گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

درباره پلنگی که به تازگی در جزیره کبودان دیده شده است

همین که دوربین‌ها تصویر پلنگ تازه‌وارد به جزیره کبودان ارومیه را شکار کردند و عکسش در سایت‌ها و شبکه‌ها پخش شد،‌ بسیاری از دوستداران حیات‌وحش، تعجب کردند؛ پلنگ آنجا چکار می‌کند؟ چگونه خودش را به جزیره رسانده؟  این همان پلنگی نیست که پارسال در جزیره اشک ارومیه دیده شد؟ همه این شک و شبهه‌ها باعث شد که ماجرا را خودمان پیگیری کنیم و سوال‌هایمان را از ‌ ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش بپرسیم.

چند روز پیش ‌ یکی از دوربین های تله ای در جزیره کبودان  تصویر پلنگی  را ثبت کرد و  خیلی از دوستدران حیات‌وحش از حضور این پلنگ در جزیره تعجب کردند. نظر شما در این‌باره چیست؟

 البته که علت تعجب‌ دوستداران حیات وحش کاملا منطقی به نظر می‌رسد ، چون این محیط، هیچ‌وقت زیستگاه طبیعی ‌ پلنگ نبوده و حالا دیده شدن پلنگی در جزیره، باعث تعجب همه شده است.

پس این پلنگ باید از زیستگاه دیگری به این منطقه رفته باشد.

بله همین‌طور است. در واقع ماجرا این است که هیچوقت کسی از دیدن گوزن و قوچ و میش در جزیره کبودان تعجب نمی‌کند؛ چون این جزیره زیستگاه طبیعی این حیوانات است، اما طبیعتا حضور یک پلنگ در بین آن‌ها، اتفاقی غیر طبیعی و بر خلاف اکوسیستم است و می‌تواند کمی حساسیت برانگیز باشد و همه به دنبال علت و چرایی این اتفاق باشند.

شما علت حضور پلنگ را در جزیره کبودان چه می‌دانید؟

درباره علت حضورش حدس و گمان‌هایی وجود دارد که اصلی‌ترین و واقع‌بینانه‌ترین آنها در این منطقه می‌تواند به دلیل وضعیت مناسب شکار در جزیره کبودان باشد. جزیره کبودان زیستگاه طبیعی گوزن زردآبی، قوچ و میش است که می‌توانند شکارهای مناسبی برای پلنگ باشند و همین انگیزه خوبی برای رساندن خودش به این منطقه است.

اصلا چطور توانسته است خودش را به یک جزیره برساند؟

 به نظر می‌رسد که این پلنگ به واسطه خشک شدن موقتی دریاچه ارومیه، به جزیره کبودان ارومیه راه پیدا کرده است. یعنی بعد از اینکه دریاچه ارومیه برای مدتی خشک شد و آب آن پایین رفت، راه ورود به جزیره برای این پلنگ باز شده و خودش  را به آنجا رسانده است؛ راهی که نه فقط برای این پلنگ بلکه برای سایر گونه‌های مختلفی از حیوانات باز شده بود. در واقع کم شدن آب دریاچه بهترین فرصت برای هدف شکار بوده است.

از طرف دیگر، گمان‌هایی هم درباره گونه این پلنگ وجود دارد و احتمال اینکه این پلنگ، همان پلنگی باشد که سال گذشته در جزیره اشک دیده شد، زیاد است. نظر شما چه است؟

احتمال این اتفاق زیاد است. البته تشخیص درستی و نادرستی این حدس به راحتی قابل بررسی است. برای تشخیص این گمان‌ها، می‌توان از خال‌های روی بدن پلنگ استفاده کرد؛ این خال‌ها  مثل اثر انگشت عمل می‌کنند  و خیلی راحت می‌شود تشخیص داد که آیا این پلنگ، همان پلنگ است که برای حفظ بقا و شکار به کبودان آمده است یا خیر؛ اگر همان پلنگ باشد، نشان‌دهنده این است که قبل از اینکه دریاچه دوباره لبریز از آب شود، این پلنگ خودش برای حفظ بقا و تامین غذا، از اشک به کبودان رسانده است.

نرگس خانعلیزاده

اگر به عکس‌های هوایی منتشرشده از دریاچه ارومیه، قبل و بعد از شروع سال آبی ۹۸-۹۷ توجه کنیم، خواهیم دید قبل از بارش‌های امسال بیشتر از دو‌سوم مساحت دریاچه به‌خصوص در نیمه جنوبی آن، به طور کامل خشک شده بود. اما براساس این عکس‌ها، بعد از بارش‌های امسال، قسمت زیادی از این بخش‌های خشک‌شده احیا شده است.
البته بارش‌های امسال فقط باعث احیای بخش‌هایی از دریاچه ارومیه نشده، بلکه همچنین سبب شده در بسیاری از مسیل‌ها و رودخانه‌های کشور که سالیان سال خشک بودند نیز آب جاری شود. ضمن این که تعداد دیگری از تالاب‌های کشور از جمله تالاب هامون نیز در اثر این بارش‌ها احیا شده ‌است.
بنابراین درباره احیای دریاچه ارومیه نیز می‌توان گفت حال خوش امروز آن ۹۰ درصد محصول سال آبی پربارانی است که می‌گذرانیم. البته به هر حال کارهایی هم به صورت محدود برای احیای دریاچه انجام شده است، اما بر اساس تصاویر منتشرشده می‌توان گفت تاثیر عامل انسانی در این احیا نمی‌تواند از ۱۰ درصد بیشتر باشد.
همچنین در سال‌های اخیر ستاد احیای دریاچه ارومیه طرح‌های معینی را که بتواند در احیای بخش‌هایی از دریاچه ارومیه به میزان محسوسی موثر باشد، اجرا نکرده است. به همین خاطر می‌توان گفت احیای امروز دریاچه ارومیه مدیون وضعیت ترسالی امسال بخصوص در شمال غرب کشور است، چراکه در این منطقه در سال آبی ۹۸-۹۷ بیش از ۵۰ درصد بالاتر از میانگین ۵۰ ساله باران باریده است.
علاوه بر این از نظر من، اقدامات مخرب ستاد احیای دریاچه ارومیه از اقدامات مفید آن بیشتر بوده است. بنابراین اگر هم ستاد احیا توانسته باشد حجمی از آب را وارد بخش‌هایی از دریاچه کند، این به قیمت خشکاندن مناطق دیگری مثل قره‌‌قشلاق بوده تا با استفاده از رساندن آب به آن بخش‌ها بتوانند نمایش‌های سیاسی خود را راه بیندازند که اتفاقا خیلی هم در این زمینه موفق نبوده‌اند.

ناصر کرمی

زیست محیطی‌ترین دولت رکورددار محیط نیستی ترین تصمیم‌ها شد؛ حدود ۶۵ ماه پیش دولت یازدهم ‌ با شعارهای محیط زیستی کارش را شروع کرد و وعده داد آنها را در دولت دوازدهم پیگیری کند، دولتی که ‌حتی اولین مصوبه اش را ‌به نام دریاچه ارومیه زد تا ثابت کند محیط زیست برایش مهم است، اما این ادعا هیچ وقت از مقام وعده فراتر نرفت.

حال و روز دریاچه ‌ارومیه این روزها ‌تعریفی ندارد‌. چند روز پیش‌ نماینده مردم ارومیه درباره اش گفت آقای رئیس جمهور ‌ منت می گذارد و می‌گوید برای تثبیت دریاچه ارومیه کمک کرده درحالی که ایشان‌ وعده احیای دریاچه را داده بودند.

خلف وعده‌های زیست محیطی این روزها کم اتفاق نمی افتد،‌ چون تصمیم های دولت نشان می دهد‌‌اعتقادی به توسعه پایدار ندارد، آخرین نمونه اش موافقت رئیس جمهور با طرح انتقال آب خزر به سمنان است که به نگرانی و دغدغه های محیط زیستی ها دامن زده و آنها را نگران ‌کرده‌ که ممکن است خزر به سرنوشت ارومیه دچار شود‌.

تصمیم‌های محیط نیستی در زیست محیطی‌ترین دولت‌ کم گرفته نشده چند روز پیش بود که ماجرای شکایت سازمان های مردم نهاد خوزستان از رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خبرساز شد و فعالان محیط زیست ‌برای نجات منطقه حفاظت شده خاییز ازعواقب‌ویلا سازی ‌دست به دامان دستگاه قضا شدند.

واگذاری بخشی از منطقه حفاظت شده لشگر ‌ملایر ‌به معدن سرمک و بخشنامه جنجالی وزیر جهاد کشاورزی برای رسمیت شناخته شدن نسق زراعی اراضی زیرآشکوب زاگرس را نیز باید از دیگر تصمیم های محیط‌نیستی دانست که اخیرا از سوی دولت گرفته شده است.

دیروز تشکل‌های زیست محیطی مازندران نیز در اعتراض به اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده بیانیه‌ای صادر کردند ‌ و هشدار دادند مجریان این طرح سودای تبدیل این زیستگاه بکر را به منطقه ای مانند جزیره کیش درسردارند.

توسعه بی ضابطه گردشگری در شمال کشور نتیجه ای بجز تخریب منابع طبیعی کشور ندارد، چراکه جنگل‌های شمال این روزها به محلی برای دفن زباله بدل شده و  برای منابع آب و خاک تهدیدی جدی بشمار می رود.

موافقت با اجرای طرح گردشگری در آشوارده‌ چهار سال پیش با امضای معصومه ابتکار به جریان  افتاد تصمیمی که‌احمدعلی کیخا، معاون وقت محیط زیست طبیعی‌ سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده کنونی مجلس ‌درباره اش‌گفت امضای طرح گردشگری آشوراده بزرگترین اشتباه مدیریتی‌ام بود.

اشتباه‌های مدیریتی شاید برخی مواقع با اعتراف و  عذرخواهی قابل جبران باشد، اما تصمیم‌های اشتباهی که  محیط‌زیست کشور را قربانی می کند ‌قابل جبران و چشم پوشی نیست با مرگ ارومیه، آشوراده، زاگرس، ‌ هیرکانی و… یک سرزمین از نفس می افتد‌.

مهدی آیینی

روزنامه نگار

بیش از 13 سال است که دریاچه ارومیه حال و روز خوشی ندارد و تا به حال نسخه های مختلفی برای این بیمار پیچیده شده که تاکنون از مقام حرف و وعده فراتر نرفته است؛ در این میان عده ای ساخت سد های متعدد، گروهی مصرف بیش از حد آب های زیرزمینی و تغییرات اقلیمی و گروهی نیز نبود نظارت درست بر عملکرد نهاد های درگیر در ماجرای دریاچه ارومیه را مقصر شوربختی دریاچه ارومیه دانسته اند.

در این بین واضح است تا همه دستگاه ها کار خود را بدرستی انجام ندهند، گره کور دریاچه ارومیه باز نخواهد شد؛ برای نمونه وزارت نیرو و جهاد کشاورزی باید کمی بیشتر دغدغه محیط زیستی داشته باشند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز پیگیر تر از قبل به فعالیت سازمان های درگیر نظارت کند، زیرا با شروع فعالیت دولت جدید بهانه هایی مانند کمبود اعتبار از جانب مردم پذیرفتنی نیست، چون ماجرای نبود مدیریت صحیح و تاثیر آن در بحرانی شدن دریاچه ارومیه دیگر بر هیچ کس پوشیده نیست.

به گفته معاون امور تالاب های دفتر زیستگاه های محیط زیست هیچ تصویر ماهواره ای به روزی از دریـاچه ارومیه وجود ندارد، به همین دلیل کارشناسان نمی توانند به شکل دقیق میزان خشکیدگی دریاچه را اعلام کنند.

6 کارشناس در یک مناظره

در مناظره روز گذشته شش کارشناس به ترتیب پشت تریبون رفته و از راهکارهای خود و دلایل بحرانی شدن دریاچه ارومیه سخن گفتند، در شروع این مناظره ابتدا وحید جلال زاده، استاندار آذربایجان غربی پشت تریبون رفت، او حرف هایش را به این شکل شروع کرد: حدود 70 درصد از سطح دریاچه ارومیه خشک شده است، به همین دلیل دریاچه حال خوبی ندارد، این دریاچه روزی از مناطق دیدنی بود و پرندگان و حیات وحش در آن زندگی می کردند و مردم نیز در کنار آن احساس آرامش داشتند؛ این دریاچه یکی از تالاب های کنوانسیون رامسر و ذخیره گاه زیست کره محسوب می شود،علاوه بر این در کشور هم به عنوان پارک ملی شناخته می شود.

این در حالی است که جلال زاده تصریح می کند: سه دهه است که از دریاچه غفلت شــــده است و به نظر من تغییرات اقلیمی، سد سازی، مدیریت آب و توسعه کشاورزی از عواملی است که سبب بحرانی شدن وضع دریاچه است.

وی تاکید کرد: چهار جزیره دریاچه در خطر قرار دارند و اکنون تعداد دام ها 5 / 2 برابر حد معمول است، افزایش دام ها سبب بالارفتن دما شده و باعث تبخیر بیشتر آب دریاچه شده است.

نماینده مردم اردبیل نیز به عنوان نفر دوم با اشاره به این که دریاچه 14 میلیارد متر مکعب آب کم دارد، ادامه داد: به نظر من برنامه ریزی اشتباه سبب بروز این مشکل شده است.

منصور حقیقت پور تاکید کرد: برای نمونه زمین های کـــشاورزی از 110 هزار هکتار به 450 هزار هکتارافزایش پیدا کرده یا سدهای زیادی ساخته شده تا آنجا که اکنون 65 سد نیز در دست ساخت قرار دارد، افــزون براین 30 هزار چاه​عمیق حفر شده است.

به گفته نماینده مردم اردبیل همه این تصمیم گیری های اشتباه دست به دست هم داده و وضع دریاچه را بحرانی کرده است.

سرپرست معاونت آبفای وزارت نیرو سومین شخصی بود که در مناظره سخن گفت؛ او حرف هایش را به این شکل آغاز کرد: باید توجه داشت که آبرسانی به دریاچه نباید بدون مطالعه صورت گیرد.

علی رضا دائمی ادامه داد: سال 1374 دریاچه بیشترین آب را داشت، اما در سال 1387 آب دریاچه خیلی کم شد. این درحالی است که 14 سال است با خشکسالی رو به رو هستیم، ولی توسعه کشاورزی ادامه داشته یا دمای دریاچه دو درجه افزایش پیدا کرده به همین دلیل باید راهکار مناسبی پیدا کرد.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور چهارمین کارشناسی بود که در این مناظره دیدگاه هایش را بیان کرد. او گفت: نباید آسمان را متهم کنیم و تقصیر را به گردن شرایط اقلیمی بیندازیم زیرا با حفر 24 هزار حلقه چاه غیرمجاز و احداث سد های کوچک و بزرگ، ما اراضی کشاورزی را 100 درصد افزایش داده ایم.

محمد درویش عنوان کرد: اتفاقی که در دریاچه ارومیه رخ داده، در کل کشور در حال اتفاق افتادن است، برای نمونه دشت های بزرگ ما سالانه 5 / 1 تا دو متر سطح آب زیرزمینی شان کم می شود اما در ارومیه ۲۸ تا ۳۰ سانتی متر افت کرده، به همین دلیل می توان نتیجه گرفت در زیر زمین کشورمان اتفاقات ناگواری در حال رخ دادن است که ما از آن بی اطلاع هستیم. سخنرانی درویش مورد استقبال تماشاچیان قرار گرفت و حاضران در سالن او را تشویق کردند.

ناصر قاضی پور، نماینده مجلس نیز به عنوان پنجمین کارشناس پشت تریبون رفت و ابراز کرد: خشک شدن دریاچه ارومیه سبب کوچ اجباری سه میلیون نفر از مردم آذربایجان خواهد شد. باید هشدار داد که جنگ آینده جنگ نفت نخواهد بود بلکه جنگ آب است.

وی با قدردانی و تشکر از صدا و سیما به دلیل برگزاری مناظره ها تاکید کرد: رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر نیرو باید در این مناظره حضور داشتند، چرا که در چند سال گذشته مجوز ها را آنها صادر کرده اند.

جای خالی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست

قرار بود در این مناظره معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست حضور پیدا کند اما به دلیل کسالت، احمد علی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در این مناظره حاضر شد و بیان کرد: مدیریت اشتباه در استفاده از آب سبب بروز این مشکل شده و البته تغییرات اقلیمی نیز تاثیرگذار بوده است زیرا اکنون ما شاهد کاهش 20 درصدی نزولات طبیعی هستیم.

به گفته کیخا، در کشور های دیگر آب های زیرزمینی را به عنوان ذخایر احتیاطی در نظر می گیرند، اما متاسفانه در کشور ما این چنین نیست.

مناظره 2 نفره

در ادامه مناظره ، مرتضی حیدری، مجری تلویزیون پرسش هایی را با کارشناسان مطرح کرد و نظر آنها را در این باره جویا شد. در این بخش نماینده مردم اردبیل روی این نکته که انتقال آب ارس با موانع جدی روبه روست تاکید کرد و یادآور شد، باید راهکار اساسی برای نجات دریاچه پیدا شود.

در ادامه قاضی پور با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو ادعا کرد این وزارتخانه فقط می تواند آب بفروشد. او اظهار کرد: مطالعات برای انتقال آب در این وزارتخانه به طور ناقص انجام شده زیرا رودخانه ارس رودخانه بزرگی است.

حقیقت پور نیز در پاسخ به قاضی پور ابراز کرد: مسئولان باید حقابه اردبیل را کنار گذاشته و آب اضافی را بعد از بررسی و نیازسنجی به حوزه ای که نیاز داشت، بدهند.

درویش نیز با تاکید بر این که وضع دریاچه ارومیه از دیگر نقاط کشور بهتر است، عنوان کرد: ما فقط در صورتی می توانیم آب بین حوزه ای را انتقال بدهیم که مردم با خطر مرگ رو به رو باشند، زیرا هزینه این انتقال ها سرسام آور است.

در ادامه قاضی پور عنوان کرد ، آب را به نام دریاچه ارومیه برای آبیاری زمین افراد خاص اختصاص می دهند.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست نیز بیان کرد: تولیدات کشاورزی بالا رفته اما با چه قیمتی؛ یکی از هزینه های این کار از دست دادن دریاچه ارومیه است. احیای دریاچه ارومیه مانند یک جراحی است که مردم، دولت و مجلس باید هزینه آن را قبول کنند.

دائمی با اشاره به ساخت سد ها تصریح کرد: هیچ سدی در کشور بی مجوز و ارزیابی زیست محیطی ساخته نشده است.

سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو نیز با اشاره به این که طرح انتقال آب از رودخانه ارس به دریاچه ارومیه هزینه 4000 میلیارد تومانی دارد، تاکید کرد: به این شکل اگر کشاورزان این منطقه طلا بکارند، جوابگوی این هزینه نیست.

در این مناظره راهکارهایی مانند بهینه سازی مصرف آب از سوی کشاورزان، انتقال آب بین منطقه ای و مطالعات بیشتر برای احداث سد ها مطرح شد.