گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

یادداشتی از شاهرخ جباری ارفعی، عضو بازنشسته شورایعالی جنگل

۲۵ اردیبهشت، روز بزرگداشت حماسه سرای ملی ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی بزرگ است. ۱۸ اردیبهشت هم سالگرد درگذشت ایده پرداز توسعه ایران، حسین عظیمی آرانی است. همو که کتاب ارزشمند مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران را نوشته و بانی برگزاری همایش با شکوه و دموکراتیک چالش‌ها و چشم‌اندازهای توسعه ایران (هم اندیشی پژوهشگران و نظریه پردازان کشور) در سال ۱۳۸۱ بوده است. و تقارن مبارک این که شعار آن همایش بیت زیر بود:

جهان ماندگار است و ما رفتنی/ به گیتی نماند به جز گفتنی

با احترام به سراینده این بیت حکیمانه و به پاس بزرگداشت دکتر عظیمی، بند جمع‌بندی و نتیجه گیری مقاله «جنگل‌های شمال ایران؛ چالش‌های کهنه و نو، راهبردهای نوین» که در آن همایش پذیرفته شده و در جلد دوم مجموعه مقالات همایش (صفحات ۸۵ تا ۱۰۴) به چاپ رسیده است که به استحضار می‌رسد:

جنگل‌های شمال ایران تنها جنگل در کشور است که علاوه بر عملکردهای زیست محیطی قابلیت تولید چوب‌های تجاری را دارد و از آن مهمتر به علت دیرینه‌گی یک بانک ژن طبیعی و عظیم محسوب می‌شود. مساحت این جنگل‌ها ظرف دهه‌های گذشته کاهش یافته و دست کم هر سال ۵ هزار هکتار از وسعت آن کم شدهاست.  علاوه بر آن از نظر کیفیت نیز دستخوش تغییراتی شده است. از آغاز دهه چهل و همزمان با ملی شدن جنگل‌ها، سیاست‌های دولت در مدیریت این جنگل‌ها اعمال شده است، اما به علت مجموعه‌ای از چالش‌ها کاستی‌های فراوانی در توسعه پایدار جنگل وجود دارد. این چالش‌ها در انواع طبیعی، توسعه نیافتگی، علمی ـ فنی، اجتماعی ـ اقتصادی، مالکیت، حقوق عرفی، تشکیلاتی، زیست محیطی و بهره برداری‌های نوین طرح و در دو دسته زیرین و بالایی بررسی شد.

کاستی‌های مدیریت بر جنگل‌های شمال عبارت است از:

ـ کم توجهی به نقش مردم محلی در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌ها؛

ـ عدم برخورد اصولی با بهره برداری عرفی و سنتی؛

ـ پایین بودن دانش فنی، فن آوری و ضعف زیر بناها؛

ـ نبود انطباق خلاقانه بین اصول علم جنگلداری و شرایط ویژه جنگل‌های شمال؛

ـ فقدان ارزیابی و پایش مستمر؛

ـ فقدان شاخص برای ارزیابی زیست محیطی؛

و در مقابل، دستاوردها و توانمندی‌های آن عبارت است از:

ـ گسترش کادر علمی و کارشناسی در دانشگاه ها، پژوهشکده‌ها و مراکز اجرایی؛

ـ شکل‌گیری دانش جنگلبانی بومی و شناخت بهتر عرصه‌ها و روش‌ها؛

ـ سرمایه‌گذاری مناسب درجنگل (جاده، ساختمان، جنگل دست کاشت،…)؛

ـ شکل‌گیری صنایع سلولزی وابسته به جنگل و بازار مصرف قابل اطمینان؛

ـ گسترش آگاهی عمومی در زمینه اهمیت جنگل‌ها.

در چشم انداز توسعه پیشنهادات زیر مطرح می‌شود:

۱- ارتقای جایگاه تشکیلات متولی منابع طبیعی در ساختار اداری کشور؛

۲- گسترش زیر بناهای علمی و فنی (ایجاد ایستگاه های هواشناسی در جنگل، ایجاد مرکز آفات و بیماریهای جنگل، ایجاد مرکز پژوهش های کاربردی  جنگل و …)

۳- توجه به نقش مردم محلی و جلب مشارکت واقعی آنان در طراحی و اجرا؛

۴- یک دست کردن مدیریت سیاسی حوزه های آبخیز کوهستانی (جنگلی) شمال ایران؛

۵-اجرای مطالعات طرح‌های جامع توسعه اجتماعی ـ اقتصادی در حوضه‌های آبخیز زیر نظر سازمان مدیریت برنامه ریزی و با مشارکت تمام سازمان‌ها و اداره‌های ذی‌ربط؛

۶- محوریت توسعه  پایدار جنگل در آبخیزهای شمال کشور در مقایسه با سایر کاربری‌ها؛ عملیات عمرانی و فعالیت‌های اقتصادی؛

۷- تعیین شاخص‌های زیست محیطی، نهادینه کردن پایش عملکردها و ارزیابی دوره‌ای از آن؛

۸- برداشت ملایم (کمتر از میزان رویش) از جنگل تا حل دوگانگی‌های اجتماعی- اقتصادی؛

۹- سرمایه‌گذاری زیر بنایی بخش دولتی و کاهش بهره مالکانه دولتی در برداشت از درختان جنگل‌ها؛

۱۰- کاهش نقش سرمایه گذاران و افزایش نقش متخصصان و جوانان روستایی در مدیریت جنگل‌ها.