گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

25 نفرشان را چند روز پیش در بلندی‌های سوهانک تهران گرفتند وفرستادند به دستگاه قضا، ماشین‌های شاسی بلند و دو دیفرانسیل‌شان را هم روانه پارکینگ کردند تا شاید بوستان جنگلی شمال شرق، چندصباحی آرام بگیرد.

آفرود سوارها همه را کلافه کرده‌اند. مسافران طبیعت هر جا که اینها باشند روی آرامش نمی‌بینند از بس سر و صدا دارند و می‌گازند و گرد و خاک به پا می‌کنند.

طبیعت هم از دستشان سرسام گرفته است، حیوانات از ترس آفرودسوارها کوچ کرده اند به جاهای امن‌تر، اما گیاهان و مراتع که پای رفتن نداشته‌اند، مانده‌اند زیرلاستیک‌های پهن خودروهای شاسی بلند پرقدرت که عشق صاحبانشان، بالا و پایین رفتن از شیب‌ها و سربالایی‌های سخت است.

اینها اما خودشان فکر نمی‌کنند اسباب زحمت هستند که حسابی می‌نازند وقتی پشت رُل می‌نشینند و مثلا دراتوبان منتهی به کاشان و بعد به سمت کویر مسحورکننده مرنجاب می‌رانند.

آفرودسواری چند سالی است شده یک ژست، ژست آدم‌های پولدارکه اتفاقا ژست حفاظت از محیط‌ زیست هم می‌گیرند و بیشترشان مخالف شکارند حتی سال‌گذشته جمعی از آفرودسوارها در مسیر راور به شهداد، مسابقه‌ای با شعارحفاظت از یوزپلنگ ایرانی ترتیب دادند که مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان گفت بدون مجوز این کار را کرده‌اند و مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیز آمدنشان را به منطقه به هجوم تعبیر کرد و گفت آفرودبازان با ورود به حساس‌ترین نقطه کویر لوت (دره لوت) و تنها رودخانه آن از بخش جنوبی منطقه حفاظت شده راور کرمان که زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است، گذشته‌اند.

آفرودسواری درکشورمان ولنگار است و در ازای هرمسابقه قانونی و مجوزداری که در ورزشگاه‌ها و سایت‌های مصنوعی انجام می‌شود، چندین مسابقه غیررسمی و دلبخواهی با قرار و مدارهای دوستانه در مناطق طبیعی و بکر کشور انجام می‌شود که فغان طبیعت از دستشان بلند است. این که مسئولان هم تماشاچی‌اند و ته برخوردها ختم می‌شود به یک دستگیری ساده، رفتن خودروها به پارکینگ و پرداخت یک جریمه مختصر مالی.

عشق مایه‌دارها و مجازات‌های خنده‌دار

اف جی کروز، لندکروز، جیپ رانگلر، تویوتا هایلوکس، بنز جی کلاس، رنجروور، اوتلندر، سیلورادو، یونیماگ، لکسوس، سوزوکی یا لادا خودشان یک دنیا حرف دارند و ثروت صاحبانشان را فریاد می‌زنند. پس آفرودسوارها پولدارند که سوار این ماشین‌ها می‌شوند و می‌زنند به دل طبیعت. اما قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور ابا داشت که مایه دار بودن آفرودبازها را تائید کند، فقط به ما گفت مگر من و شما می‌توانیم از این ماشین‌ها بخریم و بیندازیم شان توی کوه و کمر؟

او گفت آفرودسواری درهمه جای کشور وجود دارد در استان‌های فارس، خراسان، کرمان یا اصفهان ولی شدت آن در استان‌های البرز و تهران بیشتر است. او گفت با وجود تذکرات مکرر ولی آنها کار خودشان را می‌کنند و درعرصه‌های طبیعی می‌تازند،‌ ما هم خودروی آنها را متوقف می‌کنیم و تحویل پارکینگ می‌دهیم، بعد هم دستگاه قضا برایشان جریمه می‌بُرد و مدتی طبیعت از دستشان خلاص می‌شود.

رضا شجیع، مدیرکل دفترمحیط زیست پایدار وزارت ورزش و جوانان نیز دل پُری از آفرودسوارها دارد و به ما می‌گوید اینها اکوسیستم مناطق طبیعی را به هم زده‌اند و به یک معضل تبدیل شده‌اند. او حتی گفت که آفرودسوارها از کنترل خارج شده‌اند. جالب است که شجیع می‌گوید با این که وزارت ورزش برگزاری مسابقات آفرود در اماکن تحت حفاظت و مقررات مربوط به آن را از طریق فدراسیون اتومبیلرانی به همه هیات‌های ورزشی کشور ابلاغ کرده، اما اکثر قریب به اتفاق آفرودبازها دوست دارند مناطق طبیعی بکر را کشف کنند و چون نظارت‌های کافی وجود ندارد و اینها در زمان‌های نامشخص به هرجا که دلشان بخواهد، می‌روند شاهد تخریب‌های گسترده طبیعت هستیم که گزارش‌های مربوط به آن هر روز بیشتر می‌شود.

شاید ریشه این رشد روزافزون را بتوانیم در صحبت‌های فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور پیدا کنیم. سبزعلی می‌گوید حداکثر زمان توقف خودروهای آفرود متخلف در پارکینگ 10 تا 15 روز است و جریمه‌های مالی متخلفان براساس میزان تخریبی که انجام می‌دهند از500 هزار تا یک میلیون تومان است.

از دید ما، هم آن روزهای توقف در پارکینگ خنده‌دار است و هم میزان جرایم نقدی اگر به یاد بیاوریم که آفرودسواری تفریح ثروتمندان ایران است. کمی هم باید اشک بریزیم برای این که این مجازات ناچیز برای تخریب‌هایی تعیین می‌شود که خیلی هایشان قابل جبران نیست مثل از بین رفتن گونه‌های گیاهی، کوبیده شدن خاک و فرسایش آن، جابه‌جا شدن تپه‌های شنی و بروز گرد و خاک یا سیل‌خیز شدن منطقه‌ای که از پوشش گیاهی خالی شده است.

واقعا ناامن شدن زیستگاه حیات وحش، کوچیدنشان، حتی کشته شدن آنها زیرچرخ خودروهای دو دیفرانسیل با چه تنبیهی جبران می‌شود؟

چشم‌ها به سمت کارگروه ملی

مقابله با آفرودسواری بی‌ضابطه دست‌کم سه سال است که به عنوان یک مطالبه مطرح شده، لااقل اگربه حرف باشد. موضوع برمی گردد به سه سال پیش وقتی معاون محیط طبیعی وقت سازمان حفاظت محیط زیست از ادارات کل خواست او را از نحوه صدور موافقت‌نامه برای مسابقات آفرود و چگونگی دسترسی آفرودبازان به جاده‌های حاشیه‌ای و پیرامونی زیستگاه‌ها درمناطق چهارگانه و مناطق خارج از مدیریت سازمان محیط‌زیست مطلع کنند.

بعد از این نامه‌نگاری تقریبا هیچ اتفاق مهمی رخ نداد؛ چرا که اگر رخ داده بود جلیل انزابی زاده، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان تهران هفته گذشته پس از دستگیری25 خودروی آفرود درپارک جنگلی سوهانک، پیشنهاد تشکیل کمیته ساماندهی آفرود سواران را مطرح نمی‌کرد، یا حتی رضا شجیع مدیرکل دفترمحیط زیست پایدار وزارت ورزش وجوانان به ما نمی‌گفت که باید کارگروهی ملی متشکل از سازمان میراث فرهنگی، وزارت ورزش وجوانان، سازمان محیط زیست و منابع طبیعی ایجاد شود و جلوی خسارت این تفریح به ظاهر ورزشی را بگیرد.

شاید هنوز عده‌ای باور نکرده‌اند طبیعت ایران شکننده است و اندک حیات‌وحش، خرده منابع آبی و ناچیز جنگل و مرتعی که برایمان مانده است باید حفظ شود آن هم به هر قیمتی، حتی با چنگ و دندان و حتی با گذشتن از ترس‌ها و ملاحظات.

زمین با سخاوت تمام، همه دارایی‌هایش را در اختیار ورزشکاران می‌گذارد، از قله‌های دست‌نیافتنی‌اش بگیرید تا رودخانه‌های خروشان، جنگل، چشمه و اقیانوس‌های بی‌انتهایش. در این میان، ورزشکاران آنقدر که باید، برای محیط زیست دل نمی‌سوزانند.این را از اتفاق های تلخ ورزشی گوشه و کنار کشور می توان فهمید؛ برای نمونه گونه های منحصربه فرد گیاهی، این روزها زیر چرخ خودروهایی که سودای مسابقات آفرود را در سر دارند، نابود می شوند یا کم نیستند کوهنوردنماهایی که قله های منابع طبیعی کشور را فتح می کنند، اما به قیمت نابودی این ثروت های غیرقابل تجدید.

هنوز خورشید طلوع نکرده که ده مرد جوان سوار بر چهار خودروی جیپ به نزدیکی های کویر ورزنه می رسند. آنها قصد دارند از جاده ای فرعی و تا آنجا که می توانند در کویر پیشروی کنند. اگر نگاهی به خودروهای آنها بیندازید، متوجه خواهید شد این افراد حداقل قصد دارند برای چند روز در حاشیه کویر بمانند، زیرا خودروهای دو دیفرانسیل آنها به وینچ (کشنده سیم) مجهز است و هر کدام از آنها چند گالن بنزین، آب و تجهیزاتی دیگر مانند کیسه خواب و چادر همراه دارند.

قبل از خارج شدن از جاده اصلی، سرنشینان خودروها از اتومبیل خود پیاده شده و نگاهی به اطراف می اندازند. آنها نیم نگاهی هم به جی.پی.اس و نقشه ای که همراه آورده اند، دارند.

ماجراجویان باید به دقت منطقه را بررسی کنند، چون دنبال مسیری هستند که عبور از آن بی دردسر باشد، اما معمولا با منحرف شدن از جاده اصلی نمی توان انتظار داشت در بیابان، شنزار و باتلاق گیر نیفتند، به همین دلیل مردان جوان چند دقیقه ای باهم درباره مسیر صحبت کرده و تصمیم می گیرند از نقطه ای که حدس می زنند مناسب است به سفرشان ادامه دهند.

مسیری که آنها انتخاب کرده اند پوشش گیاهی و تپه های بلندی ندارد. در بین راه به دلیل این که راننده ها باد لاستیک های خودروها را کم کرده اند، لاستیک برخی خودروها از رینگ جدا می شود.

این یکی از سختی های عبور از کویر است و همه آنها که در کویر رانندگی کرده اند با آن آشنا هستند. با خارج شدن لاستیک یکی از خودرو ها اعضای گروه توقف کرده تا مشکل را برطرف کنند. چیزی که کار را برای آنها مشکل تر می کند، دانه های ریز شن است که به رینگ و لاستیک چسبیده است.

این دانه های ریز سبب می شود این مشکل دوباره برای رانندگان دردسرساز شود، به همین دلیل راننده ها لاستیک و رینگ اتومبیل را بخوبی تمیز می کنند، اما بیرون زدن لاستیک خودروها یکی از مشکلاتی است که ماجراجوهای حرفه ای به آن عادت دارند و آن را بخشی از سفر خود می دانند.

با این که هنوز چند ساعتی بیشتر از ماجراجویی مردان جوان نمی گذرد، اما گرمای سوزان کویر و مشکلات کوچک پیش آمده، طاقت برخی از آنها را که تاکنون تجربه چنین سفری را نداشته اند، طاق کرده است. آنها به دلیل گرما و عرق ریختن زیاد کلافه شده اند.

چند نفری از آنها در حالی که بطری های آب معدنی را سر می کشند، غر و لند می کنند که چرا به چنین ماجراجویی تن داده اند، در حالی که افراد باتجربه گروه از لحظه لحظه بودن در کویر لذت می برند. آنها با دقت هرچه تمام تر سعی در شناسایی مسیر مناسب دارند تا خودرویشان درون شن گیر نیفتد و بتوانند مسیر بیشتری را پشت سر بگذارند.هر چند آنها بر این باورند اشخاصی که آفرود را انتخاب می کنند آنقدر عاشق طبیعت هستند که دردسرهای این سبک ماجراجویی هم برایشان لذتبخش است.

در این بین، تازه کارهای گروه که کم حوصله هم شده اند، تصمیم می گیرند با سرعت بیشتری رانندگی کنند، اما همین تصمیم اشتباه آنها را به دردسری می اندازد که برایشان به مشکل بزرگی تبدیل می شود. بعد از طی کردن مسیری کوتاه با سرعت زیاد چرخ های خودروی آنها در شن فرو می رود. راننده بی تجربه هرچه بیشتر گاز می دهد خودرو کمتر حرکت می کند.

این تقلای راننده جوان سبب وارد شدن فشار بیشتر به موتور خودرو شده تا آنجا که موتور خودرو نقص فنی پیدا کرده و همه اعضای گروه زمینگیر می شوند. بعد از دقایقی بحث با تصمیم افراد باتجربه گروه، سرنشین های خودروی خراب شده سوار خودروهای دیگر شده و ماجراجویان سفرشان را ادامه می دهند.

درواقع، برداشت نادرست اعضای تازه کار گروه از آفرود سبب بروز مشکل برای خود و سایر اعضای گروه شد.

خودروی مناسب؛ 10 تا 15 میلیون تومان

خیلی ها قبل از این که اطلاعات مناسبی از آفرود به دست بیاورند یا حداقل در چند سفر همراه افراد باتجربه این نوع از ماجراجویی را تجربه کنند، برای این رشته هزینه کرده و بعد از یک تجربه ناخوشایند به قول معروف عطای آفرود را به لقایش می بخشند.

حمید بریری، سرپرست گروه زیست درباره خودروی مناسب آفرود و افراد تازه کاری که وارد این رشته می شوند به «جام جم» می گوید: الان که قیمت ها بالا رفته است، فکر می کنم برای یک خودروی مناسب حداقل حدود ده تا 15 میلیون تومان باید هزینه کرد، زیرا خودرویی که کمتر از این قیمت دارد معمولا در بیراهه ها خیلی زود خراب شده و دردسرساز می شود. به همین دلیل باید گفت آنها که می خواهند آفرود را شروع کنند باید اتومبیل مناسبی تهیه کنند که حداقل از نظر فنی مشکل نداشته باشد.

این درحالی است که برخی ها بیش از این رقم ها برای تجهیزات هزینه کرده و بعد متوجه می شوند اصلا درک درستی از آفرود نداشته اند. برای نمونه، گروهی که به قول معروف به بچه مایه دار معروف هستند، خودروهایی مانند تویوتا لندکروزر می خرند که بیش از 250 میلیون تومان قیمت دارد، البته باید این افراد را با دنیای متفاوتشان کنار گذاشت زیرا افراد تازه کار با وضع مالی متوسط می توانند با هزینه خیلی کمتر این رشته را دنبال کنند.

بریری ادامه می دهد: برای شروع این نوع سفر لازم نیست از قبل همه تجهیزات را خریداری کنید، چون معمولا همه آنها به کار نمی آید. تجهیزاتی که باید تهیه کرد بستگی به این دارد که مقصد کجاست. به همین دلیل، سرپرست گروه زیست توصیه می کند علاقه مندان به این سبک ماجراجویی باید ابتدا با افراد باتجربه همسفر شوند تا بدانند واقعا به چه تجهیزاتی نیاز دارند.

برای نمونه برای پشت سر گذاشتن یک جاده خاکی نیازی به وینچ یا کیسه خواب های آنچنانی نیست. اما در سفرهای طولانی که قرار است مسافت زیادی در کویر پیشروی کرد، نیاز است ماجراجو ها جک های ریسکی و سیم بکسل با خود ببرند.

چشم و همچشمی نباید کرد

این روزها دنیای مجازی پرشده از تبلیغاتی که وسایل و تجهیزات سفر می فروشند. تولیدکننده های این لوازم برای این که میزان فروش خود را بالا ببرند، ادعاهایی می کنند که فقط با تجربه شرایط می توان از درستی آنها باخبر شد.

به همین دلیل تازه کارها تصور می کنند برای شروع سفر باید همه این لوازم را بخرند. ولی نکته اینجاست که ابتدا باید مطمئن شد این لوازم کارایی دارد یا نه؛ زیرا معمولا افراد بی تجربه بعد از خرید این وسایل متوجه می شوند این تجهیزات فقط فضای خودروی آنها را پرکرده و دست و پاگیر است.

بریری تاکید می کند: نباید چشم و همچشمی و برای خرید وسایل و تجهیزات با دیگران رقابت کرد. بهتر است اول بدانیم چقدر می خواهیم در این رشته پیشروی کنیم، بعد شروع به خرید لوازم مورد نیاز کنیم؛ زیرا الان یک وینچ برقی بین دو تا 20 میلیون قیمت دارد.

از کجا شروع کنیم

بیشتر طرفداران آفرود در فصل پاییز و زمستان که هوا خنک می شود برای ماجراجویی به کویر می روند، اما خوشبختانه کشور ما چهارفصل است و علاقه مندان به طبیعت می توانند همیشه به مناطق مختلف سفر کنند.

نکته دیگری که در این میان وجود دارد این است که افراد تازه کار اگر می خواهند به تنهایی به سفر بروند باید ابتدا از مسیرهای شناخته شده ماجراجویی خود را آغاز کرده و به محل هایی بروند که رفت و آمد به آنجا جریان دارد.

چون خیلی ها به دلیل دیدن فیلم و تصاویر هیجان انگیز این رشته در تلویزیون یا نشریات تصور می کنند آفرود رشته بی دردسر و راحتی است، اما باید در نظر داشت این رشته در کنار جذابیت هایش سختی های خاص خود را دارد. به همین دلیل کم نیستند افرادی که بعد از چند سفر ماجراجویانه متوجه می شوند روحیه آنها با طبیعت گردی به سبک آفرود جور در نمی آید.

نکته دیگری که علاقه مندان به آفرود باید به آن دقت کنند این است که پوشش گیاهی در مناطق کویری اهمیت زیادی دارد به همین دلیل آنها باید مسیرهایی را انتخاب کنند که پوشش گیاهی ندارد.

بریری می افزاید: وقتی از راه اصلی خارج شدید ممکن است اتفاق های پیش بینی نشده ای رخ بدهد، به همین دلیل باید قبل از هرچیز روحیه خوبی داشت و از لحاظ روانی بتوانید با مشکلات پیش آمده کنار بیایید چون هر لحظه ممکن است ماشین خراب شده یا وضع جوی تغییر کرده و هوا بشدت گرم یا سرد شود یا باران ببارد.

حساب شده عمل کنید

برای این که از آفرود لذت بیشتری ببرید باید حساب شده عمل کنید تا طبیعت شما را غافلگیر نکند، زیرا باید به شکلی برنامه ریزی کنید که زمان کم نیاورید. برای نمونه اگر قرار است برای سفر دو روزه ای به طبیعت بروید بهتر است برای سه روز جیره مواد غذایی بردارید.

سرپرست گروه زیست توضیح می دهد: همیشه باید یک جفت کفش مناسب و کوله پشتی که لوازم ضروری درون آن قرار دارد، همراه شما باشد چون امکان دارد ماشین خراب شود و مجبور شوید مسیری را پیاده طی کنید، اینجاست که جیره اضافه و مدیریت در وقت می تواند شما را نجات دهد. بنابراین همیشه قبل از سفر محاسبه کنید اگر ماشین تان به هر دلیلی خراب شد، چقدر می توانید پیاده روی کنید و به چه چیزهایی نیاز دارید. البته بهتر است سفرهایتان را گروهی انجام بدهید تا احتمال زمینگیر شدن برای شما به حداقل برسد.

آمادگی روانی داشته باشید

علاقه مندان به آفرود باید از لحاظ روحی خود را برای هر حادثه ای آماده کنند، زیرا در شرایطی که امکان دسترسی به بیمارستان و درمانگاه وجود ندارد قبل از هر چیز باید هنگام بروز حادثه خونسردی خود را حفظ کنند و بهترین تصمیم ممکن را بگیرند.

برای نمونه، احتمال عقرب یا مارگزیدگی در مسیرهای فرعی وجود دارد. علاوه بر این، ممکن است هنگام عبور از پستی و بلندی ها شخصی از خودرو بیرون بیفتد و دچار شکستگی دست و پا یا خونریزی داخلی شود.

بریری عنوان می کند: دراین رشته نباید به خود مغرور شد، زیرا هر قدر هم که باتجربه باشید ممکن است غافلگیر شوید. خراب شدن ماشین چیزی عادی است، اما مسائل جانی خیلی مهم است و شوخی بردار نیست.

باید توجه داشت پارگی لاستیک، گیر کردن در شن، بریدن گاردان و شکستگی رادیاتور خودرو از اتفاقاتی است که برای ماجراجو ها جزئی از آفرود به حساب می آید. سرپرست گروه زیست خاطره ای نیز در این باره دارد.

او توضیح می دهد: مدتی قبل در یکی از سفرهایمان حادثه ای اتفاق افتاد که خیلی نگران کننده بود به همین دلیل با اورژانس تماس گرفتیم و تقاضای هلیکوپتر کردیم. ماجرا از این قرار بود که بریری و دوستانش حدود 9 ساعت باجاده اصلی فاصله داشتند که هنگام عبور از پستی و بلندی های تپه های شنی، یکی از همراهان او با یکی از اتومبیل های اعضای گروه تصادف می کند. آنها که می ترسیدند همراهشان دچار خونریزی داخلی شده باشد، تقاضای امداد هوایی می کنند، اما موقعیت آنها به شکلی بوده که امکان فرستادن هلیکوپتر وجود نداشته است.

بریری ادامه می دهد: پیاده به راه افتادیم تا خودمان را به جاده اصلی برسانیم. دیگر هوا تاریک شده بود که نیروهای اورژانس، زمینی خودشان را به ما رساندند و خیال ما بابت همراه حادثه دیده راحت شد.

سرپرست گروه زیست درباره طولانی ترین زمانی که در کویر زمینگیر شده است نیز خاطره ای دارد. او این طور ادامه می دهد: چند سال پیش از سمت منطقه جندق در حال حرکت به سمت ورامین بودیم که در باتلاق گیر افتادیم. دو روز طول کشید تا توانستیم از آن منطقه خارج شویم. از نظر آب و بنزین هم وضع مناسبی نداشتیم، به همین دلیل مجبور شدیم از دوستان بخواهیم برایمان آب و بنزین بیاورند.

بنابراین باید یادآور شد سختی های آفرود جزئی از این ماجراجویی است و چنانچه جزو افرادی هستید که در تابستان و زمستان خنکی کولر و گرمای بخاری را با هیچ چیز عوض نمی کنید، نباید به فکر فعالیت در این رشته باشید.

عبور از ریگ یلان

حمید بریری یکی از افراد باسابقه در زمینه آفرود و طبیعت گردی در کشورمان است. او در کارنامه اش ماجراجویی های مختلفی مانند پیاده عبور کردن از کویر لوت و ماجراجویی در منطقه ریگ جن را ثبت کرده است. آخرین ماجراجویی بریری که 27 روز زمان برده عبور از عرض ریگ یلان با خودرو بوده است. او درباره این ماجراجویی می گوید: این سفر ما در دو مرحله انجام شد؛ بار اول با تعدادی از افراد باتجربه 20 روز در کویر لوت فعالیت کردیم، طبق جی پی اس برای عبور از عرض ریگ ما باید 70 کیلومتر هوایی را پشت سر می گذاشتیم، اما روی زمین فراز و فرودهایی که برای عبور از روی تپه های شنی داشتیم کار را سخت می کرد. برای عبور از ریگ یلان، بریری و همراهانش مسیرهای مختلفی را در شرق و غرب ریگ بررسی کردند تا این که توانستند مسیر مناسبی را شناسایی کنند. سرپرست گروه زیست ادامه می دهد: دمای بالای هوا و مگس هایی که در ریگ بود واقعا کار را سخت می کرد. در سفر اول موفق نشدیم از ریگ یلان عبور کنیم به همین دلیل برگشتیم و تدارک سفر دیگری را دیدیم. بریری و همراهانش یک هفته بعد از سفر اول با تجهیزات کامل تر به کویر لوت برگشتند تا با عبور از این ریگ به وسیله خودرو رکورد جدیدی را به نام خود ثبت کنند. او می افزاید: در سفر دوم که یک هفته طول کشید موفق شدیم از ریگ یلان عبور کنیم. در این سفر تیم های مختلفی از سراسر ایران حضور داشتند.