گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

اما این پرندگان به شکل قانونی صید نمی‌شوند و در نحوه ذبح شدن‌شان نیز تردید‌های زیادی وجود دارد.

رد قتل‌عام پرندگان مهاجر را می‌توان این روزها در بیشتر غذاهای محلی که برخی رستوان‌ها با آب و تاب درباره آنها تبلیغ می‌کنند، دید. مثلا فسنجان با خوتکا یا پرندگانی که برای تهیه آغوز مسما، یا خورش چغرتمه شکار می‌شوند.

اگر از رستوران‌دارها علت طبخ پرندگان مهاجر را بپرسید، بیشتر آنها می‌گویند به شکل قانونی این پرندگان را از صیادها در بازارهای محلی می‌خرند، این مساله‌ای است که به طور کامل نمی‌توان از درستی آن اطمینان پیدا کرد، زیرا این روزها بازار صید و شکار پرندگان مهاجر آنقدر آشفته است که نمی‌توان براحتی تشخیص داد چه صیادی به شکل قانونی شکار می‌کند یا کدام صیاد از روش‌های غیر قانونی برای صید پرندگان مهاجر استفاده می‌کند.

برخی صیادان می‌گویند هر قطعه اردک وحشی را میانگین حدود 30 ‌هزار تومان در بازارهای محلی می‌فروشند، اما رستوران‌های شمال تهران بیشتر غذاهایی را که با پرندگان مهاجر طبخ می‌شود دست‌کم به شکل میانگین حدود یکصد هزار تومان می‌فروشند.

این در حالی است که هر پرس غذا معمولا با کمتر از نیمی از گوشت یک پرنده پخته می‌شود و رستوران‌داران معمولا پرنده‌های شکار شده را عمده و با قیمت پایین‌تری خریداری می‌کنند ‌بنابراین واضح است که رستوران‌داران سود زیادی می‌برند.

شکار قانون

صید و شکار پرندگان مهاجر مدت‌هاست به حال خود رها شده به همین خاطر این باور اشتباه در ذهن بسیاری از صیادان شکل گرفته که آنها‌ باهر روشی که بخواهند می‌توانند هر تعداد پرنده مهاجر را به دام بیندازند. این مشکلی است که ریشه در حرص و آز برخی صیادان دارد.

مسعود مولانا، عضو شورای هماهنگی سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی مازندران معتقد است این حرص و آز در برخی صیادان بیشتر شده است. به همین سبب آنها خیلی راحت پرندگان را به وسیله تورهای هوایی به دام می‌اندازند و پرندگان را در بازارهایی مانند فریدونکنار می‌فروشند.

استفاده از تورهای هوایی یکی از روش‌های غیرقانونی صید پرندگان مهاجر است؛ برخی صیادان تورهای بزرگی در مسیر عبور پرندگان قرار می‌دهند و انواع پرنده‌ها در آن به دام می‌افتند حتی آنها که گوشتشان حلال نیست یا در معرض خطر انقراض قرار دارند.

مولانا از این گله می‌کند که رستوران‌های محلی زیادی وجود دارد که طبخ پرندگان مهاجر را با تابلوهای بزرگ وسیله جذب مشتری قرار می‌دهند.

در واقع صاحبان این رستوران‌ها به نوعی صیادان را تشویق می‌کنند تا پرندگان بیشتری را صید و شکار کنند. پرندگانی که باید آنها را سرمایه‌های ملی دانست، زیرا حضور آنها در کشورمان می‌تواند پتانسیل‌های گردشگری را افزایش داده و به این شکل علاقه‌مندان به پرنده نگری را به سفر به ایران تشویق کند.

شکار با حرص و آز

صید و شکار پرندگان مهاجر در کشورمان زمانی با اعتراض جدی کارشناسان داخلی و خارجی روبه‌رو شد که شکار بی رویه و غیرقانونی جای شکار سنتی را گرفت، زیرا در قدیم دامگاه‌داران به شکل سنتی تعداد محدودی از پرندگان را صید می‌کردند، اما امروز آنها به شکلی رفتار می‌کنند که در نهایت به انقراض گونه‌های جانوری و بدنامی کشورمان در این رابطه منجر می‌شوند.

عضو شورای هماهنگی سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی مازندران می‌گوید معیشت حدود 20 درصد از دامگاه‌داران از طریق صید و شکار پرندگان مهاجر تامین می‌شود، اما 80درصد باقیمانده، افرادی هستند که گرفتار حرص و آز شده‌اند و از طریق کشتار پرندگان مهاجر می‌خواهند زندگی لوکسی برای خود و خانواده شان فراهم کنند.

آن طور که او می‌گوید در این مدت محدودی که پرندگان مهاجر در کشورمان حضور دارند درآمد برخی دامگاه‌داران از 60 میلیون تومان نیز فراتر می‌رود.

مولانا ادامه می‌دهد: هستند دامگاه‌دارانی که می‌گویند در این فرصت باید برای خود یا فرزندانشان خودروی شاسی بلند بخرند.

هرچند افرادی مساله کنترل نشدن صید و شکار پرندگان مهاجر در فریدونکنار را به شریک بودن برخی مسئولان در سود دامگاه‌داران نسبت می‌دهند، اما نمی‌توان‌ از تغییر سبک زندگی دامگاه‌داران نیز غافل شد، چراکه یکی از دلایل اصلی که سبب شده دامگاه‌داران ‌بر قانون شکنی و کشتار پرندگان مهاجر ‌پافشاری کنند، تغییر سبک زندگی آنهاست ‌.‌

‌خطر شیوع آنفلوآنزا

حرص و ‌آز برخی دامگاه‌داران برای شکار و صید پرندگان مهاجر آنقدر زیاد است که حتی هشدارهای دستگاه‌های مسئول درباره خطر جدی آنفلوآنزای مرغی نیز نتوانسته دست‌کم شکار و صید و آنها را برای مدتی محدود کند.

علیرضا ‌هاشمی، مدیر گروه پرنده‌نگری طرلان ‌نیز از این می‌گوید که برخلاف هشدارهای داده شده نحوه شکار پرندگان مهاجر تغییر نکرده است‌.

آن طور که او می‌گوید‌‌‌ در حالی‌که شکار و صید پرندگان مهاجر به دلیل شیوع آنفلوآنزا در کشور ممنوع است، اما شکار گسترده پرندگان مهاجر در فریدونکنار ادامه دارد و با این که محیط زیست می‌داند دامگاه‌داران قانون شکنی می‌کنند،‌ مانع آنها نمی‌شود.

به همین سبب می‌توان گفت خطر شیوع بیماری آنفلوآنزا خیلی جدی است، چراکه این روزها رستوران‌های زیادی از گوشت پرندگان مهاجر در طبخ غذاهایشان استفاده می‌کنند.

هاشمی تصریح می‌کند: رستوران‌های شمال شهر تهران و استان‌های شمالی غذاهایی را که با پرندگان مهاجر پخته می‌شود‌ سرو می‌کنند به همین خاطر هیچ بعید نیست این بیماری در کشورمان گسترش پیدا کند یا با ایجاد اخلال در صنعت طیور کشور بحران‌ساز شود.

مساله دیگری که باید به آن اشاره کرد،‌ شکار و فروش انواع گونه‌های پرنده مهاجر است، زیرا برخی دامگاه‌داران گونه‌های حرام گوشت را نیز صید کرده و به نام پرنده حلال‌گوشت به مسافران می‌فروشند.

مدیر گروه پرنده‌نگری طرلان، دست‌داشتن برخی مسئولان محلی و گردش مالی بالای این بازار را دلیل مدیریت نشدن صید و شکار پرندگان مهاجر در فریدونکنار می‌داند و می‌گوید:شکار بی‌رویه پرندگان مهاجر سبب شده بسیاری از آنها مانند غاز پیشانی‌سفید،عروس غاز و اردک سر حنایی شرایط مناسبی نداشته باشند.

اجرای دقیق قانون

شکار بی‌رویه پرندگان مهاجر مساله‌ای است که به دلیل غفلت مسئولان بحرانی شده، چراکه آنها هیچ وقت به شکل جدی برای اجرای قانون و اصلاح رفتار برخی دامگاه‌داران قدم برنداشته‌اند، در واقع آنها هر سال با شروع فصل مهاجرت پرندگان مهاجر به کشورمان درباره مدیریت‌شدن این مساله وعده‌هایی می‌دهند، اما آنقدر اجرای آنها را به تاخیر می‌اندازند تا پرندگان مهاجر کشورمان را ترک کنند. این رویکردی است که به نظر می‌رسد مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت و ساماندهی صید و شکار پرندگان مهاجر انتخاب کرده‌اند.

هوشنگ ضیایی، استاد دانشگاه و کارشناس حیات وحش نیز در گفت‌وگو با جام‌جم ماجرای صید و شکار پرندگان مهاجر را ‌مساله‌ای پیچیده می‌داند که باید برای رفع آن قوانین صید و شکار را بدرستی اعمال کرد.

آن طور که او می‌گوید چنانچه بتوان شرایطی را ایجاد کرد که دامگاه‌داران‌ شکار سنتی پرندگان را در پیش بگیرند می‌توان امیدوار بود این مساله از حالت بحرانی خارج شود، چراکه به این شکل صدمه کمتری به محیط زیست و حیات وحش تحمیل می‌شود.

بنابراین به نظر می‌رسد برای حل و فصل این موضوع دستگاه‌های مسئول باید به شکلی قاطع بر اجرای قانون پافشاری کنند، زیرا قانونمدار کردن صیادان می‌تواند مانع فعالیت سودجویانی شود که کمر به نابودی محیط زیست کشور بسته‌اند.

ضیایی می‌افزاید: بهتر است شرایطی ایجاد شود که فقط دامگاه‌دارانی که مجوز دارند بتوانند به شکل محدود فعالیت کرده و ‌پرنده‌های صید شده را در محلی مشخص بفروشند‌. به این شکل دیگر افراد فرصت‌طلب که به هیچ مقرراتی پایبند نیستند مجال فعالیت پیدا نمی‌کنند.

این کارشناس حیات وحش معتقد است در کنار نظارت مناسب بر فعالیت دامگاه‌داران باید برخورد مناسبی نیز با متخلفان صورت گیرد، برای نمونه جمع‌آوری تورهای هوایی متخلفان تاثیر چندانی در رفع این مساله ندارد، زیرا این افراد براحتی تور تهیه کرده و فعالیت غیرقانونی‌شان را ادامه می‌دهند‌.

قانون‌شکنی دامگاه‌داران متخلف گواهی است بر این که سیاست‌های در نظر گرفته شده برای حل این مساله مناسب نیست به همین دلیل مسئولان باید مدارا کردن با متخلفان را کنار گذاشته و تصور نکنند گذشت زمان این مشکل را برطرف خواهد کرد‌. برخورد مناسب با عده‌ای سود جو که به محیط زیست کشور آسیب می‌زنند باید در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گیرد تا قانون شکنی در حوزه محیط زیست گسترش پیدا نکند.

مهدی آیینی

هر سال با پایان یافتن نیمه نخست سال، کوچ پرندگان مهاجر به کشورمان آغاز شده و هزاران پرنده رنج کیلومترها سفر را پشت سر می گذارند تا در تالاب ها و زیستگاه های استان های شمالی کشور برای مدتی ساکن شوند، اما چند سالی است که شکار افراطی پرندگان مهاجر خطر انقراض برخی گونه ها مانند درنای سیبری، قوی فریادکش، قوی گنگ، عروس غاز، اردک بلوطی، اردک سرسفید و خروس کولی دم سفید را افزایش داده است.

در این میان حدود 90 درصد از دو میلیون قطعه پرنده ای که هر سال به کشورمان مهاجرت می کنند در تالاب ها و زیستگاه های استان های گیلان، مازندران، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس ساکن می شوند، اما نکته اینجاست که شکارچیان و صیادان با شکار افراطی تهدیدی برای آنها به حساب می آیند.

برای نمونه بسیاری از صیادان دام های هوایی بزرگی برپا می کنند که آن قدر وسیع است که هر پرنده ای در آنها به دام می افتد.

با آغاز مهاجرت پرندگان مهاجر به کشورمان تعدادی از سازمان های مردم نهاد نامه ای به رییس سازمان محیط زیست نوشته و خواستار جلوگیری از نسل کشی پرندگان مهاجر در فریدونکنار شده اند.

در بخشی از این نامه آمده است: بحث صید پرندگان و دامگاه های منطقه فریدونکنار سال هاست در فهرست مشکلات محیط زیست کشور قرار گرفته و به نظر می رسد برخلاف همه تلاش های مردمی و دولتی، معضل کماکان برقرار است.

این در حالی است که تجربه ثابت کرده برخورد های قهری با صیادان و شکارچیان نمی تواند مانع کشتار پرندگان مهاجر شود، زیرا بسیاری از آنها ادعا می کنند دامگاه ها به آنها به ارث رسیده و منبع اصلی درآمدشان است به همین علت باید جایگزین هایی برای این افراد در نظر گرفته شود.

برای نمونه با ایجاد سایت های پرنده نگری و جلب توریست می توان مشکل اشتغال و درآمد این اشخاص را جبران کرد.

افزون بر این سازمان حفاظت محیط زیست باید با کمک استانداری های استان های شمالی کشور نظارت دقیقی بر بازارهای محلی و رستوران ها داشته باشد تا خرید و فروش گونه های در خطر انقراض به آسانی امکان پذیر نباشد.

علاوه بر این با توجه به کمبود نیرو در یگان حفاظت محیط زیست مسئولان این سازمان باید از توانایی سازمان های مردم نهاد نیز برای آموزش بومیان منطقه استفاده کنند.

هر چند می توان موضوع را قدرت نمایی شکارچی های غیرقانونی دانست یا این که این عمل زشت آنها را به عنوان پیامی برای مسئولان حفاظت محیط زیست در نظر گرفت که انگار شیرازه کار از دستشان خارج شده، زیرا مدتی است خبرهای کشتار حیوانات خیلی بیشتر از گذشته و حتی در کنار ساختمان اصلی این سازمان نیز به گوش می رسد، هر چند مسئولان کنونی محیط زیست این ماجرا را به پای اطلاع رسانی درست می گذارند، اما نباید فراموش کرد که محیط زیست کشور نسبت به گذشته شرایط شکننده تری پیدا کرده و هر روز سراشیبی سقوط را با سرعت بیشتری پشت سر می گذارد.

نکته اینجاست که بیشتر حوادث تلخی که در حوزه محیط زیست کشور رخ می دهد ریشه در ناآگاهی مردم و نبود ضمانت اجرایی قانون دارد، زیرا تاکنون برنامه فرهنگی مشخصی برای آشتی دادن طبیعت و مردم اجرا نشده، نمونه اش صدها باغ وحش غیراستاندارد و مسئولان آموزش ندیده آنهاست که با رفتار اشتباه خود هر چه بیشتر انسان ها را نسبت به گونه های جانوری بدبین می کنند، چون در همه جای دنیا باغ وحش ها محلی است برای آشتی دادن مردم و گونه های جانوری، اما در کشور ما این سیاست برعکس عمل می کند.

افزون بر این می توان به بازدارنده نبودن جریمه ها اشاره کرد، برای نمونه جریمه کشتن روباه برای هر قلاده 320 هزار تومان بود که مسئولان در بازنگری های خود قصد داشتند آن را به 300 هزار تومان کاهش دهند.

بنابراین باید به مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست گفت آنها باید هر چه زودتر برای بازنگری در قانون و افزایش جریمه ها وارد عمل شده و لایحه ای را در این خصوص به مجلس ببرند، زیرا به نظر می رسد آنها منتظرند تا نماینده های مجلس با تنظیم طرحی در این باره اقدام کنند. در چنین شرایطی باید هشدار داد وضع محیط زیست آن قدر شکننده است که کمتر بی توجهی را تاب نمی آورد.

مهدي آييني/گروه جامعه