کیمیاگران قرن 21

 وانت بار جلوي كارگاه توقف مي كند و كارگرها بار اتومبيل را كه چندين كيسه پلاستيكي پر از زباله و چند بشكه آب است،خالي مي كنند،صاحب بار مرد جواني به نام احمد و مالك يكي از كارگاه هاي طلاسازي تهران است.او درباره علت آمدنش به كارگاه غالكاري مي گويد: با توجه به ميزان كار و طلايي كه مي سازم هر چند ماه يك بار به اينجا مي آيم تا غالكارها طلاي از دست داده‌ام را به من برگردانند.

هميشه وقتي طلاساز‌ها اشيايي مانند النگو و انگشتر مي سازند مقداري از طلايي كه داشته‌اند را از دست مي دهند ،چون هنگام پرداخت طلا براده هايي از آن جدا مي شود، براي نمونه هنگامي كه طلاساز ها تصميم به ساخت يك انگشتر مي گيرند بايد با سوهان و يا برس هاي مخصوص آنرا شكل دهند، طبيعي است كه با جدا شدن براده ها در اين مواقع از وزن طلاي اوليه كاسته مي شود.

قوانين كارگاه هاي طلاسازي

طلاساز ها براي اينكه جلوي ضرر و زيان خود را بگيرند سعي مي كنند ذرات طلا را دوباره به دست بياورند براي اينكار آنها در محيط كارگاه خود به نكات زيادي  توجه مي كنند،مثلا كف كارگاه هاي طلاسازي هميشه فنس هاي پلاستيكي يا فلزي مي گذارند تابراده هاي طلا به كفش كارگرها نچسبد.

البته قوانين كارگاههاي طلاسازي با گران شدن قيمت طلا رابطه مستقيمي دارد هرچه قيمت اين فلز خوش آب و رنگ بالا برود طلاسازها در كارگاه هاي خود قوانين سختگیرانه تری اجرا مي كنند،جالب است بدانيد برخي از طلاسازها از كارگران خود مي خواهند هنگام كار كمتر حرف زده يا ماسك به صورت بزنند زيرا آنها ادعا مي كنند ممكن است ذرات ريز طلا هنگام حرف زدن وارد دهان كارگرها شود. 

از اين گذشته كارگرها در كارگاه هاي طلاسازي هنگام شست و شوي دست و صورت خود بايد مراقب باشند تا آب مصرفي خود را درون بشكه نگهداري كنند چون ذراتي كه به دست و صورت آنها چسبيده است پس از شست و شو وارد آب مي شود به همين علت طلاساز ها آب مصرفی خود را هم به كارگاه هاي غالكاري مي برند تا طلايي كه در آن وجود دارد بازیافت شود.

علاوه براين موارد طلاساز ها سعي مي كنند محلي را به عنوان كارگاه در نظر بگيرند كه هيچ پنجره يا روزنه اي نداشته باشد با اين حال آنها براي هواكش هاي كارگاه خود فيلتر مي گذارند تا ذرات ريز طلا  از طريق هوا به خارج از كارگاه منتقل نشود.

بايد اضافه كنيم كه طلاساز ها تكه پارچه هايي كه كارگران با آن لوازم كار خود را تميز مي كنند را دور نمي ريزند چرا كه معتقدند ذرات ريز طلايي كه به اين دستمال ها  چسبيده است هم قابل بازيافت است.

كارگاه غالكاري

بعد از اينكه طلاساز ها وسايلي كه احتمال دارد ذرات طلا به آنها چسبيده باشد را جمع آوري كردند آنها را به كارگاه هاي غالكاري مي برند تا طلاي از دست رفته خود را به دست بياورند.این وسایل که بیشتر شامل دستمال و خاك كف كارگاه است در اختیار غالکارها قرار می گیرد البته به این وسایل باید بشکه های آبی کارگران کارگاه ها طلاسازی با آن دست و صورت خود را شسته اندرا هم اضافه کرد.یکی از طلاسازهایی که به کارگاه غالکاری آمده می گوید: من در دو ماه گذشته  از یک کیلوگرم شمش طلا برای ساختن زیور آلات استفاده کردم،اما بعد از اینکه زیورآلات ساخته شده را وزن کردم متوجه شدم 100 گرم از طلایی اولیه ای که به کارگرفته ام، کم شده به این علت اشيايي كه فكر مي كنم ذرات طلا به آن چسبيده اند را آورده ام تا غالکارها طلاي به هدر رفته ام را به من برگردانند.

به این ترتیب کارگران کارگاه غالکاری وسایلی که مرد طلاساز آورده و حدود100 کیلوگرم وزن دارد را در ظرف های بزرگی از جنس  فلزی می ریزد تا آتش بزنند.ماشالله جلالي قمشه ،غالكار با سابقه ای است که این حرفه از پدر به او به ارث رسیده است او می گوید: ابتدا باید همه وسایلی که آقای طلاساز آورده را آتش بزنیم و در مرحله بعد خاکستر به دست آمده را در کوره ها بریزیم.

کوره هایی که غالکارها از آن استفاده می کنند کوچک هستند و برای ذوب شدن فلز طلا، نقره و سرب به کار گرفته می شوند.غالکارها قبل از اینکه خاکسترهای به دست آمده را در کوره بریزند ابتدا مقداری سرب و نقره در کوره می ریزند تا ذوب شود،جلالی ادامه می دهد: سرب و نقره به ما کمک می کند تا بهتر بتوانیم ذرات طلا را بازیافت کنیم.

به این ترتیب وقتی سرب و نقره به شکل مذاب درآمد غالکارها خاکستری که از سوزاندن وسایل کارگاه طلاسازی به دست آمده را درون کوره می ریزند.

بعد از چند دقیقه ناخالصی هایی که درون خاکستر بوده روی سطح مواد مذاب قرار می گیرد به این شکل غالکارها با کج کردن کوره ناخالصی ها و سرب مذاب را از کوره بیرون می ریزند،چون طلا و نقره پایین تر از سرب و ناخالصی ها قرار می گیرند به این شکل ناخالصی ها از ذرات طلا و نقره جدا می شود،اما هنوز پایان کار نیست زیرا هنوز به طور صد درصد طلای خالص بازیافت نشده است. بعد از این مرحله غالکارها طلا و نقره گداخته را که مانند خمیر به هم چسبیده اند را به وسیله انبرهای مخصوصی بر می دارند.مرد غالکار اضافه می کند: ما به مخلوط به دست آمده قرص طلا و نقره می گوییم.

بهتر است بدانید که هنوز مقداری سرب به قرص طلا ونقره چسبیده است برای همین غالکارها به وسیله چکش به قرص طلا و نقره ضربه می زنند تا ذرات سرب از آن جدا شود.

طلا،نقره و اسید

به گفته مرد غالکار در مرحله بعد نوبت به این می رسد که طلا و نقره هم از یکدیگر  جدا شوند برای اینکار غالکارها قرص طلا و نقره را در اسیدنیتریک می جوشانند،جلالی ادامه می دهد:پس از  چکش کاری طلا و نقره را درون ظرفی از جنس استیل گذاشته و اسید نیتریک به آن اضافه می کنیم.

به این ترتیب آقای غالکار ظرف حاوی اسید نیتریک و قرص طلا و نقره را روی اجاقی می گذارد تا به جوش بیاید.کمی بعد اسید به جوش می آید و بخار خرمایی رنگی از آن بلند می شود،جلالی می گوید:کار ما خطرات زیادی دارد چون ما با مواد مذاب،شیمیایی و اسید سر کار داریم به همین  علت کارگاه های ما همیشه خارج از شهر قرار دارد، برای نمونه همین بخار خرمایی رنگ بسیار سمی است و اگر شخصی آنرا تنفس کند ریه اش صدمه زیادی می بیند.

بعد از چند دقیقه حجم بخار خرمایی رنگ کم می شود،غالکارها می گویند این نشانه ضعیف شدن اسید نیتریک است به همین  علت دوباره به ظرف اسید اضافه می کنند.غالکار ها چند بار اینکار را انجام می دهند تا اسید نیتریک نقره را در خود حل کرده و ذرات طلا  در ته ظرف  جمع شوند.

در این مرحله ذرات طلا به شکل پودر در آمده اند،اما هنوز هم نمی توان گفت طلا ناخالصی ندارد چون مقداری نقره هنوز به آن چسبیده است،به این علت غالکارها ذرات طلای به دست آمده را با آب جوش می شویند،جلالی ادامه می دهد:وقتی ما ذرات طلا را با آب جوش می شوییم آب به رنگ شیر در می آید  این تغییر رنگ نشانه این است که هنوز مقدار کمی نقره به ذرات طلا چسبیده است ما آنقدر این کار را تکرار می کنیم تا رنگ آب تغییر نکند.

به این شکل طلای 24 عیار به دست می آید و غالکارها بعد از وزن کردن آن طلای به دست آمده را در اختیار مشتری های خود می گذارند،جالب است بدانید که غالکارها موفق شدند از وسایلی که مرد طلاساز در اختیار آنها قرار داده بود90 گرم طلا را بازیافت کنند.

مرد طلاساز مقدار زیادی از طلاهای از دست رفته خود را به دست آورد،اما این پایان کار غالکارها نیست  چون آنها باید نقره حل شده در اسید نیتریک را هم بازیافت کنند،جلالی توضیح می دهد:برای اینکار باید محلول حاوي اسيد نيتريك،آب ونقره را درون ظرف های پلاستیکی ریخته و چند قطعه فلز مسی را درون آن گذاشت.

به این ترتیب ذرات نقره جذب فلز مس می شوند این کار معمولا حدود 12 ساعت زمان می گیرد تا همه ذرات نقره ای که در محلول آب و اسید وجود دارد جذب قطعات مس شوند،آقای غالکار می گوید: برای اینکه بدانیم نقره در محلول باقی مانده مقداری نمک به آن اضافه می کنیم چنانچه نمك به سرعت در آب ته نشين شود نشانه این است که در محلول ديگر نقره وجود ندارد، ولی اگر نمک مثل شیر در محلول پخش شود نشانه این نکته است که هنوز ذرات نقره در محلول وجود دارد و باید کار را ادامه داد.

 چاه فاضلاب 200 ميليوني