گزارشگران سبز خبر اینجا سبز می‌شود

مهدی آیینی – جام جم – نگاهتان را در گوشه و کنار کارگاه‌های ساخت ارتوز و پروتز هلال احمر که بچرخانید، می‌توانید انواع و اقسام دست و پاهای عاریه را ببینید؛ از دست و پاهایی که برای کودکان درست شده تا آنها که برای سالمندان آماده شده است. اینجا چیزی که بیشتر از همه به چشم می آید، نام هایی است که روی قالب های گچی اندام مصنوعی نوشته شده است. از آنجا که مددجوهای زیادی به این مرکز مراجعه می کنند تکنیسین ها قالب های زیادی می سازند. آنها برای این که قالب ها با هم اشتباه گرفته نشوند، روی هر کدام از آنها نام مددجو ها را می نویسند. این قالب ها قرار است هر کدامشان دست و پایی بشوند برای مددجو ها تا آنها با استفاده از این وسایل کمی از بار مشکلات زندگی خود کم کنند و در جامعه ای که کمتر شرایطی برای زندگی برایشان تدارک دیده شده است، روزگار سپری کنند. به کارگاه های ساخت ارتوز و پروتز جمعیت هلال احمر تهران رفتیم تا از مراحل ساخت ابتدایی ترین نیاز معلولان کشور و مشکلاتشان بیشتر بدانیم.

در گوشه ای از سالن مرد سالخورده ای روی صندلی پلاستیکی آبی رنگی نشسته است و زیر لب غرولند می کند. کمی جلوتر که می رویم، متوجه حرف هایش می شویم: «چند سال پیش برای خرید پای مصنوعی 300 هزار تومان دادم. اما حالا از من یک میلیون و 400 هزار تومان می خواهند. از کجا بیاورم؟» اگر در راهروهایی که به کارگاه های ساخت ارتوز و پروتز هلال احمر می رسد قدم بزنید، معلولان زیادی را می بینید که از اوضاع و احوال خود گله دارند. بیشتر آنها می گویند در جامعه ای که شرایط کار برای معلولان مهیا نیست و آنها نمی توانند شغلی داشته باشند. پرداختن هزینه های کمرشکن برای ارتوز و پروتز واقعا زندگی را برایشان مشکل تر کرده است. البته این در حالی است که هلال احمر برای مدد جوهایش به اصطلاح تخفیف و کمک هزینه هایی در نظر گرفته است وگرنه هزینه خدمات و ساخت اعضای مصنوعی که اینجا ساخته می شود، حدود40 تا 70 درصد کمتر از کارگاه های خصوصی است.

اولین مرکز ارتوپدی ایران

حدود 50 سال پیش مراکز ارتوپدی فنی یا دست و پا سازی مصنوعی در کشورمان شروع به کار کرد.این مراکز به کمک متخصصان سازمان ملل و کشور آلمان دایر شد. جالب است بدانید اولین مرکز ارتوپدی فنی مدرن در ایران در محل ساختمان مرکزی جمعیت هلال احمر شروع به فعالیت کرد. اوج فعالیت ها و پیشرفت های توانبخشی جمعیت هلال احمر هم در سال های جنگ بوده است. اکنون در کشورمان 21 مرکز جامع توانبخشی در 18 استان کشور دایر است و حدود 77 مرکز هم در 31 استان کشور زیر نظر جمعیت هلال احمر مشغول به کار هستند.

به گفته مدیرکل توانبخشی هلال احمر، سالانه بیش از 120 هزار مددجو به مرکز توانبخشی هلال احمر تهران مراجعه می کنند تا از خدماتی که این مرکز ارائه می کند، استفاده کنند.

توانبخشی برای مددجوها

در مرکز توانبخشی هلال احمر، توانبخشی به دو صورت مکانیکی و فیزیکی انجام می شود. بخش مکانیکی شامل ارتوز، پروتز و کفش طبی است و بخش توانبخشی فیزیکی خدمات فیزیوتراپی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی ، کارگاه تغذیه و آب درمانی را در بر می گیرد. البته همه افرادی که به این مرکز مراجعه می کنند، معلول نیستند. برخی از آنها تنها برای اطمینان پیدا کردن از سلامت خود به ساختمان هلال احمر می آیند. یکی از دلایلی که باعث می شود افراد زیادی به این مرکز بیایند هزینه های پایین این مرکز نسبت به مراکز توانبخشی خصوصی است.

افرادی که برای اولین بار به این مرکز آمده اند تا پروتز یا ارتوز تهیه کنند، بعد از پذیرش و تشکیل پرونده به اتاق معاینه می روند تا پزشک با توجه به مشکل آنها برایشان نسخه ای بپیچد. به این ترتیب بیمار با توجه به مشکلی که دارد به یکی از کارگاه های ساخت ارتوز و پروتز هدایت می شود، اما گاهی هم پیش می آید مشکل مراجعه کننده فقط با چند جلسه فیزیوتراپی یا آب درمانی برطرف می شود. استادان، یکی از کارشناسان توانبخشی درباره تفاوت ارتوز و پروتز و خدماتی که دراین مرکز ارائه می شود، می گوید: «اینجا در کارگاه های جداگانه به مردان و زنان معلول خدمات پروتز و ارتوز ارائه می شود. ارتوز وسیله ای کمکی است که شخص از آن برای رفع مشکل دفرمه شدن اندام یا پیشگیری از آن استفاده می کند.» از دیگر موارد کاربرد ارتوز می توان به زانوبند یا قوزبند ها اشاره کرد. البته برخی دیگر از بیماران مانند آنها که دچار آسیب دیدگی در غضروف و مفاصل شده اند از ارتوز ها برای کاهش فشار به مفصل آسیب دیده استفاده می کنند، اما پروتز ها وسیله جایگزین هستند و افرادی که قطع عضو شده اند، از آنها بهره می برند.

بعد از این که مددجو پذیرش و معاینه شد به یکی از کارگاه ها فرستاده می شود. در آنجا برای فردی که دچار قطع عضوشده و نیاز به پروتز دارد ابتدا قالبی از باقیمانده عضو تهیه می شود. استادان ادامه می دهد: «مثلا اگر پایش را از پایین زانو از دست داده باشد ما از قسمت باقیمانده که به آن استند می گویند قالب گچی تهیه می کنیم.» گرفتن قالب گچی با نوارهایی گچی انجام می شود که معمولا هنگام گچ گرفتن دست و پای شکسته کاربرد دارند. بعد از این که قالب آماده شد، کارشناسان آن را بررسی می کنند تا مشکلی نداشته باشد. بعد از این مرحله تکنیسین ها با استفاده از موادی از جنس رزین و حرارت دادن آنها قالب پلاستیکی را برای مددجو آماده می کنند. این قالب پلاستیکی روی پا یا دست مددجو تست می شود تا اطمینان پیدا شود متقاضی بعد از قرار گرفتن قالب روی عضو صدمه دیده اش احساس راحتی دارد.

مرحله به مرحله