گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

به همین دلیل و با توجه به تعهدات بین المللی، همه کشورها متعهد شده اند قسمتی از زیستگاه های حساس خود را به عنوان مناطق حفاظت شده معرفی کنند.

اکنون 10.3 درصد از مساحت کل کشورمان زیر پوشش منطقه حفاظت شده است، اما تا سال 2020 این مساحت باید به 17 درصد افزایش پیدا کند.

ناصر مقدسی مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به «جام جم» می گوید: بهره برداری از منابع حیاتی اجتناب ناپذیر است.

به همین دلیل این منابع آسیب می بینند. کشورها برای مصونیت سازی در این باره و برای حفظ ذخایر ژنتیکی خود مناطقی را براساس معیارهای علمی انتخاب می کنند. به این ترتیب این مناطق به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته می شوند.

برای نمونه ما در کشور 8000 گونه گیاهی و 550 گونه پرنده داریم یا تنوع زیستگاهی مانند کوهستان، جنگل، تالاب و بیابان وجود دارد، اما اگر بخواهیم نسل آینده نیز از این تنوع بهره ببرند باید شرایطی ایجاد کنیم تا آنها حفظ شوند به همین دلیل اکنون 10 درصد از زیستگاه های کشور به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته می شود که این محدوده ها مناطق استراتژیک و ملی هر کشور محسوب می شود.قرار گرفتن کشورمان روی کمربند خشک جهانی، دلیل دیگری است که برای گسترش مناطق حفاظت شده و ارتقای سیاست های زیست محیطی کشور مطرح می شود.

مقدسی می گوید: موقعیت کشورمان سبب شده آسیب پذیری تنوع زیستی در کشورمان بالا برود؛ زیرا یکی از ویژگی های اکوسیستم خشک، شکنندگی بالای آن است.

این در حالی است که وقتی این مناطق دستخوش تغییر می شوند، برگشت پذیری آنها بسیار دشوار است.

در کشورمان قانون هم بر حفظ مناطق حفاظت شده تاکید می کند. براساس اصل 50 قانون اساسی هر گونه اقدام که به آسیب دیدن غیرقابل برگشت محیط زیست منجر شود، ممنوع است. با توجه به این قانون همه مکلف به حفظ مناطق حفاظت شده هستند.

 تعهدات جهانی

براساس تعهدات بین المللی، تمامی کشورها باید قسمتی از زیستگاه های خود را به عنوان مناطق حفاظت شده حفظ کنند.

در کشورمان از اوایل دهه 40 این کار شروع شده و اکنون 10.3 درصد از مساحت کل کشور به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته می شود.

این وسعت برابر با حدود 17 میلیون هکتار از اراضی کشور است، اما با توجه به تعهدات بین المللی و کنوانسیون تنوع زیستی سطح مناطق حفاظت شده ایران تا سال 2020 باید به 17 درصد برسد.

مقدسی می افزاید: به همین دلیل ما اکنون در حال برنامه ریزی هستیم تا مناطق حفاظت شده را توسعه بدهیم.

توسعه کمی و کیفی

به گفته مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست، کارشناسان محیط زیست توسعه های کمی و کیفی را در دستور کار خود قرار داده اند. او درباره توسعه کمی می گوید: جاهایی را که دارای غنای تنوع زیستی هستند، شناسایی می کنیم. این مناطق، محدوده هایی هستند که محیط زیست آنها را به عنوان مناطق حفاظت شده پوشش نداده است.

این در حالی است که برخی از این محدوده ها ارزش تنوع زیستی بیشتری نسبت به مناطق حفاظت شده دارند به همین دلیل مسئولان محیط زیست باید سرعت عمل خود را افزایش دهند تا مانع به خطر افتادن این ذخایر ملی شوند.

سیاست سازمان حفاظت محیط زیست درباره توسعه کیفی رفع تهدید ها و برطرف کردن آسیب ها در مناطق حفاظت شده است.

مقدسی ادامه می دهد: این تهدید ها به دو گونه انسان ساز و طبیعی تقسیم می شوند. در برابر موارد انسان ساز باید مشارکت مردم و سهیم کردن آنها در منافع مناطق حفاظت شده را دنبال کنیم. علاوه بر این، مسئولان محیط زیست می توانند با ارتقای ضریب حفاظتی مناطق تهدید های انسان ساز را به حداقل برسانند.

او می افزاید: اما با توجه به این که سیستم کاملا دولتی هستیم باید حمایت و مشارکت جوامع محلی را برای حفظ مناطق حفاظت شده بالا ببریم.

استفاده از علوم و فناوری می تواند نقش تعیین کننده ای در بهبود کیفیت مناطق داشته باشد. افزون بر این انجام ارزیابی های ادواری از وضع کمی و کیفی مناطق حفاظت شده یا تدوین منابع مالی مورد نیاز برای مدیریت مناطق حفاظت شده به منظور خنثی کردن تهدیدهای عوامل انسانی مفید است.

مقابله با عوامل طبیعی

درباره عوامل طبیعی باید گفت کشور بیش از یک دهه است که با خشکسالی مستمر مواجه بوده به همین دلیل اکوسیستم های طبیعی دربرابر خشکسالی واکنش نشان داده اند. بعضی پژوهش ها بیانگر این است که بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری در معرض انقراض قرار گرفته اند.

مقدسی عنوان می کند: برنامه مشخص ما در این باره کاهش آسیب پذیری و افزایش مقاومت و پایداری اکوسیستم های طبیعی مناطق حفاظت شده است.

کارشناسان محیط زیست براساس مدل و پیش بینی هایی که با همکاری سازمان هواشناسی به دست می آورند برای دوره های بلندمدت شرایط را بررسی کرده و تصمیم های لازم را به منظور چگونگی مدیریت مناطق در نظر می گیرند.

مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست یادآور می شود: به این شکل اگر در جایی چرای دام زیاد است آن را تعدیل کرده یا روی تقویت پایه های گونه گیاهی برنامه ریزی می کنیم.

موانع موجود

برای این که کارشناسان سازمان محیط زیست مناطقی را به عنوان محدوده محافظت شده معرفی کنند باید نظر موافق دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صنعت و معدن را به دست بیاورند، اما از آنجا که سیاست های سازمان حفاظت محیط زیست با این دو وزارتخانه متفاوت است، کار برای آنها مشکل می شود.

مقدسی می گوید: وزارت جهاد کشاورزی و صنعت و معدن هدف های مشترکی با ما ندارند، این یکی از مشکل های ماست و اگر بتوانیم فرهنگسازی کنیم که مناطق حفاظت شده به سازمان محیط زیست تعلق نداشته و ذخایر ملی و استراتژیک کشور است، کارها زودتر به نتیجه می رسد بنابراین به نظر می رسد اگر مسئولان وزارتخانه های جهاد کشاورزی و صنعت و معدن حساسیت محیط زیستی داشته باشند، وضع ذخایر ملی کشورمان بهتر از قبل خواهد شد، زیرا مناطق حفاظت شده و گونه های جانوری و گیاهی کشور قابل ارزش گذاری نیستند.

مقدسی توضیح می دهد: اکنون حدود 800 هزار هکتار محدوده های جدید را شناسایی کرده ایم و این را به شورای عالی حفاظت محیط زیست که مرجعی است برای تصویب این مناطق منتقل کرده و خوشبین هستیم تا سال 2020 بتوانیم به تعهدات بین المللی خود عمل کنیم.

سازمان حفاظت محیط زیست زیر نظر شورای عالی حفاظت از محیط زیست اداره می شود که ریاست آن به عهده شخص رئیس جمهور است.

 زاگرس و البرز در معرض خطر

چنانچه برخی زیستگاه های کشور به مناطق حفاظت شده تبدیل شود شرایط زیست محیطی بهتری ایجاد شده و انسان ها بهتر می توانند از این منابع طبیعی بهره ببرند برای نمونه حوزه های آبخیز کشور اگر به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته شود منابع آب کشور که اکنون در معرض تهدید قرار دارد، حفظ خواهد شد.

به این ترتیب بخش عمده ای از زاگرس باید به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته شود، زیرا کارشناسان درباره شرایط بحرانی زاگرس و البرز بارها هشدار داده اند.

مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: امسال کمبود آب را در تهران شاهد هستیم. مطالعات ما این مشکل را پیش بینی می کرد به همین دلیل هشدار داده و می دهیم تا هیچ گونه بارگذاری جدیدی در البرز انجام نشود چون البرز نقش مهمی در تامین آب و کاهش گرد و غبار و آلودگی هوای تهران و استان البرز دارد.

به گفته مقدسی، بارگذاری شامل ایجاد شهر، شهرک و تبدیل و تغییر اراضی طبیعی است و البته بارگذاری سبب تغییرات اقلیمی در منطقه البرز شده و بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.

باید یادآور شد برخی از این گونه ها خاص کشورمان هستند و در صورت انقراض قابل برگشت نیستند. این درحالی است که با تخریب منطقه البرز پایه های تولید آب کلانشهر تهران و البرز نیز بشدت تهدید می شود.

علاوه بر البرز این خطرات زاگرس را نیز تهدید می کند، درحالی که زاگرس تولیدکننده 40 درصد از آب شرب کشور است، خشک شدن تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود دلیلی برای خطرناک بودن این تهدید است ؛ تهدیدی که تاکنون مسئولان آن طور که باید، جدیش نگرفته اند.

مقدسی ادامه می دهد: براساس مطالعات ما در سرشاخه های زاگرس اتفاقات ناگواری در حال رخ دادن است مثلا تا مدتی پیش در برخی مناطق زاگرس تا پنج متر ارتفاع برف داشتیم، ولی اکنون دیگر این عرصه ها وجود ندارد.

هرچند برخی دلیل این کاهش را گرمایش زمین می دانند، اما می توان به طور قطع گفت بخش عمده ای از این کاهش به دلیل کارکردهای انسانی مانند ساخت و سازها و تغییر کاربری و تخریب جنگل به وجود آمده است بنابراین باید سیاست های محیط زیستی وزارتخانه ها تغییر کند، زیرا در غیر این صورت آنها مجبور می شوند از میزان آب کشاورزی کم کنند تا آب شرب شهروندان تامین شود و خیلی زمان نمی برد که آب رودخانه ها خشک خواهد شد و باغ های اطراف شهرها که نقش ریه این مناطق را بازی می کنند، از بین خواهند رفت.

طرح هایی که گزارش ارزیابی محیط زیستی ندارند