تا صدای گلوله در مناطق حفاظت شده نپیچد، تا روی پیراهن سبزشان لاله های سرخ نروید، فراموش شده می‌مانند و هیچ نام نشانی از آنها در سخنرانی مسئولان یا گزارش‌های خبرنگاران برده نمی‌شود، آنها در این روزگار جزو افرادی هستند که زخمی و کشته شان بیشتر هوادار دارد.

این قصه پرغصه محیط‌بان‌هاست، افرادی که با دست خالی‌ از محیط زیست این کشور دفاع می‌کنند و مراقبند تا حق شهروندان و نسل‌های آینده از زمین حفظ شود، اما حق و حقوشان هیچ وقت رعایت نمی‌شود.

امروز در تقویم، روز جهانی محیط‌بان است، روزی که قرار است در آن از این حامیان بی‌حامی طبیعت گفته شود تا شاید گرهی از مشکلات آنها باز شود، مثل این‌که این افراد هنوز نتوانسته‌اند برای خود سندیکایی داشته باشند تا اندکی بیشتر مشکلات‌شان شنیده شود و به خواسته‌های قانونی آنها برچسب سیاسی زده نشود.

محیط‌بانان تلاش می‌کنند حرفه‌شان در گروه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار بگیرد، زیرا به واسطه شغل‌شان با محرومیت‌های اجتماعی زیادی روبه‌رو هستند. آنها از این گله دارند که دست‌کم شرایطی ایجاد شود که آنها هم بتوانند در مقابل 24 ساعت کار 48 ساعت مجال استراحت و پرداختن به خانواده‌شان را داشته باشند.

آنها از این ناراحتند که در بیشتر مواقع اضافه‌کاری‌هایشان نادیده گرفته می‌شود، به همین خاطر چرخ زندگی‌شان براحتی نمی‌چرخد. این مسائل‌ وقتی در کنار جیره غذایی ناچیزشان قرار ‌‌گیرد این نتیجه را به همراه دارد که نباید انتظار داشت تاب و توان گشتزنی مدام در مناطق حفاظت شده را داشته باشند، هرچند از جان مایه می‌گذارند و با تمام سختی‌ها از محیط زیست و حیات‌وحش کشور دفاع می‌کنند.‌‌

مدتی پیش نیز وعده داده شد که وزارت دفاع تجهیزات محیط‌بانان را تامین خواهد کرد، اما محیط‌بانان هنوز از تجهیزات لازم برخوردار نشده‌اند، به همین دلیل در بسیاری مواقع هنگام تعقیب و گریز با متخلفان موفق به دستگیری متهمان نمی‌شوند.‌ آموزش به محیط‌بانان نیز مساله دیگری است که باید به آن توجه ویژه‌تری کرد. درواقع مسئولان محیط زیست نباید آموزش‌های این افراد را به‌نحوه استفاده از سلاح یا قوانین در این حوزه محدود کنند، زیرا در کنار این مسائل، آموزش مسائلی درخصوص کنترل خشم و پاره‌ای از مباحث روان‌شناسی می‌تواند آنها را از خطرات بیشتری دور نگه دارد.

این درحالی است که لایحه حمایت از محیط بانان و جنگلبانان که پس از شهادت چند محیط بان و جنجال بسیار بالاخره به مجلس فرستاده شد، هنوز به کمیسیون مربوط ارسال نشده است به همین خاطر به نظر می‌رسد برای رسیدگی بهتر به این لایحه دست کم به شهادت یا مجروح شدن چند محیط بان دیگر نیاز است.

مهدی آیینی

آتش به جان زاگرس افتاده تنوره می‌کشد و حیات را در جنگل‌های زاگرس با مرگ تاخت می‌زند؛ روزی نیست که خبرآتش سوزی در جنگل‌های زاگرس آتش به دل دوستداران محیط زیست نزند. فقط در بهار امسال بیش از 1200هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی کشور به خاکستر بدل شده ‌ و هنوز آمار دقیقی از آتش سوزی‌های یک ماه گذشته دردست نیست. هرچند فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها ادعا می‌کند‌، آتش سوزی‌های بهار امسال در اراضی جنگلی و مرتعی کشور حدود30 درصد در سطح و 50 درصد در تعداد کاهش پیدا کرده، اما دست‌های سوخته جنگلبانان و بومیانی که برای خاموش کردن آتش از دل و جان مایه می‌گذارند، حکایت دیگری دارد.

سال‌هاست که آتش سوزی  جنگل‌های کشور به دلیل نبود نیروی متخصص و تجهیزات مناسب خسارت جبران ناپذیری به کشور تحمیل می‌کند، چراکه مسئولان زمانی از آتش سوزی مطلع می‌شوند که دیگر کار از کار گذشته و بخش وسیعی از جنگل طعمه حریق شده است.  در این بین بومیان مناطق جنگلی و سازمان های مردم نهاد به قول معروف باید جور مسئولان را بکشند،چون برخی مسئولان‌ نه فقط برای کاهش ‌آتش سوزی ها کم می‌گذارند بلکه به اشکال دیگر به مرگ جنگل دامن می زنند.

دلیل عمده آتش سوزی جنگل‌های کشور‌ چیزی نیست جز سهل انگاری انسان. براساس آمارهای به دست آمده حدود 95درصد از آتش سوزی‌ها عامل انسانی دارد و حدود 30 درصدشان عمدی است.

عمدی آتش زدن جنگل محدود به گردشگران افراد سهل انگار ‌نمی‌شود؛کم نیستند مدیرانی که دانسته دست به قتل عام جنگل می‌زنند و چند برابر آتش سوزی‌ها هر سال جنگل را  تخریب می کنند.‌

برای نمونه  هر سال به طور متوسط آتش توسعه ناپایدار به جان ‌حدود 17 هزار هکتار از اراضی جنگلی کشور می‌ افتد خسارتی به جنگل می زند که به طور قطع بیشتر از آتش سوزی های جنگل است،‌چراکه دست کم به بهانه توسعه ‌بیش از دو میلیون و 500 هزار اصله درخت از بین می رود.

بنابراین مسئولان قبل ازاینکه گناه آتش سوزی های جنگل را به پای افراد سهل انگار بیندازد باید از خود شروع کند و شرایطی ایجاد کند که شهروندان باور کنند حفظ منابع طبیعی کشور برای دولت مهم است،زیرا تنها در چنین شرایطی است که می‌توان انتظار داشت که گردشگران به جنگل احترام بیشتری بگذارند و برخی بومیان مناطق جنگلی از طریق آتش زدن جنگل با یکدیگر و سازمان‌های دولتی تسویه حساب نکنند.

مهدی آیینی

نفس طرح تنفس‌جنگل را گرفتند؛آخرین مرهم زخم جنگل‌های باستانی کشور را ضایع کردند تا جنگل های شمال کشور  به مرگ نزدیک‌تر شود و دیگر خاطره ای از جنگل های هیرکانی که از عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند باقی نماند‌.تبر بی‌توجهی نمایندگان و فشار لابی ها بزودی زخمی کاری را بر تن جنگل های کشور می نشاند،زخمی که بی شک شرایط جنگل های شمال کشور را بحرانی تر می کند.

پنج شنبه گذشته درحالی که بیشتر کارشناسان حوزه محیط زیست ، منابع طبیعی و شهروندان منتظر بودند بخوانند و بشنوند که نمایندگان‌شان در مجلس مهر تایید خود را پای طرح تنفس جنگل می زنند،خبرهای از مجلس منتشر شد که ‌آب پاکی را روی دست آنهایی می ریزد که تصور می کنند مجلس‌نشینان برای نجات جنگل های کشور بیش از مجلس گذشته اهمیت قائلند.

براساس آخرین تصمیم های‌ گرفته شده قرار است طرح تنفس  جنگل از ابتدای چهارمین سال برنامه ششم، یعنی سال 1399 کلید بخورد!

‌ در شرایطی که زمان برای نجات جنگل های کشور حیاتی است و شدت تخریب ها آنقدر است که فقط ‌ در پنج سال اخیر 40 میلیون اصله درخت 300ساله شمشاد ‌از بین رفته اند‌ و چنانچه طرح تنفس از همین امروز نیز شروع شود‌برای برگشت به شرایط پیش از تخریب باید به جنگل های کشور حدود 150 سال زمان داد.

تعلل در اجرای طرح تنفس تنها غفلتی نیست که از نمایندگان نسبت به منابع طبیعی کشور سر زده، زیرا ‌آنها با قطع درختان برای اجرای طرح های عمرانی نیز موافقت کرده اند! آن هم در شرایطی که تاکنون بیش از‌ 7000 کیلومتر جاده در این جنگل ها ایجاد شده و درختان زیادی را به کام مرگ فرو برده است.

علاوه بر این مجلس نشینان با بهره‌برداری از جنگل با هدف بهداشت، حفاظت و پرورش جنگل از درختان پیر، خشک سرپا، افتاده، لاپی، آفت‌زده غیرقابل احیا نیز ‌ با مجوز سازمان جنگل‌ها‌ موافقت کرده اند؛ماجرایی که تا پیش از این نیز به همین شکل دنبال می شد و سود جویان با سوء استفاده از آن و نبود نظارت مناسب درختان سالم زیادی را قلع و قمع کرده اند.

چنین تصمیم هایی به طور حتم دیر یاز زود نه تنها جنگل های هیرکانی را از بین می برد بلکه سبب می شود شمال کشوراز زندگی خالی شده و تمامیت ارضی کشور نیز باتهدید رو به رو شود‌.

به نظر می رسد نمایندگان مجلس فراموش کرده اند یا نمی خواهند باور کنند‌ ‌میانگین بارش ‌در هیرکانی حدود 2000میلی‌متر برآورد می‌شود ‌و هر سال جنگل سه میلیارد و شش میلیون مترمکعب آب را ذخیره می کند.(بزرگ‌ترین سد کشور ‌،کارون‌‌ سه میلیارد مکعب آب را پشت خود نگه می‌دارد.) و یا    هر سال جنگل‌های شمال از انتشار 136میلیون تن گرد و غبار در کشور جلوگیری می کنند.

بنابراین زمانی که درختان جنگل های هیرکانی قطع شوند نه فقط آبی ذخیره نمی شود بلکه سیلاب و طغیان ریزگردها زندگی ساکنان شمال کشور و دیگر مناطق ایران را نابود خواهد کرد‌.

با تمام این غفلت ها هنوز فرصت برای نجات جنگل های کشور باقی است، باید از اعضای شورای نگهبان خواست هنگام بررسی نهایی لایحه ششم به این مهم توجه کرده و از نمایندگان مجلس بخواهند قانون را تمام و کمال برای حفظ منابع طبیعی کشور بکار گیرند و دست کم به اصل 50 قانون اساسی کشور احترام بگذارند. ‌

‌مهدی آیینی

جنگل های شرایط مناسبی ندارند،آفات و بیماری دست به دست آتش سوزی داده و‌ جنگل های هیرکانی و زاگرس را بیش از پیش تهدید می کند، رودخانه های کشور دیگر مانند گذشته جریان ندارند آنها که دائمی بودند فصلی شده اند واز فصلی ها نیز نشانی در دست نیست،دریاچه ها و تالاب ها نیز کم کم دارند خاطره می شوند و جز زمینی خشک از آنها چیزی باقی نمی ماند.دریای خزر نیز  به دلیل سرریز شدن فاضلاب استان های ساحلی به آن حال و روز خوبی ندارد ، این ها بخشی از آسیب هایی است که محیط زیست کشورمان با آن رو به روست و براساس آن می توان گفت شرایط محیط زیست کشور اصلا مناسب نیست.

اما این شرایط ناگوار درحالی سایه بر محیط زیست کشور انداخته که ما قوانین و نهاد های مناسبی برای حمایت و حفظ محیط زیست کشور داریم،برای نمونه حدود 108 سال از تاسیس سازمان جنگل ها می گذرد و یا حدود 50 سال است که سازمان حفاظت محیط زیست در کشور تاسیس شده است.

قوانین کشور را که بررسی کنید به اصلی‌ 50 قانون اساسی کشور می رسید که مختص محیط زیست است و اگر مورد توجه شهروندان مسئولان قرار گیرد می توان امیدوار بود که بسیاری از مشکلات کنونی محیط زیست کشور  حل و فصل شود،چراکه براساس  اصل 50 قانون اساسی‌ «در جمهوری اسلامی‌، حفاظت محیط زیست که نسل‌امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته‌ باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو، فعالیت اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن‌ ملازمه پیدا کند، ممنوع است‌.»

اما تخریب بیش از حد محیط زیست کشور گواهی است بر اینکه این گونه قوانین  زیر پا گذاشته می شود یا اراده ای برای اجرای آنها وجود ندارد‌.

بنابراین باید شرایطی را ایجاد کرد که در آن احترام به محیط زیست برای مسئولان و شهروندان در الویت قرار گیرد تا آنها با اجرای قوانینی مانند اصل 50 قانون اساسی کشور مانع از تخریب محیط زیست کشور شوند مهمی  که به نسل های آینده نیز تعلق دارد.

فاطمه مژگان دادرس

حواست باشد باد که وزید، دود که کنار رفت، روی آبی آسمان که پیدا شد، تکه‌ای از آن را بردار در پاکتی بگذار و برای نسل آینده بفرست تا آنها هم بدانند آسمان واقعا چه رنگی بود.