همیشه به دنبال جمع‌آوری کمک‌های مردمی از داخل و خارج کشور هستند.

مدیر‌عامل کانون دید‌بان حقوق حیوانات دراین باره می‌گوید: برخی از این پناهگاه‌ها درآمد‌های میلیاردی دارند،اما به شکل علمی با این مساله برخورد نمی‌کنند. او به فعالیت برخی پناهگاه‌های نگهداری از گونه‌های جانوری مانند سگ و گربه‌های بی‌صاحب اشاره می‌کند و می‌گوید برخی از این مراکز درآمدهای میلیاردی دارند، درحالی که چنین روش‌هایی در کشورهای موفق منسوخ شده یعنی عقیم‌سازی و نگهداری گونه‌های جانوری سالم در پناهگاه‌ها کاری بی‌نتیجه است.

به گفته امینی، طرفدار واقعی حقوق حیوانات هیچ‌وقت راضی نمی‌شود حقوق اولیه حیوانات مانند آزادی یا تولید مثل را پایمال کند. کارشناسان معتقدند برای کنترل جمعیت گونه‌های جانوری باید مطالعه و تحقیق کرد،زیرا بدون بررسی نمی‌توان ادعا کرد تعداد گونه جانوری در یک منطقه بیش از حد شده و بعد برای عقیم شدن تمامی آنها نسخه پیچید. آن‌طور که آنها می‌گویند برای نمونه باید در یک منطقه جمعیت سگ‌های بدون صاحب نر و ماده و سن آنها بدرستی مشخص شود و پس ازاین مرحله با توجه به شرایط، برای عقیم کردن چند سگ ماده تصمیم گرفت.

این درحالی است که عقیم سازی‌های صورت گرفته در بیشتر پناهگاه‌های نگهداری از حیوانات نیز در کشورمان بدرستی انجام نمی‌شود. به همین دلیل حیوانات دچار بیماری و عفونت می‌شوند.

به گفته کارشناسان اگر عقیم‌سازی با برنامه و مطالعه صورت نگیرد در بلند‌مدت انقراض گونه‌های جانوری را به دنبال خواهد داشت. لازم به یاد آوری است پناهگاه‌های گونه‌های جانوری باید محلی باشد برای نگهداری از جانوران آسیب دیده، اما به نظر می‌رسد در کشورمان این پناهگاه‌ها به محلی برای درآمدزایی بدل شده‌اند و برخی افراد با نگهداری نامناسب از گونه‌های جانوری سعی در فریب مردم و کسب درآمد دارند.

زنده‌گیری یا شلیک مستقیم

در کشورمان برنامه‌ها برای جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب یا عقیم‌سازی گربه‌ها بدرستی انجام نمی‌شود، برای نمونه در بیشتر شهرهای کشور هنوز سگ‌های بی‌صاحب را با سلاح گرم می‌کشند یا سگ‌ها را پس از زنده‌گیری در بیابان‌های حاشیه شهر رها می‌کنند. این درحالی است که وزارت کشور زنده‌گیری گونه‌های جانوری بدون صاحب را به‌عهده شهرداری‌ها گذاشته و براین اساس آنها باید زنده‌گیری این حیوانات را براساس استاندارد‌های مشخص انجام دهند. این درحالی است که در کشورمان تصمیم‌های خودسرانه دراین حوزه خبر‌ساز می‌شود؛ برای نمونه مدتی قبل در فضای مجازی فیلمی منتشر شد که نشان می‌داد عده‌ای با تزریق سم درحال کشتن سگ‌های بی‌صاحب هستند. افزون براین بارها پیش آمده در جریان کشتن سگ‌های بی‌صاحب با اسلحه گرم انسان‌ها نیز زخمی شده‌اند. به همین خاطر می‌توان گفت نظارت‌ها بر زنده‌گیری سگ‌ها بدرستی صورت نمی‌گیرد.

بعلاوه بسیاری از پیمانکارانی که با شهرداری‌ها در این خصوص همکاری می‌کنند برای کسب درآمد بیشتر اطلاعات نادرست منتشر کرده یا پیش آمده که خود پیمانکار با پخش سگ‌های بی‌صاحب در مناطق مسکونی و جمع آوری آنها برای کسب پول بیشتر تلاش کرده است. این درحالی است که برخی پیمانکاران سگ‌های بی‌صاحب را پس از جمع‌آوری در حاشیه شهرها رها و به این شکل زمینه را برای تقابل حیات‌وحش و سگ‌ها فراهم می‌کنند. نباید فراموش کرد با خارج کردن سگ‌ها از یک محدوده، سگ‌های بی‌صاحب دیگر قلمرو آنها را تصاحب می‌کنند. به همین دلیل بهترین کار کنترل جمعیت سگ‌ها و واکسینه کردن آنها از طریق روش‌های علمی است.

لایحه‌ای که در اولویت نیست

مدتی پیش که ماجرای حیوان‌آزاری‌ها بالا گرفت سازمان حفاظت محیط‌زیست ادعا کرد لایحه‌ای آماده کرده که اگر به قانون تبدیل شود حقوق حیواناتی مانند سگ و گربه نیز به رسمیت شناخته می‌شود. اما به نظر می‌رسد آماده شدن این لایحه در اولویت مسئولان قرار ندارد، چراکه هنوز به دست نمایندگان مجلس نرسیده است. سارا امینی، مدیر‌عامل کانون دید‌بان حقوق حیوانات دراین باره می‌گوید:این لایحه از سوی هیات دولت به سازمان حفاظت محیط‌زیست برگردانده شده تا مورد بازنگری قرار گیرد.

برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند سازمان حفاظت محیط‌زیست با مطرح کردن چنین لایحه‌ای قصد داشته از آب گل آلود ماهی بگیرد، زیرا پرداختن به حقوق حیات وحش که وظیفه اصلی این سازمان است نیز از سوی مسئولان آن جدی گرفته نمی‌شود، این افراد شرایط نامناسب حیات‌وحش و گونه‌های در معرض خطر انقراض را مثال می‌زنند.

جاوید آل‌داوود، رئیس انجمن حمایت از حقوق حیوانات دراین باره می‌گوید این که عده‌ای پشت درهای بسته بخواهند درباره حقوق حیوانات تصمیم‌گیری کنند به نظر می‌رسد اقدامی است نمایشی، چراکه حیات وحش نیز شرایط مناسبی ندارد.

آن‌طور که او یادآور می‌شود انجمن حمایت از حقوق حیوانات برای قانونی شدن دفاع از حقوق حیوانات بارها تلاش کرده برای نمونه این انجمن 48 ماده واحده را درخصوص حمایت از حقوق حیوانات به مجلس ششم برد، اما مورد توجه نمایندگان قرار نگرفت و آنها ادعا کردند مسائل مهم‌تری برای رسیدگی وجود دارد.

زمین برای همه جانداران

احترام به حقوق حیوانات به نوعی بیانگر سلامت هر جامعه است، چراکه از نحوه برخورد انسان‌ها با حیوانات می‌توان به این مهم رسید که انسان‌ها از لحاظ سلامت جسمی و روانی در چه شرایطی قرار دارند. مرور پرونده‌های حوادث نیز گواهی است بر این که افرادی که سابقه حیوان‌آزاری دارند می‌توانند به انسان‌ها نیز آسیب بزنند (پرونده بیجه) چراکه اگر انسان‌ها از بیماری روانی رنج نبرند محال است برای آزار گونه‌های جانوری اقدام کنند یعنی به عمد گربه‌ای را با خودرو زیر بگیرند یا سگی را کتک بزنند . به همین علت امروزه کشور‌های موفق از بیودموکراسی نام می‌برند و آنها که به آن اعتقاد دارند، می‌گویند براساس بیودموکراسی جامعه‌ای را باید توسعه‌یافته دانست که در آن حیات تمامی موجودات زنده به رسمیت شناخته شود یعنی برای انسان، حیوان و گیاه حرمت قائل شد‌. بنابراین جامعه‌ای موفق است که بقایش را در از بین رفتن گونه‌های جانوری و گیاهی نداند یعنی به بهانه توسعه، شرایطی فراهم نیاورد که در آن جنگل و گونه‌های جانوری از میان بروند. این درحالی است که در کشورمان برخی مسئولان کمتر توجهی به این مهم نمی‌کنند. به همین دلیل به خاطر ساخت سد، جنگل‌های کهنسال کشور را نابود می‌کنند یا با ساخت جاده و معدن سبب از بین رفتن زیستگاه گونه‌های جانوری و انقراض آنها می‌شوند.

یادآور مرگ دردناک خرس

امروز برای طرفداران حقوق حیوانات یادآور روز دردناکی است که در آن دو توله خرس و مادرشان به بدترین شکل ممکن در سمیرم سلاخی شدند. این حادثه تلخ بهار سال 90 اتفاق افتاد و در شهریور همان سال رسانه‌ای شد . به همین علت بیستم شهریور روز مبارزه با خشونت علیه حیوانات نام گرفت تا یادآور این مساله باشد که انسان احترام به حقوق حیوانات را به فراموشی سپرده است. روز جهانی حقوق حیوانات نیز هر سال دهم دسامبر برگزار می‌شود. تاریخچه روز جهانی حقوق حیوانات نیز به سال 1998 بر‌می‌گردد. در این روز حامیان حقوق حیوانات جشنواره‌های ویژه‌ای برگزار می‌کنند تا توجه مردم را نسبت به رعایت حقوق حیوانات جلب کنند.

جای خالی قانون

هستند افرادی که به خود اجازه می‌دهند حیوانات بی‌صاحب را مورد آزار و اذیت قرار دهند، چون خیالشان آسوده است که مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند. اما مدتی است با تکاپوی شهروندان این خیال آسوده کمی آشفته شده، چراکه اعتراض‌های شهروندان نسبت به پرونده‌های حیوان‌آزاری سبب می‌شود قوه قضاییه و پلیس پیگیر ماجرا شوند.

اما کارشناسان معتقدند اگر قوانین در حوزه حمایت از حیوانات بازنگری شود می‌توان امیدوار بود پرونده‌های حیوان‌آزاری کاهش قابل توجهی پیدا کند، چراکه سازمان حفاظت محیط‌زیست پیگیر حفظ حیات‌وحش کشور است و در این خصوص قوانین مناسبی را در نظر گرفته و اجرا می‌کند، اما در حمایت از حیواناتی مانند گربه و سگ نمی‌توان قانون مناسبی یافت. به همین علت کارشناسان تاکید دارند قانونی که حدود 46 سال پیش تصویب شد باید مورد بازنگری قرار گیرد، زیرا براساس این قانون افرادی که مرغ‌ها را وارونه نگه دارند دو ریال جریمه می‌شوند درواقع کارشناسان معتقدند بازنگری در قانون در حوزه حمایت از حیوانات باید مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گیرد.

قاضی کرامت بلاغی درباره خلأهای قانونی می‌گوید: چنین عواملی سبب می‌شود نتوان با متهمان پرونده‌های حیوان‌آزاری مقابله کرد، چراکه قضات ناچار می‌شوند در پرونده‌های حیوان‌آزاری مجرمان را به دلیل انجام فعل حرام مجازات کنند. در واقع در قوانین کشورمان بصراحت اعلام نشده حیوان‌آزاری جرم است و این مساله به گسترش پرونده‌های حیوان‌آزاری دامن می‌زند.

تلاش همه‌جانبه برای فرهنگسازی

در کشورمان حدود 800 سازمان مردم نهاد در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی فعال هستند. در این میان 16 درصد از این سازمان‌های مردم نهاد توجه به حقوق حیوانات را به عنوان گرایش اصلی انتخاب کرده‌اند. به همین علت کارشناسان معتقدند سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری با سازمان‌های مردم نهاد می‌تواند کمبود نیرو و اعتبار خود را جبران کند و برای حفظ گونه‌های جانوری به نتایج بهتری برسد. برای رسیدن به این هدف سازمان حفاظت محیط‌زیست باید همکاری مناسب‌تری با تشکل‌های مردمی داشته باشد و زمینه را برای فعالیت آنها هموار کند.

این درحالی است که سازمان‌های مردم نهاد نیز باید با حضور فعال در مدارس و دانشگاه‌ها شهروندان را به حمایت و رعایت حقوق حیوانات تشویق کنند. افزون بر این باید شرایطی به وجود آورد که در آن نویسندگان، شاعران، فیلمسازان و موسیقیدانان نیز در این حوزه محتوا‌های مناسبی تولید کنند.

تیر از چله کمان رها شد و بسرعت بر پیکر نحیف سگی بی‌صاحب فرود آمد، ضربه آنقدر کاری بود که تیر از طرف دیگر بدن سگ خارج شود، این اتفاق گوشه‌ای از فیلمی ترسناک یا مستندی درباره قبایل بدوی نیست، بلکه گوشه‌ای از ماجرایی است که جمعه گذشته در مشهد اتفاق افتاد، حادثه‌ای که متهمش درباره علت کارش گفته سگ را هدف قرار داده چون در جست‌وجوی خوراک وارد حیاط مجتمع مسکونی آنها شده بود.

 این‌بار اولی نیست که چنین اتفاقی سبب جریحه‌دار شدن افکار عمومی می‌شود، فضای مجازی پر است از فیلم و عکس‌هایی که تاکنون درباره پرونده‌های مختلف حیوان‌آزاری در نقاط مختلف کشور منتشر شده از گلستان و اردبیل بگیرید تا شیراز و اصفهان، اتفاق‌های تلخی که هر کدامشان به‌تنهایی کافی است تا با استناد به آن بتوان آب پاکی را روی دست افراد و سازمان‌هایی که ادعا می‌کنند دغدغه حمایت از حقوق حيوانات دارند ریخت.

باید یادآور شد که این اولین و آخرین پرونده حیوان‌آزاری نیست که در کشور اتفاق می‌افتد چراکه دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که می‌توانند مانع تکرار این اتفاقات شوند اراده‌ای برای کنترل شرایط ندارند. برای نمونه در مجلس تاکنون چند نماینده بایکدیگر به این نتیجه نرسیده‌اند که قانون حمایت از حیوانات اگر تصویب شود کمتر فردی به خود اجازه شکنجه حیوانات را می‌دهد؟

از تکرار چنین اتفاق‌هایی می‌توان نتیجه گرفت که وزارت کشور نیز نظارت مناسبی بر عملکرد شهرداری‌ها در جمع‌آوری سگ‌های بی‌صاحب ندارد زیرا اگر غیر از این بود پرونده‌هایی مانند سگ‌کشی با تزریق سم یا شلیک گلوله جنجال به پا نمی‌کرد یا دست‌کم در حادثه اخیر سگ بی‌صاحب به تیررس متهم نمی‌رسید.

این در حالی است که امروزه در بیشتر کشورهای دنیا تلاش می‌شود تا حیات تمامی موجودات زنده یعنی حیوانات و گیاهان محترم شمرده شود به همین خاطر از نحوه برخورد افراد با گونه‌های جانوری و گیاهی می‌توان به شرایط آن جامعه پی برد و سلامت روح و روانشان را فهمید.

مهدی آیینی

ده‌ها نفر در محدوده‌ای خارج از شهر دور هم جمع شده‌اند تا نبرد سگ‌ها را ببینند. از خودروهایی که در اطراف پارک شده‌اند و هر لحظه به تعداد آنها اضافه می‌شود می‌توان فهمید میان آنها افرادی که وضع مالی مناسبی دارند نیز حضور دارند.

صدای واق‌واق سگ‌ها با هیاهوی افراد حاضر قاطی شده و برخی‌ها را هیجان‌زده کرده است، مردم کم کم دور هم جمع می‌شوند و حلقه‌ای را تشکیل ‌می‌دهند. چند لحظه بعد مرد میانسالی از دو نفر می‌خواهد سگ‌هایشان را برای مبارزه آماده کنند.

آن‌طور که پیداست آنها بر سر مبلغ شرط‌بندی به توافق رسیده‌اند و هر کدام مبلغی را نزد فردی که هر دو به او اعتماد دارند، می‌گذارند تا پس از پایان مبارزه در اختیار صاحب سگ پیروز قرار بگیرد.

مردان جوان، سگ‌هایشان را از خودرو خارج می‌کنند. قلاده‌های محکمی به آنها بسته شده است. به نظر می‌رسد حضور جمعیت و هیاهوی حاکم بر فضا، استرس سگ‌ها را بیشتر کرده است.

انسان می‌جنگد

سگ‌ها خیال جنگیدن ندارند. سرکج می‌کنند تا میدان مبارزه را ترک کنند، اما صاحبانشان مدام قلاده آنها را می‌کشند و سگ‌ها را به جان یکدیگر می‌اندازند. این اتفاق چند بار تکرار می‌شود تا بالاخره سگ‌ها ناچار با یکدیگر گلاویز می‌شوند.

صاحبان سگ‌ها پشت آنها حرکت می‌کنند و مدام با سگ‌ها این طرف و آن طرف می‌روند. آنها با فریاد زدن تلاش می‌کنند سگ‌هایشان را به مبارزه بیشتر تشویق کنند.

تماشاچیان نیز غافل از این که سگ‌ها بشدت درحال آسیب رساندن به یکدیگر هستند هیجان‌زده این رقابت خونین را تعقیب می‌کنند و با حرکت آنها جا به جا می‌شوند تا این جدال را از نزدیک ببینند و هیچ صحنه‌ای از چشم‌شان پنهان نماند.

خیلی طول نمی‌کشد که یکی از سگ‌ها از مبارزه خسته می‌شود. به نظر می‌رسد می‌خواهد میدان مبارزه را ترک کند، اما صاحبش مانع او می‌شود و حیوان را به میدان مبارزه بر می‌گرداند.

این کار با اعتراض طرف دیگر مبارزه رو‌به‌رو می‌شود، اما با جدال دوباره سگ‌ها این موضوع به فراموشی سپرده می‌شود.

حالا دیگر موهای سفید سگ‌ها به سرخی می‌زند و واق واق آنها بیشتر شبیه زوزه‌های حیوانی است که از درد به خود می‌پیچد و نفس‌نفس می‌زند.

در این گیر و دار به نظر می‌رسد یکی از سگ‌ها توانش را از دست داده است. سر کج می‌کند تا از حلقه‌ای که جمعیت دور آنها ایجاد کرده، خارج شود. جمعیت همزمان با حرکت او جا‌به‌جا می‌شود. تلاش‌های صاحب سگ نیز برای بازگردان او به میدان مبارزه راه به جایی نمی‌برد. سگ بیچاره جراحت زیادی برداشته و به زحمت قدم برمی‌دارد و از میدان جنگ فاصله می‌گیرد. به این ترتیب فردی که نقش داور مسابقه را به عهده دارد نیز پایان مسابقه را اعلام می‌کند.

شخصی که پیروز شده سگش را بغل می‌کند و با افتخار نژاد و نام سگش را فریاد می‌زند، اما در مقابل شخص بازنده درحالی که زمین و زمان را دشنام می‌دهد چند مشت و لگد حواله سگ زخمی‌اش می‌کند و فریاد می‌زند سگش باید بمیرد، چون شکست خورده است.

هرچند این مبارزه آخرین مبارزه‌ای نیست که دراین میدان برگزار می‌شود، اما پس از پایان آن شخص پیروز به پولش می‌رسد و سگش را سوار خودرویش می‌کند تا پس از مداوای جراحت‌هایش تمرینات سخت را دوباره در پیش بگیرد و با نسل کشی از سگ برنده و فروش توله‌هایش پول بیشتری به جیب بزند؛ چراکه اکنون سگش به عنوان قهرمان شناخته شده و توله‌هایش قیمتی دو چندان پیدا کرده‌اند. اما در مقابل سگ شکست‌خورده اگر شانس بیاورد و از دست بدرفتاری‌های صاحبش جان سالم به در ببرد با جراحت‌هایی که دارد در بیابان رها می‌شود.

حیوان‌آزاری در تلگرام

این ماجرا که کمتر از شش دقیقه زمان برد روایت گوشه‌ای از زندگی سگ‌هایی است که فقط با نیت جنگ و شرط‌بندی پرورش داده می‌شوند و به نظر نمی‌رسد به این زودی گرهی از کارشان باز شود، چراکه بتازگی پای آنها به شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرام نیز باز شده و سودجویان با به اشتراک گذاشتن تصاویر و فیلم‌هایی از نبرد سگ‌هایشان، سعی دارند حیواناتی را بفروشند که فقط با نیت پیروزی در میدان جنگ و شرط‌بندی پرورش داده می‌شوند.

افراد سودجوی زیادی در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام فعال هستند. اگر به کانال‌های آنها سر بزنید تصاویر و فیلم‌های زیادی از نبرد حیوانات مانند سگ، خروس و گاو می‌بینید. متاسفانه تعداد افرادی که عضو این کانال‌ها شده‌اند نیز کم نیست. به همین علت می‌توان گفت تا کنون در کشورمان برنامه فرهنگی مناسبی برای مدیریت این مساله طراحی و اجرا نشده است.

جاوید آل‌داود، رئیس انجمن حمایت از حقوق حیوانات نیز این مساله را تائید می‌کند. او از جنگ سگ‌ها و شرط‌بندی بر سر آنها به عنوان مساله‌ای فراتر از حیوان‌آزاری یاد می‌کند؛ چراکه به نظر او این اتفاق از پیش تعیین شده و بنگاه‌های قوی مالی از این اتفاقات حمایت می‌کنند.

شرط‌های میلیاردی

اغلب کارشناسان معتقدند گردش مالی بالا یکی از دلایلی است که سبب شده شرط‌بندی روی جدال سگ‌ها و حیوانات گسترش یابد و شبکه‌های مجازی نیز به آتش آن دامن بزنند.

آن‌طور که آل‌داود می‌گوید، هستند افرادی که روی نبرد سگ‌ها شرط‌های میلیاردی می‌بندند. به نظر او، افرادی که در بیابان‌های خارج از شهر‌ها برای چنین کارهایی دور هم جمع می‌شوند گروه خرده پاهای این ماجرا به‌حساب می‌آیند؛ چراکه گروه‌های اصلی، افراد متمولی هستند که در باغ‌های شخصی‌شان جدال حیوانات را به شکل منظم برگزار می‌کنند.

رئیس انجمن حمایت از حقوق حیوانات ازاین مساله پرده بر می‌دارد که رد پای باندهای قاچاق مواد مخدر را نیز می‌توان دراین اتفاق دید، چون پول کلانی در شرط‌بندی روی جدال سگ‌ها رد و بدل می‌شود.

به نظر می‌رسد مافیایی که پشت جدال سگ‌ها و شرط‌بندی روی آنها وجود دارد، از طریق پرورش سگ‌های جنگی نیز سود می‌برد، زیرا با برد هر نژاد از سگ‌ها قیمت آن نژاد افزایش قابل توجهی می‌یابد و به این شکل پرورش دهندگان نیز پول زیادی به‌جیب می‌زنند.

مجوزهای الکی

کارشناسان معتقدند یکی از مسائلی که سبب شده فرصت طلبان به پرورش سگ‌های جنگی روی بیاورند نبود نظارت بر عملکرد آنهاست. در واقع جهاد کشاورزی نباید به آسانی به افراد، مجوز پرورش حیوانات بدهد.

امیر سبزی، عضو هیات‌مدیره دید‌بان حقوق حیوانات نیز معتقد است جدال حیوانات و شرط‌بندی روی آنها گستره وسیعی دارد، چراکه تامدتی پیش مساله سنتی بود و به نبرد گاو و خروس محدود می‌شد،اما این روزها جنگ سگ‌ها و شترها نیز به آن اضافه شده و بازار گرم‌تری پیدا کرده است. آن‌طور که او می‌گوید برخورد جدی با این افراد صورت نمی‌گیرد تا آنجا که تاکنون چند جلد کتاب درباره پرورش خروس جنگی نیز منتشر شده است.

تمرینات مرگبار

سودجویان برای درآمد بیشتر، حیوانات را مدام شکنجه می‌کنند تا بتوانند از میدان مسابقه پیروز خارج شوند.

عضو هیات مدیره دید‌بان حقوق حیوانات درباره شیوه پرورش حیوانات و آماده کردن آنها برای جنگ تصریح می‌کند: از صفر تا صد این پروسه حیوان‌آزاری است؛ برای نمونه گاو و سگ‌ها را کتک می‌زنند و مجبورشان می‌کنند بارهای سنگین را روی زمین بکشند و جا‌به‌جا کنند تا عضله‌هایشان قوی شود. این در حالی است که فرصت طلبان چنین رفتاری را با خروس‌ها نیز انجام می‌دهند و برای این که حیوانات بتوانند پرش‌های بلندتری داشته باشند آنها را روی صفحه‌های فلزی داغ قرار می‌دهند. بعلاوه کار گذاشتن پروتز، تزریق هورمون و بریدن قسمت‌هایی مانند گوش سگ‌ها را نیز باید به رفتار‌های بیرحمانه و غیر‌انسانی پرورش‌دهندگان حیوان‌های جنگی اضافه کرد. او ادامه می‌دهد: در شمال کشور که بازار نبرد گاو‌ها گرم است، حیوان شکست‌خورده را به قیمت گوشت می‌فروشند و در میدان نبرد، دلال‌هایی هستند که آنها را می‌خرند‌. شیوع حیوان‌آزاری و گسترش شبکه‌های شرط‌بندی روی جدال حیوانات گواهی است بر نبود نظارت بر این حوزه. به همین علت باید از مسئولان خواست با تلاش برای قانونی شدن حمایت از حقوق حیوانات، مانع فعالیت عده‌ای سود جو شد که با آزار و اذیت حیوانات برای خود منبع درآمد قابل توجهی ایجاد کرده‌اند.

دامپزشکی که تهدید شد

برخی دامپزشکان نیز که تجربه رویارویی با باند‌های شرط‌بندی روی جدال سگ‌ها را دارند به مافیایی عمل‌کردن آنها اعتراف می‌کنند. یکی از آنها که تمایل به درج شدن نامش ندارد خاطره‌ای تلخ را در این باره تعریف می‌کند. آن‌طور که او توضیح می‌دهد شخصی با او تماس می‌گیرد و می‌گوید سگش زخمی شده و برای درمانش به کمک دامپزشک نیاز دارد. دامپزشک جوان ادامه می‌دهد:وقتی به نشانی‌ای که گرفته بودم رفتم، متوجه شدم آنجا سگ‌ها را بایکدیگر جنگ می‌اندازند و سگ آن شخص نیز بر اثر نبرد زخمی شده است. به همین دلیل تصمیم گرفتم آنجا را ترک کنم. هنوز مسافت زیادی را پشت سر نگذاشته بودم که متوجه شدم چند نفر با خودرو تعقیبم می‌کنند. آنها مرا متوقف و تهدیدم کردند که اگر ازاین ماجرا به پلیس چیزی بگویم از عمل خود پشیمان خواهم شد.

مهدی آیینی

پایش را روی گلوی سگ فشار می‌دهد، سگ زوزه می‌کشد، تقلا می‌کند تا خود را نجات دهد، اما راه فراری وجود ندارد، این گوشه‌ای از رفتار نامناسب دختر جوانی است که این روزها به جرم حیوان‌آزاری و جریحه‌دار کردن افکار عمومی تحت تعقیب پلیس قرار دارد، چراکه تصاویر و فیلم‌هایی که او از حیوان‌آزاری‌هایش در فضای مجازی منتشر کرده حسابی خبرساز شده، آن طور که یکی از شاکیان پرونده می‌گوید، دختر جوان به شیشه اعتیاد دارد و پس از مصرف این مواد، اقدام به آزار حیوان‌هایی می‌کند که پیش او به امانت گذاشته شده، چراکه او با ادعای داشتن پانسیون حیوانات، عده‌ای را فریب داده تا حیوانات خانگی‌شان را پیش او به امانت بگذارند.

 پرونده دختر جوان، یکی از نمونه‌های قدرت‌نمایی حیوان‌آزار‌ها در فضای مجازی است، زیرا نبود نظارت و پیگیری نشدن بموقع حوادث در اینترنت سبب شده این فضا برای حیوان‌آزارها به محلی برای قدرت نمایی بدل شود، چراکه روزی نیست که در فضای مجازی چنین فیلم‌هایی از سوی کاربران بازنشر نشود؛ روزی آتش زدن گربه و اعدام روباه به جرم کشتن چند مرغ جنجال‌آفرین می‌شود، روز دیگر کشتن سگ‌ها با تزریق سم یا قتل یک الاغ با ضربات پتک.

داستانی دنباله‌دار

پرونده‌های حیوان‌آزاری زیادی وجود دارد، اما پرونده کشتار خرس‌های سمیرم را که پنج سال پیش اتفاق افتاد، باید یکی از تلخ‌ترین و جنجالی‌ترین پرونده‌های حیوان‌آزاری دانست که انتشار فیلم آن در فضای مجازی با واکنش شدید مردم همراه شد و خیلی از مسئولان را بر آن داشت تا برای مجازات عاملان آن اقدام کنند. البته به نظر برخی کارشناسان رای نامناسبی که برای متهمان این پرونده صادر شد، نقطه ضعفی است که می‌توان از آن به عنوان یکی از دلایل ادامه روند حیوان‌آزاری نام برد، زیرا با این که چند سال از این پرونده می‌گذرد، هنوز افراد ناآگاه زیادی پیدا می‌شوند که با حیوان‌آزاری و تهیه عکس از این رفتار نامناسب خود سعی در قدرت‌نمایی دارند.

خلأ قانون

از پرونده‌های حیوان‌آزاری زیادی می‌توان نوشت که هنوز به سر انجام نرسیده‌اند، چراکه به نظر کارشناسان برای رسیدگی به آنها چالشی به نام خلأ قانونی وجود دارد.

کرامت بلاغی، قاضی دادگستری یکی از کارشناسانی است که در گفت‌وگو با جام‌جم از خلأ‌های قانونی به عنوان عاملی که سبب شده نتوان بدرستی با متهمان پرونده‌های حیوان‌آزاری برخورد کرد، نام می‌برد. او می‌گوید: به علت نبود قانون مشخص، قضات در چنین پرونده‌هایی متهم را به دلیل مرتکب شدن فعل حرام مجازات می‌کنند.

آن طور که از سخنان قاضی بلاغی می‌توان نتیجه گرفت، مساله این است که در کشورمان قانونی که بصراحت اعلام کند حیوان‌آزاری جرم است، وجود ندارد. به همین دلیل قانون شکنان تصور می‌کنند از حاشیه امنی برخوردار هستند.

2 جرم در یک جنایت

نباید نادیده گرفت، افرادی که از حیوان‌آزاری خود فیلم تهیه کرده و آن را در فضای مجازی منتشر می‌کنند، مرتکب چند جرم می‌شوند. به نظر کارشناسان می‌توان حیوان‌آزاری را یک جرم و انتشار فیلمی را که از این رفتار تهیه می‌شود، جرم دیگری در نظر گرفت و شخص قانون‌شکن را برای هر دو جرم دادگاهی کرد.

قاضی بلاغی نیز چنین رویکردی را تایید می‌کند. به نظر او با تفسیر قانون می‌توان انتشار فیلم از رفتار مجرمانه را جرم جداگانه محسوب کرد، زیرا این رفتار شخص متخلف سبب تشویش اذهان عمومی می‌شود.

کارشناسان معتقدند، برای کاهش چنین رفتار مجرمانه‌ای در جامعه باید خلأ‌های قانونی را برطرف کرد و به چنین حوادثی با دید بین‌المللی نگاه کرد، زیرا فضای مجازی، مرزی بین کشورها قائل نیست و تمام اتفاقاتی که در آن رسانه‌ای می‌شود، در معرض دید تمام کاربران اینترنت در فضای مجازی قرار می‌گیرد.

بنابراین باید یادآور شد، برای این که شهروندان سایر کشورها نسبت به ایران دید منفی پیدا نکنند، بهتر است از تمام امکانات برای مقابله با افرادی که دست به حیوان‌آزاری می‌زنند، استفاده کرد.

انعکاس مثبت یا منفی

بازنشر فیلم و تصاویری را که از حیوان‌آزاری در فضای مجازی منتشر می‌شود، می‌توان از دو جنبه بررسی کرد، چراکه برخی کارشناسان بر این باورند که بازنشر زیاد چنین تصاویری از سوی کاربران اینترنت می‌تواند نشانه‌ای از توجه مردم به دفاع از حقوق حیوانات و برخورد با متخلفان باشد، اما دیدگاه دیگری نیز در این میان وجود دارد که براساس آن می‌توان گفت، انتشار این تصاویر منجر به کاهش حساسیت مردم نسبت به این اتفاق‌ها می‌شود.

بلاغی در این باره اظهار می‌کند: هر جا افکار عمومی مداخله قابل‌توجهی می‌کنند، نشانه این است که ما برای رسیدگی به آن موضوع با خلأ قانونی رو‌به‌رو هستیم.

به نظر می‌رسد، انتشار فیلم و تصاویر حیوان‌آزاری در فضای مجازی را باید زنگ خطری جدی دانست که اگر برای رفع آن برنامه‌ریزی نشود، تبعات جدی‌تری به دنبال خواهد داشت، زیرا کارشناسان معتقدند انسانی که چنین رفتاری با حیوانات انجام می‌دهد، در مواجهه با همنوعان خود نیز می‌تواند خشونت‌آمیز رفتار کند.

تقسیم‌بندی خاص

در کشورمان سازمان حفاظت محیط‌زیست ادعا می‌کند، وظیفه اش نگهداری از حیات وحش است. افزون براین به نظر می‌رسد، رسیدگی به امور دام‌ها نیز از وظایف جهاد کشاورزی است.

محمدحسین بازگیر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این‌باره یادآور می‌شود: در کشورمان درخصوص آسیب‌هایی که به حیات وحش می‌رسد، قانون وجود دارد و با متخلفان در همه جای کشور برخورد می‌شود، اما درباره حیوانات اهلی که بخشی از آنها در گروه دام‌ها قرار می‌گیرند باید گفت، جهاد کشاورزی وظیفه رسیدگی به آنها را به عهده دارد.

آن طور که بازگیر می‌گوید، رسیدگی به امور حیواناتی مانند سگ و گربه نیز که در گروه دام‌ها قرار نمی‌گیرند، به عهده شهرداری‌هاست.

به نظر برخی کارشناسان، این تقسیم‌بندی یکی از دلایلی است که سبب شده قانونی مشخص و یکسان برای دفاع از حقوق تمام گونه‌های جانوری وجود نداشته باشد.

ناآگاهی شهروندان

برخی کارشناسان نیز معتقدند، نمی‌توان دلیل تمام پرونده‌های حیوان‌آزاری را نبود قانون دانست، زیرا ناآگاهی شهروندان نیز زمینه را برای شکل گرفتن پرونده‌های حیوان‌آزاری فراهم می‌کند. برای نمونه می‌توان به پرونده دختر جوانی که به بهانه ایجاد مرکز نگهداری حیوانات دست به حیوان‌آزاری زده و شاکیان زیادی دارد اشاره کرد. اگر افرادی که حیوان خانگی خود را برای نگهداری به او سپرده‌اند، پیش از این کار کمی در این خصوص تحقیق می‌کردند، حیوان خانگی‌شان آسیب نمی‌دید، زیرا براساس قانون ایجاد چنین محلی در آپارتمان مسکونی خلاف قانون است و هر شخصی نمی‌تواند چنین کاری را به عهده بگیرد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این باره می‌گوید: مرکز نگهداری از حیوانات مناسب باید از نهادهایی مانند شهرداری و محیط زیست مجوز لازم را بگیرد. در این پرونده نیز شخصی که چنین مرکزی را در آپارتمان مسکونی ایجاد کرده، مرتکب تخلف شده و شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران باید با او و افرادی که چنین اقدام مشابهی کرده‌اند، برخورد کند.

دادسرای ویژه

براساس گفته‌های مدیران محیط‌زیست استان تهران در پایتخت، دادسرای ناحیه 31 برای رسیدگی به تخلفات زیست محیطی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد، مانند قاچاق حیوانات یا حیوان‌آزاری در نظر گرفته شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این باره یادآور می‌شود: در دادسرای ناحیه 31 برای رسیدگی به تخلفات برخی افراد که در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام دست به خرید و فروش گونه‌های جانوری زده‌اند، پرونده تشکیل شده و در حالی رسیدگی است.

این در حالی است که باید یادآور شد، برای رسیدگی به پرونده‌های قاچاق حیوانات نیز مساله خلأ قانونی وجود دارد. بازگیر با اعتراف به این که بر خلاف مساعدت دستگاه قضا تاکنون نتوانسته‌ایم در برخورد با متخلفان در فضای مجازی نتایج مطلوبی کسب کنیم، تصریح می‌کند: در قانون جرایم رایانه‌ای به تخلفات شکار و صید پرداخته نشده است. به همین دلیل چنین پرونده‌هایی با موضوع‌هایی مانند ترویج فرهنگ نادرست یا اشاعه خشونت پیگیری می‌شود.

آن طور که رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهر تهران توضیح می‌دهد، کارشناسان محیط زیست، تصاویر و فیلم‌هایی را که در فضای مجازی درخصوص حیوان‌آزاری یا قاچاق حیوانات منتشر می‌شود، ذخیره و نگهداری می‌کنند تا از آنها به عنوان سند و مدرک جرم علیه متخلفان استفاده کنند.

با توجه به نظر کارشناسان باید تاکید کرد، برای کاهش پرونده‌های حیوان‌آزاری باید برطرف کردن خلأ قانونی را در دستور کار قرار داد و همزمان با آن برای افزایش آگاهی شهروندان و اهمیت حفظ گونه‌های جانوری نیز تلاش کرد، زیرا چنین مسائلی بدون اقدامات فرهنگی و آموزشی کنترل‌شدنی نیست.

کودکی، دوران طلایی احترام به حقوق حیوانات

فرهنگسازی و آموزش، فرآیندی طولانی و مستمر است که یک شبه جواب نمی‌دهد. صاحب‌نظران حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی، اتفاق نظر دارند که فرآیند فرهنگسازی در دوران کودکی، بسیار ساده‌تر جواب می‌دهد و سریع‌تر به نتیجه می‌رسد.

در صورتی که از همان دوران کودکی به فرزندمان بیاموزیم، حیوانات هم صاحب حق هستند و مثل هر جاندار دیگری حق حیات دارند، این باور در کودکان نهادینه می‌شود و اثرات آن در بزرگسالی هم نمود پیدا می‌کند. باید از همان سنین پایه به شهروندان آموزش داد، فقط انسان‌ها حق بهره‌برداری از مواهب این کره خاکی را ندارند، بلکه حیوانات هم بخش جدایی‌ناپذیری از هستی هستند که حق نفس کشیدن و زندگی دارند.

وقتی آزار حیوانات به تفریح کودک تبدیل شود و والدین هم نسبت به این رفتار کودک اعتراض نکنند، شکی نیست که همان کودک در سنین بزرگسالی هم احترامی برای حقوق حیوانات قائل نخواهد شد، زیرا هیچ کسی این مساله حیاتی را به او آموزش نداده است.

افرادی که به شکار غیرمجاز حیوانات معتاد شده‌اند و محض تفنن، حیات حیوانات را سلب می‌کنند، اغلب آنها همان کودکان آموزش ندیده دیروز هستند که حالا هیچ حقی را برای جاندارانی غیر از انسان قائل نیستند.

مهدی آیینی 

برای نمونه می‌توان به صدها کلیپی اشاره کرد که در فضای مجازی منتشر شده و می‌شود مانند کشتن الاغ با ضربات پتک، آتش زدن گربه یا دار زدن روباه و آخرین فیلم که دیروز دید‌بان حقوق حیوانات در این خصوص منتشر کرد و کاربران زیادی در فضای مجازی بر لزوم برخورد با مسببان آن تاکید کردند.

این فیلم صحنه‌های دردناکی را به تصویر می‌‌کشد که در آن شخصی میانسال سگی را بشدت آزار می‌دهد.

این فرد با بیرحمی تمام سگ بی‌گناه را از گوش‌هایش بلند کرده و به بدنه خودرو می‌کوبد، اما رفتارهای بیرحمانه این فرد به این حرکات محدود نشده و او در ادامه با بیل ضربات مرگباری به حیوان می‌زند؛ دردناک‌تر از عملکرد این فرد، صدای خنده افرادی است که شاهد چنین رفتاری هستند و از آن لذت می‌برند.

این فیلم فقط یکی از صدها نمونه‌ای است که برای پرداختن به حقوق حیوانات و ایجاد سازوکاری مناسب برای تکرار نشدن این اتفاقات ناگوار کافی است؛ زیرا در جهانی که امروزه «بیودموکراسی» مورد توجه قرار گرفته، باید براساس آن، جامعه‌ای را توسعه‌یافته دانست که درآن زندگی همه جانداران یعنی انسان، حیوان و گیاه مورد احترام باشد.

باید تاکید کرد پرداختن به پرونده‌های حیوان آزاری در کشورمان میسر نیست، زیرا قانون مشخص و بازدارنده‌ای در این زمینه وجود ندارد.

به همین دلیل در شرایطی که انتخابات مجلس پیش‌روست و نمایندگان از اهداف و دغددغه‌هایشان حرف می‌زنند، شهروندان می‌توانند نمایندگانی را انتخاب کنند که پرداختن به مسائل زیست‌ محیطی و به‌روز کردن قوانین دو ریالی دفاع از حقوق حیوانات برایشان مهم باشد.

مهدی آیینی

هر چند در دین مبین اسلام سفارش‌های زیادی به رعایت حقوق حیوانات شده، هنوز قانون مناسبی در این باره تصویب نشده است. به عنوان مثال در اسلام سفارش شده نباید حیوانات را در برابر همنوعشان ذبح کرد. همچنین روایت شده پیامبر فرموده‌اند: در سفر معراج چون به بهشت می‌نگریستم، فرد گناهکاری را دیدم و از حالش پرسیدم.گفته شد وی از کنار سگی تشنه برلب چاهی می گذشت او سگ را سیراب کرد و خدا هم او را با این عمل آمرزید. علاوه بر این روایت شده که امیر مومنان درباره نگهداری دخترش ام کلثوم از یک پرنده فرموده است: «دخترم! موجودی را که دربند کرده ای زبان ندارد تا هر گاه تشنه یا گرسنه شد نیاز خویش را بیان کند، پس خوراک و آبش را به موقع تامین کن یا آن را رها کن تا از گیاهان صحرا بخورد.»

طرفدار حقوق حیوانات بودن در مقام حرف کار آسانی است، اما هر شخصی را نمی‌توان طرفدار حقوق حیوانات دانست، زیرا بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند با ریختن مشتی دانه برای پرندگان، پذیرایی از گربه‌ها با آشغال گوشت یا نگهداری از گونه‌های جانوری در خانه‌های خود، فعال حقوق حیوانات شده‌اند.

در حالی که شخص فعال در این عرصه باید احترام به حقوق حیوانات را از درون خانه اش آغاز کند. برخلاف این که خیلی ها تصور می کنند حقوق حیوانات بیشتر در سیرک و باغ وحش ها نادیده گرفته می شود، در دنیای کنونی بسیاری از افراد با نگهداری از گونه های جانوری در قفس، حقوق حیوانات را پایمال می کنند.

امروز که مصادف شده با روز جهانی حمایت از حیوانات، با حذف قفس حیوانات از خانه و تغییر برخی باورهای اشتباه می توان اولین قدم را برای حمایت از حقوق حیوانات برداشت. این روزها در بیشتر محله های شهر می توان افراد مهربانی را دید که برای رعایت حقوق حیوانات قدم بر می دارند. آنها با ریختن دانه برای پرندگان سعی می کنند در یافتن غذا به آنها کمک کنند، هرچند نظرات متفاوتی درباره غذا دادن به حیات وحش وجود دارد، زیرا برخی معتقدند این کار سبب تنبل شدن پرندگان می شود، چون آنها دیگر برای پیدا کردن دانه مجبور نیستند مسافت های طولانی پرواز کنند. چنین رفتارهایی از سوی شهروندان می تواند سبب بهبود حقوق حیوانات در کشور شود، اما باید پا را از این فراتر گذاشت و حمایت از حیوانات را به روش های دیگری نیز دنبال کرد.

استفاده از باغ وحش و موزه

افرادی که به معنای واقعی به حقوق حیوانات احترام می گذارند، نکاتی را رعایت می کنند که در بهبود وضع گونه های جانوری نقش موثری دارد. آنها به هیچ قیمتی راضی نمی شوند برای سرگرم کردن خود یا فرزندانشان گونه های جانوری را در قفس نگهداری کنند، بلکه برای آموزش کودکان خود وقت گذاشته و با بازدید از موزه های تاریخ طبیعی و باغ وحش های مناسب، اطلاعات فرزندان خود را نسبت به اهمیت و نقش حیات وحش در حفظ محیط زیست بالا می برند و حس کنجکاوی شان را بر طرف می کنند. حامیان حقوق حیوانات می دانند اگر کودکانشان به موقع با حیات وحش و نقش آنها در زندگی خود آشنا شوند، برای حفظ آنها از هیچ تلاشی فروگزار نخواهند کرد. چنین والدینی از ظرفیت موزه ها و باغ وحش ها نهایت استفاده را می برند، زیرا آنها از کم و کاستی های نظام آموزشی کشور مطلع هستند و می دانند چطور این ضعف ها را پوشش دهند. به همین سبب از باغ وحش ها به عنوان محلی برای تکمیل درس هایی مانند علوم و زیست شناسی بهره می برند.

حیوان باز نباشید

در خانه های افرادی که اعضای آن واقعا به محیط زیست و حیات وحش علاقه مند هستند، نکات دیگری نیز رعایت می شود. آنها برای تکمیل دکوراسیون و تزئین محیط خانه خود از گونه های جانوری تاکسیدرمی شده و سلاح شکاری استفاده نمی کنند. این افراد به خوبی از تفاوت بین افرادی که به اصطلاح حیوان باز خوانده می شوند با طرفداران واقعی حقوق حیوانات باخبرند، زیرا حیوان بازها دوست دارند حیات وحش را در قفس های خانگی خود نگه دارند، به عنوان مثال یگان حفاظت محیط زیست هرچند وقت یکبار خبر از کشف باغ وحش های خانگی می دهد که در آن شهروندان عادی از انواع پرندگان وحشی و نادر و گونه های دیگری مانند شیر، خرس و پلنگ نگهداری می کنند. در کشورمان بیش از آن که به حقوق حیوانات پرداخته شود شهروندان به اشتباه درگیر رقابتی شده اند که به زیان محیط زیست کشور تمام می شود. این رقابت اشتباه سبب شده اکنون پای بسیاری از گونه های جانوری غیربومی نیز به خانه شهروندان باز شود، به عنوان مثال می توان از قرقاول تزئینی و راکون یاد کرد.

زمینه های نگرانی

نگران کننده تر این که بسیاری از افراد خیلی زود متوجه می شوند توانایی نگهداری از این گونه ها را ندارند به همین دلیل آنها را در طبیعت رها می کنند، اما چون این حیوانات ممکن است نسبت به گونه های بومی کشور مقاوم تر باشند، به تهدیدی برای آنها بدل می شوند. برخی افراد نیز با خرید گونه های در معرض انقراض به حیات وحش کشور ضربه می زنند، مثلا خرید و فروش سمندر لرستانی سبب بحرانی تر شدن وضع این گونه در کشور شده است.

آرامش انسان، آرامش حیوان

شاید تا دیروز شاخص جامعه های توسعه یافته این بود که تمام شهروندان ساکن در آن فارغ از رنگ، پوست، مذهب و نژاد از فرصت های برابر اجتماعی برخوردار باشند، اما این روزها وقتی از بیودموکراسی یاد می شود یعنی حقوق حیوانات نیز در جوامع باید به رسمیت شناخته شود. جامعه ای توسعه یافته است که حیات تمام موجودات ساکن در آن که شامل انسان، حیوان و گیاه می شود از کرامت برخوردار باشد. برای نمونه اگر گربه، سگ و پرنده های آن شهر آسیب ندیده باشند، گواهی است بر سلامت روانی شهروندان آن منطقه و این که به احتمال زیاد آمار جرم و جنایت در آن پایین است.

برای تغییر این نگرش و حمایت واقعی از حقوق حیوانات باید با مطالعه روش اصولی را انتخاب کرد، زیرا این روزها بیشتر افرادی که در خانه‌های خود از حیوانات نگهداری می‌کنند به اشباه تصور می‌کنند حامی حقوق حیوانات هستند.‌ برای فهمیدن حال و روز مردم هر شهر می‌توان حال و روز حیواناتی را که در آن شهر زندگی می‌کنند، بررسی کرد و از وضع مردم با خبر شد به این شکل اگر حال گربه، سگ و پرنده‌ها خوب بود یعنی نمی‌لنگیدند، چشم‌شان کور یا دم‌شان قطع نشده بود و با امنیت در شهر تردد می‌کردند می‌توان نتیجه گرفت که حال مردم آن شهر نیز خوب و آمار بزهکاری در آن پایین است.‌ شهرام امیری شریفی، عضو دیده بان حیات حقوق حیوانات در گفت‌وگو با جام‌جم بیان می‌کند: بحث حقوق حیوانات در ایران به نسبت بحث جدیدی است، ده سال پیش رسانه‌ها به حقوق حیوانات نمی‌پرداختند و به فعالان حقوق حیوانات اتهاماتی زده می‌شد، اما اکنون تمام‌ رسانه‌ها به حقوق حیوانات می‌پردازند.

نبود قانون، مشکل امروز

این در حالی است که باید تاکید کرد مانند یک دهه پیش که دم زدن از حقوق حیوانات سخت بود، این روزها گفتن از لزوم تصویب قوانین دراین حوزه سخت است، زیرا نمایندگان مجلس در برابر لزوم جرم انگاری‌ آزار حیوانات می‌گویند این کار در اولویت برنامه‌های آنها قرار ندارد.

جاوید آل داوود، رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: می‌توان گفت در این مورد قانونی وجود ندارد، بجز این‌که در سال 48 یا 49 یک ماده قانونی تصویب شده که براساس آن افرادی که مرغ‌ها را پشت و رو نگه می‌دارند دو ریال جریمه می‌شوند این آخرین قانونی است که در کشورمان به حقوق حیوانات اشاره می‌کند.

وی درباره تلاش‌های انجمن برای تصویب قانون در این باره عنوان می‌کند: انجمن حمایت از حیوانات در مجلس ششم پیش‌نویس قوانینی را برای حقوق حیوانات پیشنهاد کرد که همه آنها مستند به روایات و احادیث بود، اما این پیش‌نویس هیچ وقت در اولویت کار مجلس قرار نگرفت. افزون براین از طریق نظام دامپزشکی نیز پیگیری‌هایی کردیم، اما این تلاش نیز راه به جایی نبرد.

نکته اینجاست که چون در این حوزه هیچ قانونی وجود ندارد، حوادث حیوان آزاری قابل پیگرد نیست، البته در ارتباط با حیات وحش مشکل زیادی وجود ندارد، چون قوانین شکار اجرا می‌شود، اما درباره حیوانات دیگر مشکلات زیادی وجود دارد.‌ رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات خاطرنشان می‌کند: برای رسیدگی به پرونده‌ها اکنون از قوانین خیانت در امانت استفاده می‌کنیم، اما برخی قضات می‌گویند چون خرید و فروش حیواناتی مانند سگ و گربه مشکل دارد، نمی‌توان مالکیت آنها را اثبات کرد البته به نظر قاضی بستگی دارد، زیرا در برخی پرونده‌ها ما توانسته‌ایم موفق شویم.‌ وی ادامه می‌دهد: اکنون سازمان دامپزشکی جهانی حقوق حیوانات پرورشی را پیگیری می‌کند تا اگر کشوری حیواناتی مانند گوسفند و گاو را در شرایط نامطلوب نگهداری کرد خرید دام از آن کشور را تحریم کند.

پیشینه فرهنگی قوی

محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تائید این‌که در کشورمان قانون مدونی در این حوزه نداریم، بیان می‌کند: اما وقتی به پیشینه فرهنگی کشور نگاه می‌کنیم سفارش زیادی در دین مبین اسلام وحتی در گذشته‌هایی که ایرانیان هنوز مسلمان نشده بودند در این حوزه وجود دارد.‌ وی ادامه می‌دهد: نخستین سند باستانی در این باره نیز منشور «پارسوماش» است که سخنی از کورش را نقل می‌کند؛ «به فهم آب رسیدن و گندم را گرامی داشتن‌/ ‌این آیین من است‌/ ‌پس هر که رونده‌ای را بیازارد جهان را آزرده است‌/ ‌او که درختی را بیفکند؟ بی‌اجاق خواهد مرد‌/ ‌او که آب را بیالاید‌/‌ روان خویش را آلوده است.»‌/‌ در واقع تاکید بر این است که تعامل با حیوانات جزو فرهنگ ارزشمند ایرانی بوده است.‌ این درحالی است که ما در شرع مقدس اسلام نیز نکاتی دراین زمینه داریم برای نمونه نباید حیوانات را دربرابر همنوعان خود ذبح کرد، زیرا اسلام این کار را غیر اخلاقی می‌داند.

وی یاد آور می‌شود: امروزه حقوق حیوانات در حوزه محیط زیست به رسمیت شناخته می‌شود که از آن به عنوان بیودموکراسی یاد می‌کنند براین اساس شاخص جامعه توسعه یافته این نیست که تمام شهروندان فارغ از رنگ و پوست، مذهب و نژاد باید برخوردار از فرصت‌های برابر اجتماعی باشند، بلکه شاخص جامعه توسعه یافته این است که حیات همه زیست‌مندان ساکن در آن سرزمین شامل انسان، حیوان و گیاه کرامت داشته باشد.‌ امیری شریفی اظهار می‌کند: مشکل دیگر در این حوزه ناآگاهی عمومی است، زیرا خیلی از مسئولان سیرک‌ها می‌گویند حامی حقوق حیوانات هستند یا برخی از مردم که در خانه‌های خود از حیوانات نگهداری می‌کنند خود را طرفدار حقوق حیوانات می‌دانند یا مردم عادی تصور می‌کنند که اگر جلوی گربه‌ها آشغال گوشت بریزند فعال حقوق حیوانات هستند باید تاکید کرد اهمیت آگاه کردن این افراد کمتر از قانون‌گذاری در این حوزه نیست.

پیشرفت در حمایت از حقوق حیوانات

حمایت از حقوق حیوانات شرایط بهتری در کشور پیدا کرده برای نمونه می‌توان به فعالیت «کمپین سیرک نه» اشاره کرد که تاکنون 18 استان کشورمان به آن پیوسته‌اند و به این شکل دیگر سیرک‌هایی که از گونه‌های جانوری برای اجرای نمایش استفاده می‌کنند حق برگزاری نمایش در این استان‌ها را ندارند، جالب اینجاست که این فعالیت از چشم فعالان حقوق حیوانات در دیگر کشورها نیز پنهان نمانده است. امیری شریفی دراین باره عنوان می‌کند: از سال 86 برنامه‌هایی را برای جلوگیری از فعالیت سیرک‌ها آغاز کردیم و اکنون فعالان حقوق حیوانات در انگلیس و آمریکا فعالیت ایرانی‌ها را به مسئولان خود یادآوری کرده و می‌گویند وقتی ایران می‌تواند فعالیت چنین سیرک‌هایی را محدود کند چرا آمریکا و انگلستان نتوانسته‌اند. ‌ هر چند شرایط نگهداری حیوانات در سیرک‌هایی که در این کشورها هستند با کشور ما متفاوت است، اما فعالان حقوق حیوانات معتقدند باید مانع‌ فعالیت همه سیرک‌هایی که از حیوانات استفاده می‌کنند، شد.

اما رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات معتقد است در حوزه حمایت از حقوق حیوانات وضع کشور بدتر شده است، او به نحوه جمع‌آوری سگ‌های ولگرد در شهرهای کشور اشاره و تصریح می‌کند: با وجود این‌که چند سال پیش مصوبه‌ای برای زنده‌گیری سگ‌های ولگرد در وزارت کشور تصویب کردیم، اما پیمانکاران برای این‌که حداقل هزینه را برای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد بکنند با چوب، چماق و گرسنگی دادن حیوانات را می‌کشند، برای نمونه مدتی پیش در کمال شهر کرج به جای عقیم‌کردن سگ‌ها آنها را در وسط بیابان رها کردند تا تلف شوند.‌ مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز درباره بهبود وضع حقوق حیوانات در کشور در چند سال اخیر عنوان می‌کند: به نسبت یک یا دو دهه پیش بسیار وضع مناسب‌تر و آگاهی مردم بیشتر شده، زیرا حساسیت‌های مردم بیشتر شده است، امروز خیلی از رسانه‌ها به محیط زیست می‌پردازند، اما باتوجه به حساسیت و شکننده بودن محیط زیست کشور باید حساسیت‌ها بیشتر شود.

درویش درباره تهیه قانون در این حوزه یادآور می‌شود: دو راه وجود دارد یکی این‌که نمایندگان مجلس طرحی را مطرح کنند یا سازمان‌های متولی حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها در قالب یک لایحه پیشنهادهای خود را ارائه کنند، در هر دو حوزه نقش سازمان‌های مردم نهاد و مردم مهم است، زیرا مردم باید از دولت و مجلس بخواهند چنین طرح و لوایحی را در دستور کار خود قرار دهند.‌ این در حالی است که بیش از 700 سازمان مردم نهاد محیط زیستی در کشور فعال هستند و می‌توان گفت حدود 16 درصد از این سازمان‌ها توجه به حفظ حقوق حیوانات را به عنوان اصلی‌ترین گرایش خود مطرح کرده‌اند.

هرچند گرایش به حقوق حیوانات در بین سازمان‌های مردم نهاد در حال افزایش است، اما برای افزایش آن باید ‌سراغ مدارس، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها رفت و از مسئولان خواست ‌محتواهای محیط زیستی را به شکل جذاب تری ارائه کنند، افزون بر این فیلمسازان، نویسندگان، موسیقیدانان و ترانه‌سراهای بزرگ نیز باید آثار محیط زیستی بیشتری تولید کنند، این فعالیت‌ها سبب می‌شود ‌ بخش فرهنگی جامعه نسبت به اخلاق محیط زیستی حساس‌تر شود.‌

لزوم دفاع از حقوق حیوانات

تاریخچه روز جهانی حقوق حیوانات به سال 1998 و زمانی بر می‌گردد که فعالان حقوق حیوانات برای یادآوری اهمیت توجه به حقوق حیوانات، دهم دسامبر (19 آذر) هر سال را به نام روز حمایت از حقوق حیوانات نامگذاری کردند به این شکل هر سال فعالان حقوق حیوانات در این روز جشنوارهایی برگزار کرده ‌ یا در‌مقابل مراکزی که حقوق حیوانات را رعایت نمی‌کنند، تجمع کرده و شمع روشن می‌کنند. این افراد سعی دارند در این روز توجه عامه مردم را به این مهم جلب کرده و خواسته‌های خود را نیز به گوش مسئولان برسانند در واقع می‌توان گفت هدف فعالان حقوق حیوانات از گرامیداشت روزجهانی حقوق حیوانات یادآوری این نکته است که نباید به حیوانات ظلم کرد، زیرا آنها زمین را با انسان‌ها شریک هستند.‌ در حمایت از حیوانات دو نگرش عمده وجود دارد، گروهی به رعایت رفاه حیوانات و برخی به رعایت حقوق حیوانات معتقدند، حمایت از حقوق حیوانات تفاوت مشخصی با رفاه حیوانات دارد، زیرا فعالان حقوق حیوانات هیچ‌گونه استثمار حیوانات را نمی‌پذیرند، اما فعالان رفاه حیوانات می‌گویند اگر حیوان درد و سختی جسمی نکشد، مشکلی وجود ندارد. آنها بر این باورند که می‌توان از پوست حیوانات نیز استفاده کرد فقط به این شکل که شرایط نگهداری از آنها مناسب بوده و با مرگ بدون درد به زندگی آنها خاتمه داد. ریشه رفاه حیوانات مسائلی است که به فیزیک حیوان و آسایش جسمی او بر می‌گردد، اما حقوق حیوانات به این می‌پردازد که انسان چه حقی دارد که حیوانی را محدود کند حتی اگر شرایط بهتری از محیط طبیعت برای آن در نظر بگیرد این نگرش اخلاقی و فلسفی‌تر است. باید تاکید کرد هرگونه استثمار حیوانات را باید نقض حقوق حیوانات دانست از محدودکردن آزادی آنها در سیرک و باغ وحش گرفته تا نگهداری آنها در قفس و ‌آکواریوم‌های خانگی.

مهدی آیینی

خرسی دامن پوشیده و دوچرخه‌سواری می‌کند، میمونی لباس دلقک‌ها را به تن کرده و بالا و پایین می‌پرد، دندان‌های شیری را کشیده‌اند تا با انسان کشتی بگیرد، فیلی روی دو دست خود بلند می‌شود.

اینها نمونه ای از صدها نمایش بظاهر سرگرم کننده است که برخی انسان ها در سیرک ها به تماشای آن ایستاده و لبخند می زنند، اما واقعیت این نمایش ها آن قدر سیاه و ناراحت کننده است که نمی توان به آنها لبخند زد، زیرا مربیان سیرک برای آموزش رفتار غیرطبیعی به حیوانات، آنها را در غل و زنجیر گرسنه نگه داشته و کتک می زنند.

بنابراین با توجه به این وضع نامناسب می توان نتیجه گرفت متولیان آموزشی کشور مانند سازمان حفاظت محیط زیست که آموزش زیست محیطی را به عهده دارد و وزارت آموزش پرورش آن قدر در این زمینه کوتاهی کرده اند که کار به جایی رسیده، برخی اولیای مدارس دانش آموزان را به جای اردوهای آموزشی به تماشای سیرک هایی می برند که در آنها حیوان آزاری و پایمال کردن حقوق حیوانات به نمایش گذاشته می شود.

نکته اینجاست که به دلیل وضع بد برخی زیستگاه ها حیوانات زیادی در کشورمان قربانی شده و می شوند؛ برای نمونه این روزها در بیشتر زیستگاه های مهم کشور مانند پارک ملی گلستان جاده هایی کشیده شده که سبب جزیره ای شدن زیستگاه حیوانات یا تصادف گونه های جانوری با خودرو های عبوری می شود، این در حالی است که تعداد زیادی از گونه های جانوری نیز از سوی شکارچیان غیرمجاز کشته می شوند؛ در این آشفته بازار فعالیت سیرک ها نیز سبب شده قاچاق حیوانات در کشور رنگ و بوی جدی تری به خود گرفته و گونه های جانوری بیشتر از قبل در خطر انقراض یا آسیب قرار گیرند.

امیرحسین داداشی، رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان محیط زیست درباره سیرک های فعال در کشورمان و تعداد حیواناتی که در این سیرک ها به کار گرفته می شود، به جام جم می گوید: حدود 13 سیرک در کشور داریم که در نمایش های خود از حیات وحش استفاده می کنند. در این بین دو سیرک حیوانات بیشتری دارند؛ برای نمونه سیرک آقای قهرمانی 29 قلاده شیر و هشت قلاده خرس دارد یا سیرک خلیل عقاب هفت قلاده ببر دارد. می توان گفت در مجموع در سیرک های کشور حدود 70 حیوان نگهداری می شود.

به گفته وی اطلاعات این حیوانات در سازمان حفاظت محیط زیست وجود داشته و هرگونه افزایش و کاهش تعداد گونه های جانوری به اطلاع سازمان حفاظت محیط زیست می رسد. این در حالی است که باید تاکید کرد همواره در بیان آمار دقیق جاندارانی که در سیرک ها نگهداری می شوند تناقض هایی وجود داشته است؛ برای نمونه می توان به خبری که مدتی قبل درباره شرایط نامناسب نگهداری حیوانات یک سیرک منتشر شد، اشاره کرد؛ اواخر اردیبهشت رئیس دامپزشکی شهرستان قشم درباره سیرکی که در این جزیره در حال برگزاری نمایش بود، گفت: در این سیرک 30 قلاده شیر در قفس کوچکی نگهداری می شوند و علاوه بر شیرها حدود 210 نوع حیوان دیگر از جمله خرس، میمون، کروکودیل و گونه های مختلف پرنده نیز نگهداری می شود.

شهرام امیری شریفی، مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات نیز با بیان این که بیشتر خرس هایی که در سیرک ها و باغ وحش ها نگهداری می شوند از طبیعت گرفته شده اند، به جام جم می گوید: دست کم 43 قلاده خرس را شناسایی کرده ایم که از طبیعت جدا شده اند، این در حالی است که این روزها افرادی هستند که پشت پیکان وانت خرس یا شیر نگهداری کرده و با آن نمایش های خیابانی اجرا می کنند.

شریفی ادامه می دهد: حقوق حیوانات در ایران تبیین نشده، این در حالی است که حیوان دارای سیستم عصبی و قدرت ادراک و احساس است، یعنی درد روحی و جسمی را درک می کند، بنابراین بشر موظف است با چنین موجودی برخورد اخلاقی داشته باشد. این دیدگاه سبب می شود ما آزادی هایی مانند انتخاب زیستگاه و خوراک را برای حیوان در نظر بگیریم. نکته اینجاست که حقوق حیوانات در سیرک ها بیشتر نادیده گرفته می شود، زیرا حیوانات حین آموزش و نگهداری آسیب می بینند. مسئولان برخی سیرک ها نیز بیشتر حیوانات را از طبیعت دزدیده و با این کار به اکوسیستم آسیب می زنند. افزون بر این باید یادآور شد که بخشی از قاچاق حیوانات که در کشور انجام می شود نیز به سیرک ها مربوط است، زیرا در برخی از این مراکز گونه های جانوری تکثیر و خرید و فروش می شود.

جای خالی نظارت بر عملکرد سیرک ها

سیرک ها برای اجرای برنامه در هر استان باید از سازمان حفاظت محیط زیست آن استان و ارگان های دیگری مانند دامپزشکی، شهرداری، فرمانداری، بهداشت و درمان، اماکن و نیروی انتظامی مجوز بگیرند.

رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در این باره عنوان می کند: دستگاه های مختلف نظارت مناسبی روی عملکرد سیرک ها ندارند. محیط زیست بخشی از کار را به عهده دارد، اما دستگاه های دیگر باید حداکثر نظارت را در این حوزه داشته باشند.

این در حالی است که سیرک ها در کنار اجرای نمایش با حیوانات باغ وحش نیز دارند، بنابراین مسئولان استان ها باید به طور مرتب به این مراکز سرکشی کنند.

مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات عنوان می کند: حیوانات در سیرک ها در غل و زنجیر نگهداری شده و در کانتینر های نامناسب کیلومترها جابه جا می شوند؛ آن هم بدون کمترین امکانات پزشکی و مراقبتی، این در حالی است که آنها باید در طول روز چند ساعت رفتار ضدطبیعی انجام دهند، برای نمونه فیلی که روی دو دست خود می ایستد یا خرسی که دامن پوشیده یا دوچرخه سواری می کند، این حیوانات برای چنین کاری خلق نشده و از نظر فیزیولوژیک هم آمادگی چنین کاری ندارند، اگر دقیق تر به این نمایش ها توجه کنیم، متوجه می شویم جانواران هنگام اجرای آنها استرس زیادی دارند.

در روند بیمارگونه سیرک ها حیوان جدا شده از طبیعت سال ها از نظر روحی و جسمی آسیب دیده و در نهایت زمانی که توان اجرای نمایش خود را از دست بدهند، سربه نیست می شوند. در این مدت حیوان به مشکلات فیزیکی و بیماری زیادی مبتلا می شود، بیماری هایی که امکان انتقال به حیوانات دیگر یا انسان ها را نیز دارد.

تا به حال چند مربی و تماشاچی هنگام اجرا یا مشاهده این گونه نمایش ها آسیب دیده اند، برای نمونه مدتی قبل در مشهد یک قلاده شیر مربی خود را گاز گرفت و سرانجام برای نجات فرد با گلوله حیوان را کشتند.

افزون بر این برخی مواقع حیوانات از سیرک فرار می کنند، باید تاکید کرد که اگر این حیوانات بومی کشور نباشند به گونه های بومی آسیب می رسانند.

حیوانات بی پشتیبان

رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان با بیان این که سیاست سازمان حفاظت محیط زیست خارج شدن حیوانات از سیرک هاست، تصریح می کند: خارج کردن حیوانات از سیرک ها نیاز به آماده شدن زیرساخت ها دارد، زیرا اگر حیوانات را از سیرک ها بگیریم باید جایی برای نگهداری از آنها داشته باشیم. نکته اینجاست که بیشتر باغ وحش ها و مراکز نگهداری حیوانات در کشور استاندارد های لازم را ندارند، زیرا اکنون حدود 70 باغ وحش، باغ پرندگان و مرکز نگهداری حیوانات در کشور وجود دارد، اما فقط 19 مرکز مجوزهای لازم را گرفته اند.

داداشی بیان می کند: افزون بر این حیوانات مربوط به اشخاصی است که آن را خریداری کرده اند، اکنون سیرک ها به حیوانات می رسند، اما اگر نمایش های آنها متوقف شود، آنها دیگر برای نگهداری از حیوانات هزینه نمی کنند. نکته اینجاست که باید شرایط و استاندارد ها برای سیرک ها به قدری سخت شود تا آنها خودشان دیگر تمایلی به نگهداری حیوانات نداشته باشند. در چند ماه اخیر به دلیل نظارت بیشتر چند برگزارکننده سیرک از نمایش با حیوانات انصراف داده اند.

این در حالی است که باید تاکید کرد، حیات وحش جزو انفال است و نمی توان آنها را خرید و فروش کرد و به نظر می رسد سازمان محیط زیست باید مشوق های بیشتری برای سیرک ها در نظر بگیرد.

رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان ابراز می کند: چنانچه مسئولان سیرک ها بخواهند حیوانات خود را از سیرک خارج کنند، سازمان محیط زیست آنها را به مراکزی که مایل به نگهداری از حیوانات هستند معرفی می کند؛ به این شکل مسئولان سیرک ها می توانند حیوانات خود را به این مراکز بفروشند.

ضعف در آموزش و فرهنگسازی

علت عمده این که تاکنون در کشورمان حقوق حیوانات آن طور که باید و شاید جدی گرفته نشده، نبود آموزش و فرهنگسازی کافی در این حوزه است. مدیر دید بان حیات حقوق حیوانات بیان می کند: اکنون حیوان آزاری جرم انگاری نشده و در قوانین کشورمان چیزی دراین باره وجود ندارد؛ این در حالی است که افزون بر دلایل عقلی و بهداشتی، لزوم حفظ حقوق حیوانات در کشور ما دستور واضح شرعی نیز دارد، به این شکل که 17 فتوا از علمای در قید حیات وجود دارد مبنی بر این که حیوان آزاری در سیرک ها حرام است.

به گفته وی، سازمان حفاظت محیط زیست متولی حیات وحش و حیوانات است، بنابراین باید از همه اهرم های خود برای متوقف کردن فعالیت سیرک ها استفاده کند.

اکنون در کشور های پیشرفته، سیرک ها به مراکزی برای اجرای نمایش های آکروباتیک از سوی انسان ها تبدیل شده اند، بنابراین می توان پیشنهاد داد مسئولان با حمایت از بخش خصوصی و هموار کردن راه برای فعالیت مناسب آنها، سیرک ها را تشویق به اجرای برنامه هایی کنند که در آن از حیوانات سوءاستفاده نمی شود.

مهدی آیینی / گروه جامعه