گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

با به پایان رسیدن زمستان، فصل «بازگیری» در کشورمان تمام شده و فعالیت قاچاقچیان پرنده‌های شکاری خیلی کمتر از پاییز و زمستان‌ است، اما در عوض قاچاقچیان زیادی هستند که چشم طمع به گونه‌های جانوری دیگر کشورمان دوخته‌اند.

بهار، فصل زاد و ولد گونه‌های جانوری ‌است. به همین دلیل بسیاری از متخلفان با زنده‌گیری نوزادان حیات‌وحش به آتش قاچاق حیات‌وحش می‌دمند تا شرایط محیط‌زیست کشورمان شکننده‌تر از گذشته شود.

کم نیستند تبهکارانی که با زنده‌گیری بره‌های گونه‌هایی مانند کل و ‌بز و قوچ و میش و فروش آنها به کشورهای حاشیه خلیج فارس پول زیادی به جیب می‌زنند، اما این افراد نمی‌دانند با این تخلف چه آسیب جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست کشور تحمیل می‌کنند.

انسان در برابر حیات‌وحش

قاچاقچیان حیات‌وحش نظم طبیعت را به هم می‌زنند. آنها با خارج کردن گونه‌های جانوری از زیستگاهشان شرایط را برای تقابل حیات‌وحش و انسان فراهم می‌کنند. برای نمونه با زنده‌گیری بره‌های چهارپایان و قاچاق آنها به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شاید باغ و باغچه‌های برخی شیوخ عرب مجلل‌تر شود، اما حدود 70 درصد گونه‌های جانوری حین قاچاق جان خود را از دست می‌دهند و آسیبی که به محیط‌زیست کشورمان وارد می‌شود به هیچ وجه قابل جبران نیست.

طاهر قدیریان، کارشناس حیات‌وحش در گفت‌وگو با جام‌جم درباره آسیبی که قاچاق حیات‌وحش به محیط‌زیست کشور تحمیل می‌کند، می‌گوید: براحتی می‌توان تاثیر این تخلف را روی اکوسیستم و جامعه محلی دید؛ به عنوان مثال در فصل بهار که قاچاقچیان حیات‌وحش بره‌های کل و بز به کشور‌های حاشیه خلیج فارس قاچاق می‌کنند، خیلی از این بره‌ها پس از جدا شدن از مادرشان تلف می‌شوند، زیرا از خوردن شیر محروم می‌شوند. این در حالی است که تخلیه نشدن شیر ‌حیوانات ماده نیز سبب بروز عفونت شده و بیماری و مرگ این حیوانات را در پی دارد.

اشتباه پشت اشتباه

آسیبی که قاچاقچیان حیات‌وحش با زنده‌گیری بره‌های چهارپایان به محیط‌زیست کشور تحمیل می‌کنند به همین موارد محدود نمی‌شود، زیرا کاهش جمعیت گونه‌هایی مانند کل و بز زمینه را برای تقابل انسان با دیگر گونه‌های جانوری فراهم می‌کند.

آن طور که قدیریان می‌گوید، وقتی جمعیت گونه‌هایی مانند کل و بز در زیستگاهی کاهش پیدا کند، گونه‌های گوشتخوار مانند گرگ، پلنگ و خرس در جست‌وجوی طعمه به زیستگاه‌های انسان نزدیک می‌شوند.

به همین سبب است که در سال‌های اخیر دامداران همیشه از حمله گونه‌هایی مانند گرگ و پلنگ به دام‌هایشان گله دارند.

تقابل منافع انسان و حیات‌وحش سبب می‌شود برخی کشاورزان و دامداران کمر به قتل گونه‌های جانوری ببندند؛ کم نیستند دامدارانی که با طعمه مسموم زمینه را برای مرگ گونه‌هایی مانند گرگ و پلنگ مهیا می‌کنند، اما مرگ این گونه‌های جانوری نیز تهدید‌های بیشتری برای محیط‌زیست به همراه دارد، ‌چراکه حذف هر گونه جانوری چرخه طبیعی را از حالت تعادل خارج می‌کند.

مد مرگبار

نگهداری از جانوران وحشی بجز در باغ وحش‌های استاندارد ممنوع است، اما این قانون برای خیلی‌ها اهمیت ندارد، چراکه افراد زیادی هستند این روزها از مد مرگباری پیروی می‌کنند که براساس آن نگهداری از حیات‌وحش به نوعی برایشان اعتبار می‌آورد.

این افراد خودخواه که اغلب تازه به دوران رسیده نیز هستند، گونه‌های جانوری مانند خرس، پلنگ، گرگ، شیر و پرندگان را در قفس‌های کوچک و شرایط نامناسب نگهداری می‌کنند تا به خیال خودشان اطرافیان به حالشان غبطه بخورند.

برای نمونه مدتی پیش سازمان حفاظت محیط‌زیست با خبر شد در منطقه میدان هفت تیر تهران شخصی روی پشت‌بام آپارتمانش از یک شیر نگهداری می‌کند.

دکتر هومن ملوک‌پور، جراح دامپزشک و عضو کمیته حیات‌وحش نظام دامپزشکی کشور نیز مد شدن چنین گرایش‌هایی را تایید می‌کند و می‌گوید:‌ برخی قشرهای خاص در جامعه تمایل به ایجاد باغ وحش‌های اختصاصی پیدا کرده‌اند و در شرایط نامناسب و قفس‌های کوچک از گونه‌هایی مانند‌ شیر و ‌پلنگ نگهداری می‌کنند.‌

به گفته او خارج کردن ‌گونه‌های جانوری یا گیاهی از زیستگاه‌های بومی، ‌زنجیره حیات را در زیستگاه بهم می‌زند به همین دلیل باید با قاچاقچیان حیات‌وحش به شکل جدی برخورد کرد.

در واقع شکارچیان با خارج کردن گونه‌هایی مانند شیر، پلنگ و خرس از زیستگاه‌های طبیعی باعث می‌شوند جمعیت گونه‌های دیگر جانوری که طعمه این گوشتخواران هستند افزایش پیدا کرده و سبب تخریب زیستگاه و شیوع بیماری بین گونه‌های جانوری شوند. ‌برای نمونه سال 94 با طغیان بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در بسیاری از زیستگاه‌ها، برخی کارشناسان علت شیوع این بیماری را تعداد کم جانوران گوشتخوار دانستند؛ چراکه به شکل طبیعی گوشتخوران طعمه‌های ضعیف را شکار کرده و گونه‌های قوی‌تر باقی می‌مانند و در نتیجه بیماری کمتری بین گله‌های چهارپایان شیوع پیدا می‌کند.

قاچاق توله خرس برای جنگ

گونه‌های جانوری زیادی از کشورمان قاچاق می‌شوند، اما هدف همه خریداران نگهداری از آنها در باغ وحش‌های اختصاصی نیست و کم نیستند سودجویانی که توله خرس‌ها را می‌خرند تا آنها را با سگ‌ها جنگ بیندازند و از این راه کسب درآمد کنند.

طاهر قدیریان، کارشناس حیات‌وحش در این باره می‌گوید: برخی قاچاقچیان حیات‌وحش توله خرس‌ها را به پاکستان قاچاق می‌کنند تا آنها را به افرادی بفروشند که از طریق نمایش جنگ سگ‌ها و خرس‌ها کسب درآمد می‌کنند.

به گفته او، مدتی پیش نیز این بحث داغ بود که نوعی مارمولک در ایران زندگی می‌کند که خاصیت دارویی دارد. به همین دلیل بسیاری از قاچاقچیان حیات‌وحش زیستگاه‌های کشور را در جست‌وجوی این گونه به قول معروف شخم زدند.

نگهداری در باغ وحش‌های اختصاصی و جنگ انداختن گونه‌های جانوری تنها انگیزه خریداران و قاچاقچیان حیات‌وحش نیست؛ بسیاری از آنها گرفتار خرافاتی هستند که بهانه‌ای شده برای قتل عام حیات‌وحش.

باورهای مرگبار

کم نیستند افرادی که هنوز تصور می‌کنند جغد‌ها شومند یا مارمولک‌ها سمی‌ هستند، در کنار این افراد ساده لوح، برخی باورهای خطرناک‌تری دارند. متاسفانه آنها تصور می‌کنند خوردن یا همراه داشتن قسمت‌هایی از جسم گونه‌های جانوری برای آنها خاصیت درمانی یا ماورایی دارد.

برای نمونه هستند افرادی که فکر می‌کنند زبان خرس می‌تواند بواسیر را درمان کند یا با خوردن گوشت این گونه برخی ضعف‌هایشان جبران می‌شود. چنین خرافاتی روی زندگی بسیاری از گونه‌های جانوری مانند ببر، گرگ، مار، کفتار، خرس، شانه به سر، هوبره و… سایه انداخته است.

قدیریان می‌گوید: این روزها نیز برخی افراد تصور می‌کنند خوردن گوشت «تشی» مرهم بسیاری از دردهاست. به همین خاطر این گونه جانوری را شکار می‌کنند.

‌آن طور که او می‌گوید، چنین خرافاتی سبب بحرانی شدن وضع گورخر ایرانی نیز شد. چون این باور بین برخی وجود دارد که روغن این حیوان باعث تسکین درد و بیماری می‌شود‌.

تقویت جوامع محلی

سود بالای قاچاق حیات‌وحش و بیکاری و ناآگاهی در بین برخی جوامع محلی دست به دست هم داده تا قاچاق حیات‌وحش با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد.

خیلی از بومیانی که در حاشیه زیستگاه‌های حیات‌وحش زندگی می‌کنند، برای کسب درآمد کمر به نابودی حیات‌وحش بسته‌اند متاسفانه کم نیستند افرادی که تصور می‌کنند گونه‌های جانوری منطقه به دلیل نزدیکی زیستگاه به محل زندگی‌شان به آنها تعلق دارد.

کمبود محیط‌بان نیز زمینه را برای این فرصت‌طلبان فراهم می‌کند. به همین دلیل آنها با زنده‌گیری نوزادان حیات‌وحش و فروش آنها، آسیب جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست کشور تحمیل می‌کنند. این در حالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز برخلاف کمبود حدود 5000 محیط‌بان، از توانایی جوامع محلی بهره نمی‌برد.

در کنار سازمان حفاظت محیط‌زیست، دستگاه‌ها و نهادهای دیگر نیز باید برای مقابله با قاچاق حیات‌وحش بدرستی عمل کنند. زیرا مقابله با مافیای قاچاق حیات‌وحش تنها زمانی امکان‌پذیر است که کارفرابخشی مناسبی در این حوزه صورت بگیرد، یعنی نیروی انتظامی، قوه قضائیه، گمرک و… دیگر نهاد‌های تاثیرگذار عرصه را برقاچاقچیان حیات‌وحش تنگ کنند.

تا زمانی که سازمان حفاظت محیط‌زیست با کمبود حدود 5000 نیرو دست به گریبان است و از نیروی جوامع محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد استفاده نمی‌کند، نمی‌توان امیدوار بود قاچاق حیات‌وحش در کشورمان
کمرنگ شود.

 مهدی آیینی

پس از صید، پلک‌های پرندگان شکاری را می‌دوزند، گرسنه نگهشان می‌دارند و با پیچیدن تکه‌ای پارچه دور بال و پاهایشان مانع از فرار آنها می‌شوند. اینها برخی از شگردهایی است که قاچاقچیان پرندگان شکاری برای قاچاق محموله خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس به کار می‌گیرند.

قاچاق پرندگان شکاری کشورمان ماجرای تازه‌ای نیست، اما بررسی میدانی خبرنگار ما ثابت می‌کند این مساله مدتی است جدی تر شده، چرا که شیخ‌نشینان حاشیه خلیج‌فارس اخیرا پول بیشتری برای خرید پرندگان شکاری و دیگر گونه‌های جانوری مانند هوبره یا یوزپلنگ می‌پردازند، به همین خاطر قاچاقچیان نیز به آب و آتش می‌زنند تا به حیات وحش کشور آسیب‌های جبران ناپذیری وارد کنند.

فصل سرد بازگیری

اوایل مهر تا اواخر زمستان به فصل بازگیری معروف است، چراکه قاچاقچیان پرندگان شکاری در این مدت فعال‌تر می‌شوند.

عباس عاشوری، پرنده‌شناس اظهار می‌کند: قاچاقچیان بیشتر به‌دنبال بالابان و بحری (شاهین) هستند، چرا که جثه‌های بزرگ‌تری دارند.

آن طور که او می‌گوید، بالابان گونه‌ای است که در خطر انقراض قرار دارد و بحری نیز گونه حمایت شده است.

او در‌باره این که چرا قاچاقچیان از اواخر مهر فعالیت‌شان را شروع می‌کنند، توضیح می‌دهد: در این مواقع این پرندگان در همه جای کشور دیده می‌شوند، چرا که آنها نیز همراه با دیگر پرندگان مهاجرت می‌کنند.

سودجویان در کنار قاچاق گونه‌هایی مانند بحری و بالابان به سایر گونه‌ها نیز آسیب می‌زنند، زیرا آنها برای به دام انداختن این پرندگان، گونه‌هایی مانند «دلیجه» را نیز دست‌آموز می‌کنند.

تجارت میلیاردی؛ از چرخ تا شناطه

در فصل بازگیری، قاچاقچیان تقریبا در بیشتر استان‌های کشور فعال هستند، اما از خراسان رضوی و جنوبی، کرمان، هرمزگان، بوشهر و لرستان می‌توان به عنوان استان‌هایی نام برد که قاچاقچیان تمایل بیشتری برای حضور در آنها دارند.

حجت یکی از صیادان پرندگان شکاری است که ادعا می‌کند مدتی است توبه کرده و دیگر این کار را انجام نمی‌دهد. او درباره نحوه صید پرندگان شکاری، نحوه قاچاق و قیمت آنها  می‌گوید: با توجه به رنگ و جثه پرندگان شکاری، روی آنها قیمت می‌گذارند؛ مثلا اگر از ابتدای دم پرنده تا پشت گردنش حدود 16 اینچ باشد به آن لقب «چرخ» می‌دهند. به گفته حجت، اگر رنگ پرنده‌ای که چنین مشخصاتی دارد سفید باشد قیمت آن تا 900 میلیون تومان نیز می‌رسد، اما اگر تیره باشد و به مشکی نزدیک حدود 400 میلیون تومان معامله می‌شود.

آن طور که او می‌گوید به پرندگانی که کوچک‌تر از این اندازه باشند «رک» می‌گویند و قیمت آنها کمتر است.

حجت درباره فصل صید پرندگان شکاری نظر متفاوتی دارد. او می‌گوید باندهای صید و شکاری که او می‌شناسد بیشتر مرداد تا پایان آبان فعال هستند و این روزها بیشتر از روشی به نام «شناطه» استفاده می‌کنند.

او درباره این روش می‌افزاید: صیادها جلیقه‌ای کوچک برای پرندگانی مانند کبوتر درست کرده یا نوارهای رادیولوژی را روی پشت آنها می‌بندند و بعد از این‌که ریسمانی به پایشان بستند، این طعمه‌ها را به پرواز در می‌آورند تا توجه پرندگان شکاری را جلب کنند. به این ترتیب پرنده شکاری وقتی به طعمه حمله کرد، پنجه‌هایش در جلیقه یا نوارهای رادیولوژی گیر می‌کند و نمی‌تواند از دست صیادان بگریزد.

به گفته حجت، صیادها حتی وقتی سوار موتورسیکلت هستند نیز این کار را انجام می‌دهند، به همین خاطر به آسانی می‌توانند از دست ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست فرار کنند.

آبان 93 بود که اعضای یک باند قاچاق حین جا‌به‌جایی 140 قطعه پرنده شکاری شناسایی و دستگیر شدند. اگر هر قطعه از این پرندگان در کشور مقصد دست‌کم حدود 200 میلیون تومان فروخته می‌شد، قاچاقچیان درآمدی حدود 28 میلیارد تومان به‌دست می‌آوردند.

منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست دراین باره   می‌گوید: در بیشتر مواقع صیادان افراد اجیر شده‌ای هستند که در ازای مبلغی ناچیز به صید پرندگان می‌پردازند؛ در واقع سود اصلی را سرکردگان باندهای قاچاق می‌برند.

آن طور که معاون یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، سال گذشته اعضای بیش از 20 تیم که در زمینه قاچاق پرندگان شکاری فعالیت می‌کردند، شناسایی و دستگیر شدند و براساس قانون، جریمه صید و شکار پرندگان شکاری مانند بالابان، لاچین و طرلان 60 میلیون تومان است و افزون بر این قانون برای صیادان و قاچاقچیان مجازات‌های دیگری مانند حبس و جریمه در نظر گرفته است.

دست خالی محیط‌بانان در سال‌های اخیر، تعداد کم محیط‌بانان و مناسب نبودن تجهیزات آنها سبب شده بسیاری از قاچاقچیان حیات وحش شناسایی و دستگیر نشوند.

کمبود محیط‌بان یکی از مشکلات جدی سازمان حفاظت محیط‌زیست است، زیرا مساحت مناطقی‌که محیط‌زیست بر آنها نظارت دارد حدود 17 میلیون هکتار برآورد می‌شود، اما تعداد محیط‌بانان این سازمان در خوشبینانه ترین حالت به 3000 نفر نمی‌رسد. این تعداد محیط‌بان نیز به شکل شیفتی عمل می‌کنند یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت نیمی از آنها هر روز مشغول به‌کار هستند.

اینها، همان‌هایی هستند که به تجهیزات مناسب نیز دسترسی ندارند، زیرا قاچاقچیان با استفاده از موتورسیکلت‌های تندرو در مناطق حفاظت شده، تردد می‌کنند و به محض احساس خطر از دست محیط‌بانان فرار می‌کنند.

پرِ بسته قانون

مساله دیگری که سبب می‌شود صیادان پرندگان شکاری به‌درستی مجازات نشوند، خلأهای قانونی است، زیرا محیط‌بانان اگر قاچاقچیان را به اتهام شروع به صید و زنده‌گیری پرندگان شکاری دستگیر کنند، به احتمال زیاد سودجویان مجازات نخواهند شد.

یکی از مدیران سازمان حفاظت ‌محیط‌زیست که دوست ندارد از او نامی برده شود، دراین‌باره می‌گوید: در چنین مواقعی قانون برای شکارچیانی که سلاح دارند بازدارنده است‌، اما افرادی که پرندگان شکاری صید می‌کنند و سلاح ندارند، شکارچی تعریف نمی‌شوند.

از سوی دیگر، معاون یگان حفاظت‌سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است، چنانچه برخی شعب دادگاه‌ها ویژه رسیدگی به جرایم زیست محیطی باشد، روند رسیدگی به تخلفات زیست محیطی سرعت بیشتری خواهد گرفت.

گفته‌های این دو کارشناس تائیدی است بر این دیدگاه که برای برخورد مناسب با قاچاقچیان حیات وحش، سه قوه باید رسیدگی به موضوع را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند، چرا که حل مشکلات زیست محیطی کشور نیاز‌مند به‌روز رسانی قوانین، اجرای درست و برخورد مناسب است.

مهدي آييني

این حکایت صیادان و قاچاقچیان پرندگان شکاری مانند شاهین، بحری و بالابان است که این روزها بیشتر از قبل خبرساز شده‌اند، نکته اینجاست که روش صید پرندگان شکاری نیز مدتی است تغییر کرده و این صیادان از نقص و خلأ‌های قانونی نهایت سوءاستفاده را می‌کنند. برای نمونه، بیشتر آنها این روزها سوار بر موتورسیکلت اقدام به صید پرندگان شکاری کرده و هنگام مواجه شدن با ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست، بلافاصله پا به فرار می‌گذارند.

پیشنهادهای وسوسه‌کننده شیوخ حاشیه‌نشین خلیج‌فارس سبب شده برخی افراد سودجو کمر به صید گونه‌های حیات‌وحش کشور ببندند، زیرا شیخ‌نشینان علاقه خاصی به پرندگان شکاری مانند شاهین، بالابان و بحری دارند و حاضرند برای به دست آوردن آنها تا 200 میلیون تومان نیز هزینه کنند. آنها از پرندگان شکاری برای تفریح استفاده می‌کنند به این شکل که با دست‌آموز کردن آنها به شکار گونه‌های دیگری مانند هوبره می‌پردازند. نکته اینجاست که آنها برای شکار هوبره نیز به ایران می‌آیند یا پرندگان شکاری خود را از طریق خدمه‌ای که دارند به زیستگاه این پرندگان در ایران، پاکستان و افغانستان می‌فرستند تا تعداد زیادی از این پرندگان را صید کنند. مثلا اواخر ماه گذشته محموله‌ای از پرندگان شکاری در کشورمان کشف و ضبط شد که به اعتقاد کارشناسان تاکنون بی‌سابقه بوده است.

محموله بی‌سابقه پرندگان شکاری

اواخر آبان که ماموران دریابانی نیروی انتظامی محموله بزرگی از پرندگان شکاری که شامل 360 قطعه هوبره، شاهین، بالابان و بحری بود، در آب‌های عمان شناسایی کردند. سعید محمودی، مدیرکل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان دراین باره به جام‌جم می‌گوید: وقتی لنج قاچاقچیان بازرسی شد ۱۴۰ قطعه پرنده شکاری و ۲۴۰ قطعه هوبره کشف شد. خدمه لنج ایرانی، اما دیگر افراد، پاکستانی بودند.

محمودی ادامه می‌دهد: افرادی که دستگیر شده‌اند ادعا می‌کنند این محموله را از پاکستان وارد ایران کرده‌اند تا به بحرین منتقل کنند، زیرا این افراد معمولا در حاشیه مرزهای پاکستان، ایران و افغانستان اردو زده و دست به صید غیرقانونی پرندگان شکاری و هوبره می‌زنند.

در بیشتر مواقع صیادان از پرندگان شکاری برای صید هوبره استفاده می‌کنند. با توجه به اعتراف افراد بازداشت شده مبنی براین‌که این محموله متعلق به یکی از شیوخ بحرین است می‌توان احتمال داد آنها پرندگان شکاری را برای صید هوبره به ایران منتقل کرده‌اند، اما هنگام برگشت از سوی ماموران پلیس شناسایی و بازداشت شده‌اند.

مدیرکل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان یادآور می‌شود: در بین افراد بازداشت شده فردی هست که ادعا می‌کند دامپزشک است. او با اجازه قاضی پرونده برای رسیدگی به پرندگان آزاد بود و روزانه گوشت دو راس گوسفند را برای تغذیه پرندگان آماده می‌کرد.

این درحالی است که پس از این‌که پرندگان کشف شده از سوی کارشناسان محیط‌زیست مورد معاینه قرار گرفتند در زیستگاه‌های طبیعی خود در کشور رهاسازی شدند.

محمودی خاطرنشان می‌کند: پرندگان شکاری از گونه‌های‌ بالابان، بحری و شاهین بودند و پس از هماهنگی با مقام قضایی، حلقه‌گذاری شده و هنگامی که مطمئن شدیم توانایی پرواز دارند در زیستگاه‌های چند استان کشور مانند خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، یزد،کرمان، هرمزگان و فارس رهاسازی شدند.

در این میان 12 قطعه از هوبره‌ها توانایی پرواز خود را از دست داده بودند به همین دلیل تا زمان بهبود کامل در محیط‌زیست چابهار از آنها نگهداری می‌شود.

فصل صید پرندگان شکاری

برخی از گونه‌های پرندگان شکاری مهاجر هستند، به همین دلیل صیادان برای صید آنها در فصل‌های مختلف در مناطق متفاوتی به صید آنها می‌پردازند، نکته اینجاست که فعالیت صیادان پرندگان شکاری در فصل‌های سرد سال بیشتر از هر زمانی است به همین دلیل ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست در این مواقع طرحی به‌نام بازگیری را اجرا می‌کنند.

حمیدرضا خیلدار، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره به جام‌جم می‌گوید: یکی از اصلی‌ترین وظایف محیط‌بانان در فصل‌های پایانی سال برخورد و مبارزه با صیادان پرندگان شکاری است. به همین دلیل ما در یگان حفاظت سازمان طرح ویژه‌ای به نام «بازگیری» داریم تا با فرصت‌طلبانی که دست به قاچاق پرندگانی مانند هوبره و شاهین می‌زنند، برخورد کنیم.

وی ادامه می‌دهد: طرح بازگیری از اواخر مهر شروع شده و تا اواخر زمستان ادامه دارد، زیرا این فصل برای صیادان و قاچاقچیان زمان مناسبی برای به دام انداختن پرندگان شکاری است، به همین دلیل شیوخ خلیج فارس نیز در قاچاق هوبره و پرنده شکاری بیشتر از هر زمانی وارد می‌شوند.

به گفته خیلدار در کشورهای حاشیه خلیج فارس برای برخی از گونه‌های پرندگان شکاری تا 300 میلیون تومان نیز پول پرداخت می‌شود به همین دلیل افراد سودجو به هر روشی برای قاچاق این گونه‌ها متوسل می‌شوند.

وی می‌افزاید: برای مبارزه باقاچاقچیان پرندگان شکاری اکنون نیروی انتظامی، دریابایی، مرزبانی و پلیس راهور با یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست همکاری می‌کنند، افزون بر این در مبادی خروجی مانند فرودگاه و راه‌آهن نیز ماموران ما مستقر هستند. برای نمونه سال گذشته پلیس راهور ناجا پیشنهاد رشوه 130 میلیونی از سوی قاچاقچیان پرندگان شکاری را رد کرد یا چند روز پیش ماموران دریابانی نیروی انتظامی محموله بزرگ و بی‌سابقه‌ای را کشف و ضبط کردند.

صیادان پرندگان شکاری در استان‌های لرستان، خراسان رضوی، جنوبی، شمالی، سیستان و بلوچستان، سمنان، چهار محال و بختیاری، خوزستان، هرمزگان، بوشهر، فارس و کرمان فعال هستند.

صید با کوخه و تور

طاهر فتح‌اللهی، رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان سلسله که یکی از مناطق پرطرفدار برای صیادان پرندگان شکاری است، درباره روش‌هایی که متخلفان برای صید پرندگان به کار می‌گیرند به جام‌جم می‌گوید: صیادان بیشتر از بومیان مناطق جنوبی کشور هستند. آنها برای صید به دشت‌های منطقه آمده و چاله‌های کوچکی را که به کوخه معرف هستند حفر کرده و در آن پنهان می‌شوند، بعد با استفاده از پرندگان دیگری مانند دلیجه و کبوتر توجه پرندگان شکاری را جلب می‌کنند.

وی تصریح می‌کند: صیادان برای دلیجه‌ها چیزی که شبیه جلیقه است تهیه کرده و به شکلی آن را تن پرنده می‌کنند که مانعی برای پرواز کردن آنها نباشد، بعد ریسمانی به دلیجه بسته و آن را به پرواز در می‌آورند. به این شکل وقتی پرنده شکاری به طعمه حمله می‌کند پایش در جلیقه گیر کرده و صیاد آرام آرام پرنده را پایین می‌کشد.

این درحالی است که علاوه براین صیادان جلوی کوخه تور کوچکی نیز پهن کرده و کبوتری را درون آن قرار می‌دهند تا در صورت لزوم پرنده شکاری را روی تور نشانده و به دام بیندازند.

نکته اینجاست که صیادان نیز با توجه به نقص در قوانین و کمبود‌های یگان حفاظت محیط‌زیست روش‌های صید خود را تغییر می‌دهند.

محمد نبی حسنوند، رئیس اداره محیط‌زیست نورآباد لرستان که یکی دیگر از مناطق صید پرندگان شکاری است، در مورد اتهام شروع به صید به جام‌جم می‌گوید: در قوانین شروع به کار به عنوان جرم تعریف شده، اما این قانون برای برخورد با شکارچیانی که با اسلحه اقدام به شکار می‌کنند، بازدارنده است، زیرا صیادان پرندگان شکاری اسلحه ندارند و شکارچی نیز تعریف نمی‌شوند.

وی می‌افزاید: به همین دلیل در چند مورد بعد از دستگیری صیادان آنها را به مقام قضایی تحویل دادیم، اما با آنها برخورد مناسبی نشد و تبرئه شدند.

شکار پرنده شکاری به روش شناته

تا مدتی قبل ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست با گشتزنی در دشت‌ها به محض دیدن چاله‌هایی که صیادان پرندگان شکاری حفر می‌کردند متوجه حضور و فعالیت آنها می‌شدند، اما بتازگی این صیادان از روشی استفاده می‌کنند که به شناته معروف شده و نیازی به کندن چاله و کمین کردن ندارد.

رئیس اداره محیط‌زیست نورآباد لرستان دراین باره توضیح می‌دهد: دراین روش صیادان سوار بر موتور اقدام به زنده‌گیری پرنده‌های شکاری می‌کنند، به این شکل که آنها مانند روش حفر کوخه، ریسمانی به پای پرندگانی مانند دلیجه و کبوتر بسته و در حالی که سوار بر موتورسیکلت هستند این پرندگان را به عنوان طعمه به پرواز در می‌آورند.

در این روش نیز صیادان تکه‌ای نوار رادیولوژی یا بافتنی را روی پشت پرنده نصب می‌کنند تا چنگال پرنده شکاری در آن گیر کند.

به این شکل صیادان با به پرواز درآوردن طعمه توجه پرنده شکاری را جلب کرده و زمانی که پرنده برای صید به سمت طعمه حمله کرده و به آن چنگ می‌زند به دام می‌افتد.

رئیس اداره محیط‌زیست نورآباد لرستان یادآور می‌شود: صیادانی که از این روش استفاده می‌کنند به آسانی از دست ماموران یگان حفاظت فرار می‌کنند و چنانچه دستگیر شوند طعمه را رها کرده و دیگر مدرک جرمی برای ارائه به مقام قضایی وجود ندارد.

شهرام امیری شریفی، مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات نیز می‌گوید: قاچاقچیان پرندگان شکاری برای انتقال آنها به کشورهای شیخ نشین آسیب‌های جبران ناپذیری به آنها می‌زنند، برای نمونه پلک‌های آنها را می‌دوزند یا آنها را در جعبه‌های کوچک قرار می‌دهند. به همین دلیل در برخی مواقع پرندگان شکاری قابلیت بازگشت به طبیعت را از دست می‌دهند.نکته اینجاست که این گونه‌ها قبل از رهاسازی در طبیعت بایداز سوی ماموران محیط‌زیست بازپروری شوند، اما در بیشتر مواقع این کار انجام نشده و گونه پس از رها شدن تلف می‌شود.

امیری شریفی بیان می‌کند: درکنار علاقه به پرندگان شکاری، شیخ‌نشینان به نگهداری از گونه‌های دیگری مانند یوزپلنگ نیز علاقه‌مند شده و با دست‌آموز کردن آنها برای شکار، از آنها استفاده می‌کنند.

مهدی آیینی / گروه جامعه‌