گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

داستان ریزگردها در کشور ماجرای تازه‌ای نیست، از حدود 15 سال پیش پدیده گرد و خاک برای شهروندان کشورمان مشکل ایجاد کرده و می‌کند.

این ریزگردها که منشأ آن بیشتر کشورهای عراق، سوریه و اردن است همراه با باد به کشورمان سفر کرده و مهمان ناخوانده غرب و جنوب غرب کشورمان می شود، البته مدتی است ریزگردها پا را فراتر از رشته کوه های زاگرس و البرز گذاشته و به پایتخت نیز رسیده است، نکته اینجاست که با گذشت این همه سال هنوز راهکار مناسبی برای برخورد با این پدیده اجرایی نشده و مسئولان کماکان از راهکارهای بلندمدتی حرف می زنند که با اجرایی شدن فاصله زیادی دارد.

درست مانند آلودگی هوای کلانشهرها که در دست باد و باران است، ریزگردها را نیز باد و باران مدیریت می کند، چون مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست ادعا کرده شدت بروز ریزگردها امسال نسبت به سال گذشته به علت افزایش 70 تا 73 درصدی بارش در کشور عراق کمتر خواهد شد.

ضیاالدین شعاعی با بیان این که نمی توان با پدیده های طبیعی جنگید، درباره ریزگردها می گوید: پدیده گرد و غبار پدیده ای جهانی است و دنیا با آن مانند یکی از حوادث طبیعی مانند زلزله و توفان برخورد می کند، به همین دلیل به نظر می رسد مناسب ترین راه، کاهش اثرات این معضل است.

به گفته وی باید با اطلاع رسانی مردم را برای حفظ سلامتی شان در برابر ریزگردها آماده کرد.

محمدطالب حیدری، مدیر هواشناسی کردستان نیز در این باره به جام جم می گوید: بادی که تا مدتی قبل از سمت عراق به کشور می وزید با خود باران به همراه می آورد، اما اکنون ریزگردها را می آورد، برخی ها ادعا می کنند امسال به دلیل بارش هایی که داشته ایم بحران ریزگردها کمتر می شود، اما من مخالفم چون مشکلی که در عراق ایجاد شده هنوز حل نشده باقی مانده است. به گفته حیدری در عراق بارندگی زیاد نبوده، افزون بر این، نکته اینجاست که رطوبت عراق به دلیل بارش نیست بلکه به دلیل رودهای دجله و فرات است.

وی عنوان می کند: شرایط جوی در روزهای اخیر نشان داد چشمه های گرد و غبار فعلا فعال هستند. در این مواقع چون وزش باد در عراق و کشور ما زیاد است این گرد و غبار زیاد مشکل ساز نمی شود، اما در فصل هایی که در کشورمان باد کمی می وزد این غبار روی استان های مختلف ته نشین شده و مشکلات زیادی را برای شهروندان ایجاد می کند.

به نظر می رسد برخی از مسئولان هنوز آن طور که باید و شاید از مشکلاتی که ریزگردها ایجاد می کنند باخبر نیستند، چون منشأ ریزگردها در عراق هنوز وجود دارد و باید گفت بیشتر از قبل هم شده است. نکته اینجاست که گرد و غبار فقط در برخی مواقع به دلیل شرایط جوی فروکش می کند.

حیدری اظهار می کند: هنوز تهدید جدی در غرب و جنوب غرب کشور پابرجاست، این مشکل در کوتاه مدت قابل حل نیست، مسئولان کشورمان باید با ترکیه، سوریه و عراق برای برطرف شدن مشکلات مذاکره کنند تا حقابه دشت عراق تامین شود و زمین های رها شده دوباره زیرکشت قرار گیرند.

ریزگردهای خارجی

در این مدتی که بحث ریزگردها در کشور مطرح بوده مسئولان همیشه انگشت اتهام را به سوی کشورهای همسایه نشانه رفته و تاکید کرده و دارند که ریزگردها منشأ خارجی دارند، اما نباید فراموش کرد بخشی از ریزگرد ها نیز منشأ داخلی دارند.

مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که بررسی عکس های ماهواره ای از این حکایت دارد که منشأ اصلی ریزگردها خارجی است و از کشورهای اردن، سوریه و عراق وارد کشور می شود، عنوان می کند: بین 15 تا 20 درصد گرد و غبار منشأ داخلی دارد، مدیریت غلط منابع آب از جمله کنترل آب در دجله و فرات از سوی ترکیه باعث خشک شدن تالاب های بین النهرین شده و در نتیجه کانون هایی برای ایجاد ریزگرد به وجود آمده است.

این در حالی است که باید نبود امنیت در عراق، رها شدن زمین های کشاورزی و خشک شدن سدهای این کشور را نیز از دلایل ایجاد ریزگرد ها به حساب آورد.

قاسم حقانی، رئیس گروه حفاظت خاک دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها درباره منشأ داخلی ریزگردها نیز به جام جم می گوید: برآورد دقیقی در این باره نشده است، منشأ عمده ریزگردها کشور عراق است، درباره منشأ داخلی نیز باید بگویم هنوز برآورد مساحتی نشده، اما مناطقی مانند هامون در سیستان و بلوچستان جزو منشأ های داخلی ریزگردها به حساب می آید.

این در حالی است که در کشورمان اراضی بیابانی زیادی وجود دارد تا آنجا که مساحت این اراضی به 32 میلیون هکتار می رسد. در این میان بیش از 20 میلیون هکتار ازاین اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی است و 7.6 میلیون هکتار را نیز باید جزو کانون های بحرانی فرسایش بادی دانست.

راهکاری دیپلماتیک

کارشناسان بر این باورند که فقط از طریق برقراری دیپلماسی قوی می توان مشکل ریزگردها را برطرف کرد، زیرا کشورهای درگیر در این مشکل باید هماهنگ قدم بردارند. شعاعی عنوان می کند: باید پیگیر تفاهم نامه و توافقات بین المللی بین کشورمان با عراق، سوریه، عربستان، اردن و قطر باشیم، هر چه بیشتر این کشورها را برای رفع مشکل بایکدیگر همراه کنیم موفقیت بیشتری به دست می آوریم. برای نمونه تفاهم نامه ای با کشور ترکیه در این رابطه امضا شده چون مهار حدود 30 میلیارد مترمکعب آب دجله و فرات از سوی ترکیه سبب خشک شدن بین النهرین و تشکیل کانون های گرد و غبار شده است.

رئیس گروه حفاظت خاک دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها ابراز می کند: دو سال پیش برای کارشناسان عراقی برنامه آموزشی برگزار کردیم، اما در بین آنها عملا اراده ای وجود ندارد، زیرا دغدغه اصلی آنها برقراری امنیت در کشورشان است. افزون بر این کشور عراق برای تامین زیرساخت های خود نیز با مشکل روبه روست، به همین دلیل وزارت خارجه کشورمان باید قوی تر از گذشته عمل کرده و با هماهنگ کردن کشورهای درگیر در این حوزه از بار مشکلاتی که ریزگردها به کشور تحمیل می کند، کم کند.

به گفته مدیر هواشناسی کردستان، عراقی ها آنقدر مشکل دارند که گرد و غبار را مشکل نمی دانند به همین دلیل باید ابتدا کاری کرد که آنها ریزگرد ها را به عنوان مشکل بشناسند.

مالچ پاشی و بادشکن

تا مدتی قبل در کشورمان برای مقابله با کانون های گرد و غبار، مالچ پاشی صورت می گرفت تا آنجا که حدود 50 سال گذشته حدود 240 هزار هکتار از اراضی بیابانی کشور مالچ پاشی شده است. حقانی در این باره می گوید: اکنون با توجه به قیمت مالچ این کار مقرون به صرفه نیست. تا مدتی قبل مالچ پاشی رایگان بود، اما اکنون قیمت آن لیتری حدود 1440 تومان است. به همین دلیل اکنون کارشناسان راهکار ایجاد بادشکن های زنده و غیرزنده را در پیش گرفته اند و با کاشت نهال برای کاهش فرسایش بادی اراضی تلاش می کنند. وی یادآور می شود: تاثیر آنی مالچ پاشی بیشتر است، اما بادشکن زمانبر بوده و حدود دو سال زمان می برد تا نتیجه بدهد.

حیدری درباره مالچ پاشی خاطرنشان می کند: نمی توان با مالچ پاشی مشکل را حل کرد، زیرا برای چنین وسعتی جوابگو نیست، افزون بر این مالچ نیز به مرور زمان تجزیه شده و در هوا پخش می شود.

هر چند شرایط جوی مانند بارندگی و وزش باد روی بحران گرد و غبار تاثیرگذار است، اما نباید به امید باد و باران دست روی دست گذاشت تا ریزگردها زندگی شهروندان را در غرب، جنوب غرب و حتی مرکز کشور فلج کند، نکته اینجاست که با فعال تر کردن روابط خارجی کشور یا حداقل با کاشت درخت می توان تا حدی از بار مشکلات ریزگردها کاست، زیرا هر هکتار از جنگل به طور متوسط سالانه حدود60 تن ریزگرد را در خود رسوب می کند، اما مسئولان از این نکته غافلند، چون اگر غیر از این بود دستور قطع 19 میلیون اصله از درختان بلوط زاگرس به دلیل شیوع آفت زغالی بلوط هرگز صادر نمی شد.