گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود
خبرهاي خوشي از باغ وحش هاي کشور به گوش نمي رسد؛ روزي بيماري در آنها طغيان مي کند و گونه هاي جانوري را به کام مرگ مي کشاند، روز ديگر ناآگاهي مسئولان باغ وحش دست به دست بازديدکنندگان غافل مي دهد، منجنيقي مي شود بزرگ و به سمت قفس حيوانات سنگ پرتاب مي کند تا فاجعه اي رقم بخورد.
در اين گير و دار اگر حادثه اي نيز اتفاق نيفتد، نامناسب بودن محل نگهداري و تغذيه گونه هاي جانوري به مرور زمان مرگ آنها را جلو مي اندازد تا در کشورمان همچنان از باغ وحش ها به عنوان اسارتگاه يا کشتارگاه حيات وحش ياد شود، اين در حالي است که باغ وحش ها ساخته مي شوند تا نيازهاي آموزشي، حفاظتي و تحقيقاتي دنياي امروز را برآورده کنند.
مراکز نگهداري از حيوانات را بايد جزيره هاي فراموش شده اي دانست که هرازگاهي به دليل وقوع خبرهاي ناگوار پايشان به روزنامه ها باز مي شود، اما آشفته بازار آنها پس از مدتي بين خبرهاي ريز و درشت ديگر از ياد مي رود.
فرقي نمي کند باغ پرندگان باشد يا چند قفس کوچک و کثيف که به آن عنوان باغ وحش داده اند، اين روزها در بيشتر مراکز نگهداري حيوانات توجه به حقوق حيوانات و اهميت حفظ و معرفي درست آنها به شهروندان کم اهميت ترين دغدغه برخي مسئولان است.
برخي کارشناسان معتقدند اين شرايط نامناسب سال هاست بر مراکز نگهداري حيوانات حاکم است، چراکه براي کمتر دولتي توجه به اين مهم در اولويت بوده است.
هوشنگ ضيايي، استاد دانشگاه و کارشناس حيات وحش در گفت وگو با جام جم تاکيد مي کند: در کشورمان به سر و سامان دادن به مراکز نگهداري از حيات وحش
اهميتي داده نمي شود.
چرا باغ وحش مهم است؟
کارشناسان درباره اين که چرا دولتمردان بايد به مراکز نگهداري از حيات وحش اهميت بدهند، دلايل زيادي را مطرح مي کنند. براي نمونه آنها به نقش آموزشي باغ وحش ها اشاره مي کنند، زيرا چنانچه کودکان و نوجوانان از باغ وحش هاي استاندارد و مناسب بازديد کنند، ديد مناسبي از اهميت حفظ گونه هاي جانوري به دست مي آورند و در آينده براي حفظ محيط زيست و حيات وحش تلاش بيشتري خواهند کرد.
افزون بر اين مراکز نگهداري از حيات وحش چنانچه مطلوب باشند مي توانند بخشي از اوقات فراغت خانواده ها را نيز پوشش بدهند، زيرا در زندگي ماشيني امروز يکي از دغدغه هاي افراد استفاده از هر فرصتي براي پناه بردن به طبيعت است، بنابراين در چنين شرايطي باغ وحش ها مي توانند يکي از نياز هاي شهروندان را برطرف کنند.
علاوه بر چنين نيازهايي بايد به نقش نگهداري از گونه هاي نادر نيز اشاره کرد. ضيايي در اين باره توضيح مي دهد: امروز در دنيا از باغ وحش ها به عنوان محلي براي نگهداري از گونه هاي نادر و در خطر انقراض ياد مي کنند در واقع کارشناسان در اين مراکز تلاش مي کنند شرايط را براي زاد و ولد اين گونه ها فراهم کنند تا آنها را از خطر انقراض نجات دهند.
علاوه بر اين موارد کارشناسان از جنبه هاي تحقيقاتي مراکز نگهداري از حيات وحش نيز ياد کرده و مي گويند در باغ وحش ها مي توان اطلاعات مناسبي از گونه هاي جانوري به دست آورد از طول زمان بارداري بگيريد تا مسائل ژنتيکي.
باغ وحش هاي کم سود و مطرود
مراکز نگهداري از حيات وحش در کشورمان سوابق خوبي ندارند و بيشتر شهرونداني که تجربه بازديد از آنها را دارند مشتاق بازديد مجدد از آنها نيستند، البته در اين بين هستند باغ وحش هايي که تلاش مي کنند به شرايط مطلوب برسند، اما نامناسب بودن حمايت هاي دولت سبب مي شود آنها به اين هدف نرسند.
کارشناسان از سودآور نبودن باغ وحش ها به عنوان يکي از علل اصلي نامناسب بودن باغ وحش ها ياد مي کنند، زيرا اين مراکز آن طور که بايد نتوانسته اند بازديدکننده جذب کرده و از اين راه درآمد مناسبي به دست بياورند.
ضيايي در اين باره خاطرنشان مي کند: باغ وحش ها خيلي سودآور نيستند و مديران برخي از آنها با صراحت مي گويند اگر در زميني که آنها براي ايجاد باغ وحش هزينه کرده اند سوله بسازند و اجاره دهند درآمد بيشتري کسب خواهند کرد.
اين شرايط سبب شده آنها در پرداخت حقوق کارکنان و تهيه خوراک براي گونه هاي جانوري خود با مشکل روبه رو شوند.
بنابراين بيشتر مديران مراکز نگهداري از حيات وحش کشور ترجيح مي دهند به جاي استفاده از متخصصان اين حوزه از کارگران ساده بهره ببرند در نتيجه اين روزها افرادي که مسئول نگهداري از گونه هاي جانوري در باغ وحش ها هستند با دادن اطلاعات غلط به بازديدکنندگان سبب ترس و نفرت افراد نسبت به گونه هاي جانوري مي شوند.
اين در حالي است که در کشورهاي موفق در کنار به کارگيري افراد متخصص، از افراد دواطلب نيز استفاده مي شود تا به اين شکل از هزينه هاي نگهداري گونه هاي جانوري کاسته شود و بتوان شرايط باغ وحش ها را ارتقا داد.
مجوز به باغ وحش مي رود
هرچند شرايط مراکز نگهداري از حيات وحش در کشور هنوز با شرايط ايده آل فاصله دارد، اما نمي توان منکر اين شد که در سال هاي اخير شرايط برخي مراکز نگهداري از حيوانات اندکي بهتر شده، زيرا از حدود 70 مرکز نگهداري از حيات وحشي که در کشور وجود دارد تا چند سال پيش مراکز انگشت شماري از سازمان حفاظت محيط زيست مجوزهاي لازم را گرفته بودند، اما آن طور که امير حسين داداشي، رئيس اداره ساماندهي و هماهنگي امور مناطق سازمان محيط زيست در گفت وگو با جام جم اظهار مي کند اکنون حدود 70درصد اين مراکز از محيط زيست مجوز گرفته اند.
در واقع اين مراکز بايد به دستورالعمل و ضوابطي که براي آنها در نظر گرفته شده عمل کنند تا بتوانند مجوز ها را به دست بياورند.
داداشي درباره شرايطي که مراکز نگهداري از حيات وحش بايد به آن توجه کنند، مي گويد: نحوه طراحي مرکز، فضاي سبز آن، راه هاي ارتباطي، ميزان آلودگي خاک و آب و نکات بهداشت برخي از شرايطي هستند که بايد مورد توجه قرار گيرند، زيرا اگر از سوي مسئولان مراکز نگهداري از حيات وحش رعايت نشود، مجوزي به آنها تعلق نخواهد گرفت.
در کشور ما مراکزي هستند که قبلاساخته شده و اين دستورالعمل ها را رعايت نکرده اند به همين سبب سازمان حفاظت محيط زيست آنها را براي گرفتن مجوز فراخوانده است.
به اين ترتيب سازمان حفاظت محيط زيست براي استانداردسازي مراکز نگهداري از حيات وحش تلاش مي کند و در صورتي که مرکزي نتوانست از عهده اجراي دستورالعمل هاي در نظر گرفته شده برآيد، تعطيل خواهد شد.
داداشي يادآور مي شود: مراکزي که به دليل استاندارد نبودن تعطيل مي شوند بايد گونه هاي جانوري شان را در اختيار ديگر مراکز بگذارند.
اين در حالي است که برخي کارشناسان معتقدند نظارت هاي صورت گرفته بر باغ وحش ها مناسب نيست به همين دليل گونه هاي جانوري در اين مراکز به دليل پيش پاافتاده ترين مسايل آسيب هاي جبران ناپذيري مي بينند. افزون بر اين آنها از برخي مراکز نگهداري حيات وحش به عنوان محلي براي قاچاق گونه هاي جانوري ياد مي کنند. به همين دليل به نظر مي رسد بازرسان سازمان حفاظت محيط زيست بايد نظارت بيشتري بر اين مراکز داشته باشند.
غريبه با زيستگاه
کارشناسان ايرادهاي زيادي از مراکز نگهداري از حيات وحش کشور مي گيرند؛ از نامناسب بودن قفس ها گرفته تا آگاه نبودن کارکنان اين مراکز، اما آنچه کمتر در اين بين به آن توجه مي شود شبيه سازي محل نگهداري گونه هاي جانوري با زيستگاه هاي طبيعي آنها و حتي در نظر گرفتن فضاي کافي و مناسب با توجه به گونه جانوري است.
محمد کرمي، رئيس اداره نظارت بر امور حيات وحش اداره کل حفاظت محيط زيست استان تهران در گفت وگو با جام جم يادآور مي شود: براي نگهداري از هر گونه جانوري بايد استاندارد هاي خاصي رعايت شود. براي نمونه با توجه به نوع گونه هنگام ساخت محل نگهداري از آن بايد نکات ويژه اي را در نظر گرفت.
به عنوان مثال در باغ هاي پرندگان بايد فضاي لازم براي پرواز يا آب تني گونه ها در نظر گرفته شود. علاوه بر اين کارشناسان معتقدند براي نگهداري از گربه ساني مانند ببر به محلي نياز است که 8 برابر بدن حيوان فضا داشته باشد تا امکان تحرک از گونه گرفته نشود، اين در حالي است که بايد محل نگهداري از اين گونه بايد از نور کافي نيز برخوردار باشد.
کرمي ادامه مي دهد: سازمان حفاظت محيط زيست به همراه دامپزشکي بر مراکز نگهداري از حيات وحش نظارت مي کنند. آن طور که رئيس اداره نظارت بر امور حيات وحش اداره کل حفاظت محيط زيست استان تهران مي گويد: در تهران حدود 15 مرکز نگهداري از حيات وحش وجود دارد و بازرسان محيط زيست هر هفته به اين مراکز رفته و از نحوه نگهداري گونه هاي جانوري در آن گزارش تهيه مي کنند.
با توجه به نظر کارشناسان و هشدارهايي که فعالان حقوق حيوانات درباره شرايط نگهداري از گونه هاي جانوري در مراکز نگهداري از حيات وحش مي دهند بايد از مسئولان خواست با حمايت بيشتر از اين مراکز زمينه را براي درآمدزايي بيشتر آنها فراهم کنند، علاوه براين مي توان با حمايت از بخش خصوصي و در نظر گرفتن تسهيلات خاص براي آنها مقدمات ساخت پارک هاي حيات وحش را نيز در کشور فراهم کرد تا به اين شکل به اهداف اصلي ساخت باغ وحش دست يافت.
طرح فراموش شده
ساخت پارک حيات وحش در پارک پرديسان را بايد يکي از طرح هاي فراموش شده دانست، چراکه براساس طرحي که سال 53 يا 54 مطرح شد قرار بود اين پارک به يکي از بزرگ ترين پارک هاي حيات وحش منطقه بدل شود.
هوشنگ ضيايي، نويسنده کتاب «پستانداران ايران» در اين باره توضيح مي دهد: قرار بود گونه هاي جانوري دراين پارک در محيط نيمه طبيعي خود باشند، به اين شکل که در شمال پارک پرديسان زيستگاه هيرکاني و جنگل هاي شمال با حيوانات خاص آن منطقه مانند مرال و شوکا شبيه سازي شود. در وسط پارک نيز محلي براي مناطق کويري با گونه هايي مانند گور ايراني و يوزپلنگ پيش بيني شده بود و در جنوب پارک نيز قرار بود آکواريومي بزرگ با گونه هاي جانوري خليج فارس ساخته شود، اما اين طرح چند سال است به فراموشي سپرده شده و شرايط به گونه اي است که براي حفظ اين پارک نيز تلاش هاي زيادي صورت گرفته زيرا تاکنون براي فروش اراضي اين پارک اقداماتي صورت گرفته است.
حادثه در باغ وحش
حادثه هاي زيادي تاکنون در مراکز نگهداري حيات وحش کشور رقم خورده است؛ حادثه هايي که در آن گونه هاي جانوري و بازديدکنندگان آسيب ديده اند. در اين گزارش به مرور برخي از آنها پرداختيم.
قتل گوزن باردار
فروردين 95، خبر مرگ گوزن زرد ايراني باردار در باغ وحش کاسيت خرم آباد خبرساز شد و برخي مسئولان بيماري تب برفکي و سنگ پراکني از سوي بازديدکنندگان را علت مرگ گوزن مطرح کردند.
قطع انگشت پا
مهر 93، سهل انگاري والديني که کودک خود را به محل نگهداري گورخرهاي باغ وحش ارم بيش از حد نزديک کرده بودند سبب شد يکي از گور ها پاي کودک را گاز گرفته و سبب قطع شدن انگشت پاي او شود،البته در اين حادثه نمي توان کم توجهي ماموران باغ وحش را نيز ناديده گرفت.
چشم شير مهم نيست
ارديبهشت 93، عفونت چشم يک قلاده شير در باغ وحش زابل آنقدر جدي گرفته نشد که در نهايت کارشناسان مجبور به تخليه چشم شير شدند. نبود اسلحه و گلوله بيهوشي نيز از علت هاي تاخير در درمان شير بود.
مرگ مارال فراري
دي 92، خبر مرگ مارالي که از باغ وحش درناي اروميه فرار کرده بود، بار ديگر شرايط نامناسب باغ وحش هاي کشور را مطرح کرد.
جدال مرگبار 2 شير
آبان 92، جدال دو شيري که در قفس نامناسب با فضاي محدود نگهداري مي شدند با مرگ يکي از آنها پايان يافت، نبود اسلحه و گلوله بيهوشي و توجه نکردن به فضاي محدود قفس سبب اين حادثه شد.
کشتار مشمشه
دي 89، شيوع بيماري مشمشه در باغ وحش ارم سبب مرگ يک قلاده ببر سيبري و 14 قلاده شير اين مجموعه شد.
مهدي آييني
