گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود
در 700 منطقه حاشيه نشيني كه تاكنون در كشور شناسايي شده پايگاه خدمات اجتماعي وجود ندارد
براساس آخرين آمار منتشر شده ۸۵۰ محله حاشيه نشين در ۷۷ شهر کشور شناسايي شده و برآورد مي شود در اين مناطق 11 ميليون نفر ساکن باشند، اما تاکنون فقط 150 پايگاه اجتماعي براي حاشيه نشينان داير شده است؛ به بيان ديگر دست کم 700 منطقه حاشيه نشين در کشور وجود دارد که نه فقط ساکنانش با بسياري از کمبودها دست و پنجه نرم مي کنند، بلکه هنوز اقدامات جدي براي شناسايي و برآورده شدن نياز آنها صورت نگرفته است.
براي رفع اين مشکل رئيس مرکز فوريت هاي اجتماعي سازمان بهزيستي ديروز از تاسيس پايگاه هاي خدمات اجتماعي براي حاشيه نشينان خبر داده است؛ رويکردي که برخلاف کارساز بودنش در گرو تامين اعتبار است.
تاريخچه حاشيه نشيني در کشور را مي توان در دهه 50 جستجو کرد، زيرا با گسترش شهرنشيني، امکان کار براي افراد بي مهارت نيز فراهم شد به همين دليل افراد زيادي روستاها را ترک کرده و روانه شهرها شدند؛ اما چون از پس هزينه هاي شهرنشيني بر نمي آمدند در مناطقه حاشيه اي ساکن شدند و در سايه نبود برنامه اي مشخص و کارآمد براي حل مشکل آنها روز به روز نيز به تعدادشان اضافه شد. به همين دليل اين روزها مسئولان از شناسايي 850 سکونتگاه غير رسمي در 77 شهر کشور خبر مي دهند که آمار جمعيت ساکن در آنها به 11 ميليون نفر مي رسد.
بنابراين بيراه نگفته ايم اگر بگوييم نتوانسته ايم در حل معضل حاشيه نشيني در کشور موفق عمل کنيم. يکي از عواملي که سبب شده در اين مسير به نتيجه نرسيم، نوع ديدگاهي است که نسبت به حاشيه نشيني در کشور وجود دارد؛ زيرا تا مدت ها تصور مي شد با برخورد قهري مي توان اين آسيب را درمان کرد. براي نمونه مي توان به نحوه برخورد با منطقه خاک سفيد تهران اشاره کرد که مسئولان با رويکرد قهري با اين پديده برخورد کردند و نتيجه اين شد که آنها فقط صورت مساله را پاک کردند و مشکل باقي ماند.
خوشبختانه اين آخرين تجربه برخورد قهري با پديده حاشيه نشيني بود و بالاخره مسئولان به اين نتيجه رسيدند براي حل مشکل حاشيه نشينان بايد به ساکنان اين مناطق خدمات اجتماعي ارائه کنند؛ زيرا درست نيست که مسئولان خدمات درآمدزا مانند آب، برق و تلفن را به ساکنان اين مناطق ارائه کنند، اما براي ارائه خدمات هزينه بر مانند بهداشت و درمان کم کاري کنند.
بنابراين تاسيس پايگاه هاي خدمات اجتماعي در مناطق حاشيه نشين را بايد کليد حل اين مشکل دانست؛ روش موثري که متاسفانه در کشورمان با اين که شناسايي شده، اما هنوز جدي گرفته نمي شود.
پايگاه هاي اجتماعي بيشتر مي شود
در پايگاه هاي اجتماعي معمولامددکاران و روان شناسان با جلب اعتماد حاشيه نشينان با آنها ارتباط برقرار کرده و با شناسايي نيازهاي اين افراد آنها را به ديگر سازمان ها معرفي مي کنند تا مشکلشان برطرف شود.
حسين اسدبيگي، رئيس مرکز فوريت هاي اجتماعي سازمان بهزيستي، با اشاره به برنامه افزايش تعداد پايگاههاي خدمات اجتماعي در مناطق حاشيه نشين به مهر مي گويد: اکنون ۱۵۰ مرکز براي حاشيه نشين ها فعال است. کارشناسان اين پايگاه ها با کمک مردم سعي مي کنند مشکلات اجتماعي موجود را برطرف کنند و در مجموع اقدامات تسهيل گري براي مسائلي مانند توسعه محله و آموزش افراد انجام دهند.
به گفته وي، در صورت تامين اعتبارات لازم تا پايان سال تعداد پايگاه هاي خدمات اجتماعي در مناطق آسيب خيز کشور افزايش مي يابد.
رئيس مرکز فوريت هاي اجتماعي سازمان بهزيستي در مورد آمار مناطق حاشيه نشين و آسيب خيز يادآوري مي کند: براساس آمار وزارت راه و شهرسازي، هم اکنون ۸۵۰ محله در ۷۷ شهر آسيب خيز و داراي حاشيه نشيني شناسايي شده است که در اين مناطق و محلات پايگاه هاي خدمات اجتماعي راه اندازي شده و مي شود.
در اين مراکز که با کمک کلينيک هاي مددکاري استان تشکيل شده، با شناسايي مشکلات و آسيب هاي محله و منطقه، براي رفع آنها برنامه ريزي و اقدام مي شود.
دستگاه ها به وظيفه خود عمل کنند
شهريور 1393 بود که سند ملي راهبردي احياي بهسازي، نوسازي و توانمندسازي بافت هاي فرسوده و محلات ناکارآمد شهري در هيات دولت به تصويب رسيد که درواقع بازنگري سند ارائه شده سال 82 بود. وزارتخانه و دستگاه هاي متعددي مانند آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي، راه و شهرسازي، وزارت کشور، صنعت، معدن و تجارت، بانک ها، شهرداري ها، ميراث فرهنگي، محيط زيست و سازمان ثبت برخي نهادهايي هستند که بايد براي بهبود شرايط سکونتگاه هاي غيررسمي تلاش کنند. اما دراين ميان بسياري از اين نهاد ها به وظيفه خود عمل نکرده و فقط سازمان بهزيستي و وزارت راه و شهرسازي در اين راه تلاش مي کنند.
حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاران اجتماعي ايران نيز در گفت وگو با جام جم مي افزايد: براي رفع مشکل حاشيه نشيني بايد رويکرد اجتماع محور جايگزين روش تخريبي و کالبدي صرف شود؛ چون به اين شکل شناسايي مشکلات و نيازهاي مردم به صورت محلي و بومي با مشارکت مردم و معتمدان صورت مي گيرد.
وي ادامه مي دهد: در واقع پايگاه خدمات اجتماعي فرصتي است که مديريت اجتماعي در اين مناطق را با محوريت مردم و نيازهايشان آن هم با مشارکت خود آنها فراهم مي کند.
موسوي چلک اظهار مي کند: ايزوله کردن اين مناطق و نگاه امنيتي دردي از حاشيه نشينان دوا نمي کند به همين دليل بهتر است اولويت ايجاد پايگاه اجتماعي در اين مناطق باشد .
بنابراين ضعف در توسعه پايگاه هاي خدمات اجتماعي را بايد يکي از عوامل اصلي در کنترل نشدن اين مشکل دانست، علاوه براين بايد يادآور شد حل مشکل حاشيه نشيني در کوتاه مدت امکان پذير نيست و زماني مي توان به حل آن اميدوار بود که تمامي دستگاه ها به دور از هرگونه شعار براي کمک به حاشيه نشيان قدم بردارند، زيرا فعاليت بدون برنامه برخي دستگاه ها در اين حوزه سبب شده ساکنان اين مناطق برچسب حاشيه نشيني گرفته و مشکلاتشان چند برابر شود.
اين درحالي است که براساس سند چشم انداز قرار است تا سال 1404 ساکنان اين مناطق شرايطي برابر با حد متوسط ديگر مناطق کشور داشته باشند، اما با توجه به نبود توجه به رسيدگي به مشکلات حاشيه نشيان مي توان پيش بيني کرد که مشکلات اين افراد حل نشده باقي خواهد ماند.
حاشيه نشيني از حرف تا عمل
در چند ماه گذشته مسئولان زيادي درباره مشکلات حاشيه نشينان حرف زده و وعده برطرف شدن مسائل آنها را مطرح کرده اند، براي نمونه اوايل اسفندماه گذشته بود که وزير بهداشت گفت: 850 هزار نفر از ساکنان مناطق نزديک تهران حتي يک بيمارستان هم ندارند، آن طور که وزير بهداشت گفت: در شهرستان قرچک و پيشوا با 400 هزار نفر جمعيت، حتي يک تخت بيمارستاني هم وجود ندارد يا در ورامين نيز که حدود 450 هزار نفر زندگي مي کنند فقط 120 تخت بيمارستاني وجود دارد.
عبدالرضا رحماني فضلي، وزير کشور نيز اوايل ارديبهشت در حاشيه هفتاد و يکمين جلسه شوراي اجتماعي کشور گفت: در بودجه سال ۹۴ به موضوع حاشيه نشيني توجه ويژه اي شده تا اين مساله سر و سامان يابد.
افزون بر اين اوايل خرداد نيز حجت الاسلام حسن روحاني در جمع مردم غرب استان تهران در ورزشگاه شهيد ثمري ملارد گفت: در شهرستان هاي اطراف تهران با وجود نزديکي به تهران، مشکلات فراواني وجود دارد که بايد اين مشکلات حل و فصل شود. ما در جلسه اي که در تهران با حضور وزرا و استاندار تشکيل داديم مشاهده کرديم مردم مشکلات فراواني دارند و در اين سفر اعلام مي کنم وعده هايي داده مي شود که تا پايان سال ۹۵ عملياتي شود.
مرتضي ميرباقري، معاون اجتماعي وزيرکشور نيز هفتم خرداد اظهار کرد: با ايجاد قطب هاي اقتصادي در کشور شيب هاي تندي بين مناطق برخوردار و کم برخوردار ايجاد شد که براي حل مشکل حاشيه نشيني اين شيب بايد کاهش پيدا کند.
پايگاه خدمات اجتماعي مناسب
حاشيه نشين، سکونتگاه غيررسمي، مناطق کمتر برخوردار و محلات ناکارآمد شهري برخي از اصطلاح هايي است که درباره حاشيه نشينان به کار برده مي شود، اصطلاح هايي که به نظر مي رسد برخي با دقت و وسواس آنها را انتخاب مي کنند، تا بتوانند از زير بار مسئوليت خود شانه خالي کنند، اما مشکلات حاشيه نشيان که اين روزها به اشتباه حکم شهروندان درجه 2 را پيدا کرده اند از عهده يک نهاد يا وزارتخانه خارج است و برطرف شدن آن نياز به همکاري همه سازمان ها و وزارتخانه ها دارد.
پايگاه هاي خدمات اجتماعي اگر بدرستي مديريت شود مي تواند بسياري از کمبود ها را جبران کند به همين دليل مسئولان بايد از مددکاران و روان شناسان خبره در اين پايگاه ها استفاده کنند، زيرا آسيب هاي اجتماعي در اين مناطق آن قدر جدي است که استفاده از کارشناس بي تجربه و آزمون و خطا صدمات جبران ناپذيري به ساکنان اين مناطق مي زند. درواقع کارشناسان اين پايگاه ها بايد آن قدر آگاه باشند که با تسهيل گري و معرفي افراد به دستگاه ها و سازمان هاي مردم نهاد فعال مناسب، مشکلات بهداشتي، اجتماعي و اقتصادي مراجعان را در کمترين زمان حل و فصل کنند.
