گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

 تعدادشان کم نیست، اما گمشده‌اند، آنقدر که‌ حقوق حداقلی شان‌ رعایت نمی‌شود‌. خیلی هایشان قید زندگی را زده اند و  بسیاری هم خانه نشین شده اند، چون نمی توانند ‌در خیابان های شهری که از آنها روی برگردانده اند ‌ قدم بردارند از معلولان حرف می‌زنیم، افراد که به نظر می‌رسد هنوز برای بسیاری از مسئولان حکم شهروندان درجه دوم را دارند اگر غیر از این بود در سخنرانی و برنامه هایشان ‌رعایت حقوق معلولان از مقام شعار فراتر می‌رفت.

امروز در تقویم روزجهانی‌معلولان است، افرادی که در کشورمان هنوز آمار دقیقی از آنها در دست نیست.  براساس ‌ آمارهای جهانی ‌ 10 تا 15 درصد افراد جامعه را  ‌معلولان تشکیل می دهند به همین خاطر دست کم حدود هشت میلیون معلول باید در کشورمان تاکنون شناسایی شده باشند، ‌اما اطلاعات سازمان بهزیستی و مرکز آمار ایران با این عدد فاصله زیادی دارد و با توجه به اینکه فقط در کشورمان دست کم هر سال 5 برابر تلفات حوادث ترافیکی(‌حدود 80هزار نفر) ‌افراد دچار معلولیت می‌شوند، نمی توان به این تفاوت آماری خوشبین بود.

 براساس اطلاعات سازمان بهزیستی حدود یک میلیون و یکصد هزار معلول تحت حمایت این سازمان ‌قرار دارند و نتایج سرشماری سال 90 مرکز آمار ایران نیز از این  حکایت دارد که تعداد معلولان ‌ حدود یک میلیون و 200 هزار نفر  است، آن طور که از مقدمات تهیه سرشماری سال 95 نیز بر می آید نباید خیلی به آماری که  این سرشماری از تعداد معلولان می‌دهد دلخوش کرد. چراکه سازمان بهزیستی مکاتبات زیادی با مرکز آمار انجام داد تا بتواند به کمک آنها آمار دقیقی از تعداد معلولان کشور به دست بیاورد، اما برخلاف اینکه هیات دولت نیز دراین خصوص مصوبه‌ داشت، این مهم به بهانه هایی مانند نبود اعتبار محقق نشد.

 بنابراین در روز جهانی معلولان باید تاکید کرد که در کشورمان هنوز آنقدر به معلولان بها داده نمی شود که تعریف درستی از معلولیت ارائه  شود و یا آمار دقیقی از تعداد آنها به دست آید به همین دلیل‌ نباید از هدر رفت اعتبارات و  ناکامی زحمات مسئولان برای کمک به این قشر جامعه و اجرا نشدن قوانین مناسب تعجب کرد.

 در واقع شرایط حال کشور نه فقط کمکی به معلولان نمی کند بلکه راه را برای حاد شدن مشکل بسیاری از معلولان نیز فراهم کرده است، زیرا شاید به ظاهر برخی مسئولان دغدغه رسیدگی به معلولیت‌های شدید را داشته باشند، اما رسیدگی به  معلولیت های خفیف در دستور کار آنها قرار ندارد. این درحالی است که بیشترین مداخله را می توان در ‌ معلولیت های خفیف داشت و به این شکل مانع از این شد که معلولیت های خفیف به معلولیت شدید بدل شده و هزینه بیشتری به جامعه تحمیل کند‌. ریشه ‌مدیریت نشدن مشکلات معلولان را‌ باید در نبود آمار دقیق از آنها جست‌وجو کرد، آماری که بدون آن دم زدن از‌ رفع مشکلات دیگر‌ معلولان مانند اشتغال و تهیه مسکن  حکم  نمایشی عامه پسند را پیدا می‌کند.

مهدی آیینی

امروز روز جهاني معلولان است، افرادي كه رسيدگي به مشكلاتشان تاكنون از مقام وعده و شعار فراتر نرفته است
«موانع را بشکنيم، درها را باز کنيم»، شعار سال گذشته روز جهاني معلولان بود، امسال نيز «توسعه پايدار، نويد فناوري» به عنوان شعار روز جهاني معلولان در نظر گرفته شده است.
هر چند هر سال مجمع عمومي سازمان ملل متحد شعاري را به مناسبت اين روز انتخاب مي کند تا مسئولان و مردم نسبت به مشکلات معلولان آگاهي بيشتري پيدا کنند، اما نکته اينجاست که چنانچه عملکرد مسئولان محدود به اين شعارها و برگزاري مراسم تبليغاتي شود مشکلات معلولان حل نشده خواهد ماند و گرهي از کار آنها باز نخواهد شد. با توجه به اين که شرايط معلولان در کشورمان اکنون مناسب نيست و آنها براي تامين نيازهاي اوليه خود با مشکل روبه رو هستند، بايد هشدار داد که در کشورمان رسيدگي به امور معلولان فقط محدود به مناسبت ها شده و اراده اي جدي براي برطرف کردن نيازهاي اين افراد در جامعه وجود ندارد.
حدود 22 سال از زماني که براي اولين بار مجمع عمومي سازمان ملل متحد روز جهاني معلولان را در تقويم مشخص کرد، مي گذرد. در اين مدت سوم دسامبر هر سال به عنوان روز جهاني معلولان شناخته شده و در اين روز مراسم مختلفي برگزار مي شود تا مردم نسبت به معلوليت و مشکلات معلولان آگاهي بيشتري پيدا کرده و افراد معلول بتوانند در مسائل اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي کشور خود تاثيرگذارتر شوند.
يحيي سخنگويي، معاون امور توانبخشي سازمان بهزيستي کشور درباره روز جهاني معلولان مي گويد: امسال «توسعه پايدار، نويد فناوري» به عنوان شعار روز جهاني معلولان در نظر گرفته شده و ما براي اين روز برنامه هاي خاصي پيش بيني کرده ايم. وي با بيان اين که امروز از پايگاه نخبگان معلول رونمايي مي شود، ادامه مي دهد: علاوه بر اين خدمات رايگان نيز در مراکز دولتي توانبخشي کشور به معلولان ارائه مي شود، همچنين مرکز توانبخشي ضايعه نخاعي مولوي تهران به مناسبت روز جهاني معلولان افتتاح مي شود.
پايگاه نخبگان معلول با هدف تجميع اطلاعات نخبگان معلول راه اندازي شده و قرار است در آن اطلاعات معلولان نخبه اي که در رشته هاي ورزشي، فرهنگي، علمي و پژوهشي فعاليت مي کنند، ثبت شود.
سخنگويي مي افزايد: به اين شکل براي نخستين بار بانک اطلاعاتي جامعي از معلولان کارآفرين، تحصيلکرده، ورزشکار مدال آور و هنرمند در بهزيستي کشور تشکيل مي شود.
هر چند چنين اقداماتي مي تواند در بهبود شرايط معلولان نقش داشته باشد، اما بايد تاکيد کرد چنين برنامه هايي نبايد به مناسبت هايي مانند روز جهاني معلولان محدود شود، زيرا معلولان هميشه به خدمات توانبخشي نياز دارند و هزينه بالاو کمبود تجهيزات توانبخشي همواره يکي از مشکلات اصلي اين افراد است.

آمار دقيقي از معلولان در دست نيست
يکي از مسائلي که سبب شده نيازهاي معلولان بخوبي پاسخ داده نشود، نبود آمار دقيق و تعريف مناسب از معلوليت در کشور است. سازمان بهزيستي با توجه به آمارهاي سازمان بهداشت جهاني که براساس آن مي توان تخمين زد 10 تا 15 درصد افرادي که در جوامع در حال توسعه زندگي مي کنند دچار معلوليت هستند، تعداد معلولان کشور را برآورد کرده و براي رفع نياز هاي آنها برنامه ريزي مي کند.
معاون امور توانبخشي سازمان بهزيستي خاطرنشان مي کند: با توجه به اين تعريف مي توان گفت حدود 12 ميليون نفر در کشور دچار معلوليت هستند.
اين در حالي است که کارشناسان بهزيستي با توجه به آمارهاي جهاني تعداد انواع معلولان را نيز برآورد مي کنند. براي نمونه مي توان گفت اکنون حدود يک ميليون ناشنوا و کم شنوا در ايران زندگي مي کنند، در حالي که فقط 127 هزار نفر از آنها از خدمات بهزيستي استفاده کرده و تحت پوشش اين سازمان قرار گرفته اند. افزون بر اين، درباره تعداد بيماران رواني مزمن نيز بايد يادآور شد: جمعيت آنها حدود 300 هزار نفر تخمين زده مي شود و تاکنون فقط ده هزار نفر از آنها زير چتر حمايتي سازمان بهزيستي قرار گرفته اند.
سخنگويي درباره آمار معلولان عقب مانده ذهني نيز بيان مي کند: در کشورمان تعداد اين افراد حدود يک ميليون و 500 هزار نفر تخمين زده مي شود، از اين تعداد حدود 35 هزار نفر از خدمات بهزيستي استفاده مي کنند.
اين در حالي است که مرکز آمار ايران با توجه به سرشماري هايي که انجام مي دهد، آماري از تعداد معلولان کشور ارائه مي کند. با توجه به نتايج سرشماري سال 1390 و اين که آن سال جمعيت کشور 75 ميليون و 149 هزار و 669 نفر تخمين زده مي شد، تعداد معلولان کشورمان حدود يک ميليون و 200 هزار نفر اعلام شده است.
با توجه به تفاوت آمار معلولان، تعريف سازمان بهداشت جهاني و اطلاعات مرکز آمار مي توان گفت در کشورمان ضعف هاي زيادي براي شناسايي معلولان وجود دارد.
مريم پوررضاانور، رئيس گروه سرشماري مرکز آمار ايران درباره علت تفاوت اطلاعات مرکز آمار با اطلاعات سازمان بهداشت جهاني در حوزه معلولان مدتي قبل به جام جم گفته بود در اطلاعات سازمان ملل بحث سنجش ناتواني نيز مطرح است، اما براساس قانون، مرکز آمار ايران موظف است درباره معلوليت پرسش کند که با مفهوم ناتواني متفاوت است.
اين در حالي است که با توجه به اطلاعات سازمان بهداشت جهاني بين 4 تا 4.5 درصد اشخاص در کشورهاي در حال توسعه دچار معلوليت سخت بوده و نياز به خدمات ويژه توانبخشي دارند. با توجه به اين آمار نيز مي توان گفت در کشورمان حدود سه ميليون و 200 هزار نفر با معلوليت شديد دست به گريبان هستند که با اطلاعات مرکز آمار تفاوت زيادي دارد.
نبود آمار کامل در حوزه معلولان سبب مشکلات زيادي در کشور مي شود، براي نمونه اين افراد نمي توانند از امکاناتي که سازمان بهزيستي ارائه مي کند بهره مند شوند. مثلاکارشناسان بهزيستي با توجه به آماري که استان هاي مختلف از معلولان ارائه مي دهند براي آنها تجهيزاتي مانند ويلچر و عصا فراهم مي کنند، اما هميشه معلولاني هستند که ادعا مي کنند چنين تجهيزاتي به دست آنها نرسيده است. افزون بر اين، نقص اطلاعات صدمات جبران ناپذير ديگري نيز به جامعه تحميل مي کند، چون در سايه نبود آمار دقيق معلوليت هاي خفيف فراموش مي شوند، اما واقعيت اينجاست که اگر معلوليت هاي خفيف بموقع درمان نشوند خيلي زود به معلوليت شديد تبديل شده و هزينه زيادي به کشور تحميل مي کنند.

قوانين حمايتي فقط روي کاغذ
حدود ده سال پيش قانون جامع حمايت از معلولان در کشور تصويب شد. اين قانون 16 ماده اي بر حمايت از مناسب سازي معابر، اشتغال و حق مسکن معلولان تاکيد دارد، اما با اين که چند سال از تصويب قانون جامع حمايت از معلولان مي گذرد به دليل نبود بودجه، بيشتر مواد اين قانون اجرايي نشده است.
براي نمونه براساس اين قانون بايد 3 درصد از سهميه استخدام سازمان هاي دولتي و خصوصي در اختيار معلولان قرار گيرد، اما اين قانون هرگز از سوي سازمان ها و ارگان ها جدي گرفته نشده است. يک مثال بر صحت اين گفته اين که اواخر مرداد امسال سازمان تامين اجتماعي در آگهي استخدامي که منتشر کرد به حق معلولان توجهي نکرد هر چند پس از اعتراض هايي که به اين موضوع شد مسئولان تامين اجتماعي آن را برطرف کردند، اما بايد تاکيد کرد وقتي سازمان تامين اجتماعي که بايد حامي معلولان باشد در برابر حقوق آنها چنين عملکردي دارد، نمي توان از بقيه ارگان ها انتظار داشت که چنين قوانيني را اجرا کنند.
علاوه بر اين در قانون جامع حمايت از معلولان تصويب شده که به معلولان مسکن اجاره به شرط تمليک داده شود، اما اين مورد نيز تا کنون اجرايي نشده است. افزون بر اين معلولان گلايه هايي نيز از قانون بازنشستگي پيش از موعد دارند، زيرا براساس قانون معلولان مي توانند ده سال زودتر از بقيه اشخاص بازنشسته شوند، اما قانونگذار براي آنها داشتن شرط سني بالاي 50 سال را در نظر گرفته است، اما معلولان معتقدند اگر معلولي به دليل معلوليت گرفتار بيماري هاي شغلي شده و معلوليت او حادتر شود، بايد بدون در نظر گرفتن شرط سني مشمول بازنشستگي پيش از موعد شود.
آموزش عالي رايگان معلولان در همه دانشگاه نيز حقي است که قانون براي معلولان در نظر گرفته و دانشجويان معلول کشور حق خود مي دانند که از اين قانون بهره ببرند، اما مسئولان به اين بهانه که بودجه کافي براي اجراي اين قانون وجود ندارد، دست به اولويت بندي دانشجويان معلول زده اند به اين شکل که سازمان بهزيستي با توجه به شرايط مالي و شدت معلوليت شهريه دانشجويان معلول را پرداخت مي کند.

شرايط نامناسب شهر و معلولان خانه نشين
مناسب سازي معابر براي رفت و آمد نيز يکي ديگر از حقوق معلولان است که در قانون جامع حمايت از معلولان به آن پرداخته شده، اما نکته اينجاست که اين مناسب سازي نيز به کندي پيش مي رود. اين در حالي است که براساس قانون همه سازمان ها و وزارتخانه موظفند در ساخت ساختمان ها، اماکن عمومي، معابر و وسايل خدماتي نياز هاي معلولان را در نظر گرفته و شرايط استفاده از آنها را براي معلولان مهيا کنند.
اما واقعيت اين است که معلولان نمي توانند براحتي در شهرها رفت و آمد کرده و از امکاناتي مانند وسايل حمل و نقل عمومي استفاده کنند. اين شرايط سبب شده برخي معلولان براي حضور در جامعه سختي هاي زيادي را تحمل کرده و بيشتر دچار آسيب ديدگي روحي و جسمي شوند.
براي نمونه شخص معلولي را تصور کنيد که به دليل وضع جسمي اش بهتر است براي رفت و آمد از ويلچر استفاده کند، اما اگر چنين شخصي از ويلچر استفاده کند ديگر قادر نخواهد بود از خانه خارج شود، زيرا استفاده از ويلچر به او اجازه رفت و آمد در بسياري از معابر و حتي استفاده از تاکسي را نمي دهد به همين دليل چنين فردي نهايت تلاش خود را به کار مي گيرد که از عصا استفاده کند، اما استفاده مداوم از عصا بتدريج سبب آسيب ديدن بازو و کتف او مي شود.
بايد يادآور شد بي توجهي به نياز هاي معلولان در شهر سبب شده اين افراد به آساني نتوانند از وسايل حمل و نقل عمومي مانند اتوبوس، مترو يا فضاهاي تفريحي مانند پارک و سينماها استفاده کنند. علاوه بر اين باجه هاي تلفن يا عابربانک ها نيز به شکلي ساخته مي شوند که معلولان نمي توانند از آنها بهره ببرند. با توجه به نيازهاي معلولان و شرايط نامناسبي که براي اين افراد در جامعه وجود دارد به نظر مي رسد بهتر است در روز جهاني معلولان، دست کم مسئولان در کنار بيان شعار و وعده به بيان کارهايي که سال گذشته براي بهبود وضع و شرايط معلولان انجام داده اند، بپردازند تا روز جهاني معلولان به معناي واقعي روز اين افراد باشد