آخرین خبرها
خانه / بایگانی/آرشیو برچسب ها : سازمان حفاظت محيط زيست

بایگانی/آرشیو برچسب ها : سازمان حفاظت محيط زيست

اشتراک به خبردهی

کوسه‌ها شوخی شوخی می‌میرند

تورهای تفریحی برای شکار کوسه حدود ۳/۵ میلیون تومان از مشتریانشان می گیرند

کوسه‌ها، این شکارچی‌های قهار هم گاهی شکارِ شکارهایشان می‌شوند. آنها به طعمه گردشگرانی بدل شده‌اند که می‌خواهند برای تفریح جان یک آبزی را بستانند.
این واقعیتی تلخ است که تعداد گردشگران ضد محیط‌زیست در حال افزایش است و برخی افراد سودجو بر این آتش می‌دمند، چراکه تعداد تورهای گردشگری که ادعا می‌کنند برای صید کوسه ماهی مجوز دارند در حال افزایش است! تورهایی که هر چند مدعی هستند کوسه‌ها را زنده می‌گیرند و رهاسازی می‌کنند و این نوع صید را هم یک قانون بین‌المللی می‌دانند، اما مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست نه فقط درباره این روش صید چیزی نشنیده‌اند، بلکه باور هم ندارند هیچ ارگانی برای صید تفریحی کوسه ماهی مجوز صادر کند. از سوی دیگر، کارشناسان هم تاکید می‌کنند هیچ روش صیدی وجود ندارد که به حیوان لطمه نزند و صدمات ناشی از صید و رهاسازی، قطعا عمر کوسه ماهیان را کوتاه می‌کند و جمعیت این گونه از آبزیان را که در خطر انقراض قرار دارد، بیشتر به مخاطره می‌اندازد.

تجارت باله کوسه از آن تجارتهای پرسودی است که انگیزه کافی برای صیادان به منظور صید هدفمند کوسه را فراهم میکند. بالههای شکارچیان دریا، پس از صید به چین و کشورهای آسیای جنوب شرقی میرود تا به سوپ تبدیل شود؛ اما این تنها دلیل صید کوسه ماهیان نیست. کوسه ماهیها که از قدرت شکارگری فوق العادهای برخوردار هستند، گاهی در تور شکارچیانی گرفتار میشوند که هدفشان از حضور در دریا، صرفا صید تفریحی است. تورهایی هستند که با هدف ایجاد ساعاتی خوش برای گردشگران، تورهای صید ماهیان بزرگ نظیر تن ماهیان، ماهی شیر و باراکودا و غیره را برگزار میکنند، اما اگر از این تورها بخواهید برایتان تور صید تفریحی کوسه برگزار کنند، با اعلام قیمتهایی که کمی بیشتر از صید ماهیان متعارف است، به تقاضایت پاسخ مثبت میدهند.

به گفته صاحبان این تورها، صید کوسه فقط به روش بگیر و رها کن انجام میشود و کوسه پس از صید، باید به داخل آب بازگردانده شود. آنها این نوع صید را روشی متداول در سراسر جهان میداند و معتقدند برای صید هدفمند و تفریحی کوسه باید شش روزی را روی آب وقت صرف کنید. برخی از این تورها در جزیره لاوان، به عنوان یک جزیره محیطزیستی برگزار میشود. این شکل صید خاص تفریحی، گویا با مجوز متولیان امر برگزار میشود، زیرا گردانندگان این تورها ادعا میکنند برای زندهگیری همه انواع کوسهها، بجز کوسه سفید و سپس رها کردن موجود در دریا میتوانند از نهادهای مسئول مجوز دریافت کنند و اگر بدون مجوز اقدام به چنین صیدی کنند باید ۲۰ میلیون تومان جریمه دهند. زیرا کوسه سفید در دریا کم است و صید آن هم مشمول محدودیتهایی است. اینها را یکی از برگزارکنندگان تورهای شکار کوسه به شرط فاش نشدن نامش به خبرنگار گزارشگران سبز میگوید.

بیاطلاعی محیطزیست

داوود میرشکار، مدیرکل دفتر زیستبومهای دریایـــی سازمان محیطزیست ضمن اعلام بیاطلاعی از صدور مجوز برای صید تفریحی کوسه به گزارشگران سبز میگوید: مجوز صید در دریا توسط سازمان حفاظت محیطزیست صادر نمیشود. این سازمان در مناطق خود یا آبهای داخلی که مربوط به این مجموعه است، در برخی موارد با توجه به وضعیت ذخایر، مجوز صید موقتی میدهد. البته صید کوسه هم ممنوع است.

او درباره برگزاری تورهای تفریحی زندهگیری و رهاسازی کوسه ماهیان عنوان میکند: برخی چون کوسه را پس از صید رها میکنند، فکر میکنند کار درستی انجام میدهند؛ اما نشنیدهام که سازمان شیلات ایران هم مجوز ورزشی برای صید کوسه ماهیان بدهد. میرشکار تاکید میکند: چون صید کوسه ممنوع است، حتی اگر قلاب و لوازم صید کوسه در دست افراد مشاهده شود، همان ۳۰ میلیون تومان جریمه صید کوسه از آنها گرفته میشود. همچنین اگر کوسه ماهی از آب خارج شود، جریمه صید از مرتکبان گرفته میشود، زیرا این رفتار تورها به مفهوم صید هدف کوسه است. او ادامه میدهد: باید مجوز تورهایی که چنین برنامههایی برگزار میکنند، بررسی شود. اگر توری مجوز زندهگیری کوسه را داشته باشند، سازمان شیلات باید پاسخگو باشد. به گفته مدیرکل دفتر زیست بومهای دریایی سازمان محیطزیست، فشار صید غیر قانونی روی کوسه ماهیان وجود دارد و این گونه در معرض خطر انقراض است. به همین دلیل صیاد معمولی یا صیادان تفریحی مجاز نیستند کوسهها را شکار کنند و در صورت مشاهده این رفتار، با آنها براساس قانون برخورد میشود.

سازمان شیلات متولی تعیین جمعیت کوسه

میرشکار، مرجع رسمی اعلام آمار جمعیت کوسههای خلیج فارس را سازمان شیلات ایران میداند. این سازمان هم در آماربرداریهای خود صرفا به بررسی ذخایر گونههای تجاری میپردازد. به همین دلیل آماری از جمعیت واقعی کوسهها در دسترس نیست. دقیقا مشخص نیست کوسهها چه شرایطی دارند و جمعیتشان چقدر است. با وجود این تورهای تفریحی ادعا میکنند مجوز برای صید و رهاسازی کوسهها دریافت میکنند.

محمدرضا فاطمی، پژوهشگر علوم دریا در گفتوگو با گزارشگران سبز درباره وضعیت کوسهها عنوان میکند: متولی تعیین جمعیت کوسه طبق قانون حفاظت و بهرهبرداری از منابع آبزی سازمان شیلات است. در این قانون که سال ۷۵ تصویب شد، وظیفه شیلات و محیطزیست مشخص شده است. او ادامه میدهد: سازمان حفاظت محیطزیست زمانی که جمعیت به خطر افتد، وارد عمل میشود. تا قبل از آن، وظیفه شیلات است که مواظب جمعیت این گونهها باشد.

آنطور که فاطمی میگوید وقتی جمعیت گونهای کم میشود نیز باید براساس مقررات عمل شود، چون اگر جمعیت یک آبزی کمتر از ۲۰ هزار قطعه شود، وارد فهرست جمعیت در خطر میشود.

این پژوهشگر علوم دریا در پاسخ به این پرسش که در شرایط نبود ارزیابی درست از ذخایر جمعیت کوسه ماهیان چگونه میفهمیم نسل این آبزی در معرض خطر انقراض است، میگوید: ارزیابی ما به دو صورت است. اول از نظر کمّی ذخایر را بررسی میکنیم، اما کوسهها چون در جای مشخصی نیستند و گلهای زندگی نمیکنند نمیتوان با روش صید مشخص ارزیابی شوند. ما برای ارزیابی از روشهای استنتاجی هم استفاده میکنیم مثلا درصد حضور کوسه در صید تجاری یا کوتاه شدن طول کوسههایی که در دام میافتند، نشان میدهد جمعیت کوسهها رو به کاهش است و ذخایر این گونه تحت فشار است.

زخمهای کاری

این استاد بازنشسته دانشگاه علوم و تحقیقات با بررسی روشهای صید، استفاده از تمام ابزارهای موجود را عاملی برای بروز آسیب به حیوان و کوتاه شدن عمر این گونه میداند و معتقد است این رفتارها، نسل کوسهها را بیشتر در معرض خطر انقراض قرار میدهد. او ادامه میدهد: در تمام روشهای ترال کف، گوشگیر یا قلاب، موجود زنده آسیب میبیند. صید با قلاب به دهان موجود آسیب میزند و باید قلاب را از دهانش درآورد. به همین دلیل کوسه را باید بکشید و داخل عرشه کشتی بیاورید. در روش تور گوشگیر که شب در دریا برای صید ماهی گذاشته میشود، پس از صید که تور را بالا میکشند اگر زمان زیادی از به دام افتادن کوسه گذشته باشد، این موجود معمولا بیحال میشود که باید از تور آن را جدا کنند در نتیجه بالهها یا بدن کوسه دچار جراحت میشود.

فاطمی تاکید میکند: اگر چنین تورهای گردشگری رواج پیدا کند برای موجوداتی که در معرض خطر انقراض هستند، خطر بزرگی به حساب میآید. صیادان تفریحی با همین منطق میتوانند دلفین و لاکپشت را هم به صورت تفریحی بگیرند و رها کنند. انسانها مجاز نیستند به خاطر تفریح خود به گونههای جانوری آسیب بزنند.

او یادآوری میکند: اگر تورهای تفریحی صید کوسه رایج شود، چه کسی این مساله را کنترل میکند؟ چنین تورهایی موجی ایجاد میکنند که افراد بهعنوان صید تفریحی کوسه وارد خلیج فارس میشوند و نسل این موجود را منقرض میکنند. زیرا در حال حاضر هم بالههای پشتی کوسه به قیمت زیاد خرید و فروش میشوند.

فاطمی احتمال میدهد مدعیان برگزاری تورهای تفریحی و رهاسازی کوسه، بیشتر به دنبال به دست آوردن باله کوسه باشند؛ زیرا ماموران دولت همراه تیم صید نیستند که ببینند کوسهای که صید شده به داخل دریا بازگردانده میشود یا نه.

او میگوید: اگر هدف از صید تفریح است، چرا باید سراغ گونهای برویم که جمعیت آن در معرض خطر است. میتوان تورهای تفریحی را برای تن ماهیان و ماهیهای بزرگ دیگری که گلهای حرکت میکنند، برگزار کرد.

تورهای ۳/۵ میلیونی

خبرنگار گزارشگران سبز با تورهای زیادی در قالب مشتری تماس گرفت، نتیجه این تماسها چیزی نبود جز تایید فعالیت تورهای ضد محیط زیستی که در ازای دست کم ۳/۵ میلیون تومان مقدمات شکار کوسه را فراهم می کنند، بیشتر این تورها اگر مهمان خارجی  داشته باشید حدود یکصددلار اضافه نیز از مشتریان می گیرند.

لیلا مرگن

دست دستگاه هاي آلاينده رو مي شود

دست‌هایشان هرسال به خون 5000نفر آلوده می‌شود، کم‌کاریشان هر سال 30 میلیارد دلار به کشور آسیب می‌زند، قصورهایشان‌ به شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور دامن می‌زند و در یک جمله می‌توان گفت آنها با آسمان آبی دشمن‌اند، این گوشه‌ای از ندانم‌کاری‌دستگاه‌هایی است که کارکرد نامناسب‌شان آلودگی هوای کشور را بحرانی کرده، اما قرار نیست تا ابد نام و نشانشان پنهان بماند، چراکه رئیس سازمان بازرسی کل کشور خبر داده که گزارش نهایی آنها درباره‌آلودگی هوا بزودی در اختیار مسئولان و مراجع ذی‌صلاح قرار می‌گیرد.
قرار است دست دستگاه‌های آلاینده هوا رو شود تا امید‌ها برای باز شدن گره آلودگی هوای کلانشهرهای کشور که این روزها با مرگ شهروندان عجین شده بیشتر شود؛ چراکه تلاش‌های سازمان بازرسی کل کشور در حال نتیجه دادن است.

خبرگزاری صدا و سیما در این باره از قول رئیس سازمان بازرسی کل کشور نوشته تا ماه آینده گزارشی درباره دستگاه‌هایی که برای حفظ آسمان آبی به وظیفه‌شان عمل نکرده یا کوتاهی کرده‌اند، منتشر خواهد شد.

ناصر سراج گفته از سال گذشته درباره آلودگی هوا در برخی کلانشهرها اقدامات موثری انجام شده و 11 ارگان در این رابطه مسئول بوده‌اند.

هرچند او نامی از دستگاه‌ها نبرده، اما می‌توان حدس زد که وزارتخانه‌هایی مانند نفت، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت، وزارت کشور یا سازمان حفاظت محیط زیست، پلیس راهور و شهرداری‌ها در مساله آلودگی هوا نقش دارند و با اقدامات خود می‌توانند در کاهش آلودگی هوا موثر باشند.

آن‌طـــور که رئیس ســازمان بازرسی کل کشور شرح داده، از برخی دستگاه‌ها توضیح‌هایی خواسته شد و حتی دفاع برخی از آنها نیز اخذ شده علاوه براین، اطلاعات جمع‌آوری شده نیز برای روسای قوا ارسال شده و قرار است گزارش نهایی آن تا ماه آینده به دست مسئولان برسد.

سراج در باره نام دستگاه‌ها توضیح نداده اما تاکید کرده چنانچه لازم باشد در این باره اطلاع‌رسانی خواهد شد، اما تا حکم قطعیت پیدا نکند نمی‌توان در این زمینه اطلاع‌رسانی کرد.

دشمنان آسمان آبی

نهادهای زیادی در کاهش آلودگی هوا نقش دارند و اگر به وظیفه خود بدرستی عمل نکنند، کلاف آلودگی هوا همچنان سردرگم خواهد ماند و هرسال شهروندان بیشتری بر اثر آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند. د

دکتر یوسف رشیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به برخی از دستگاه‌های تاثیرگذار در کنترل آلودگی هوا اشاره می‌کند.

آن‌طور که او می‌گوید، وزارت نفت با توزیع سوخت استاندارد در سراسر کشور در این بین تاثیرگذار خواهد بود یا وزارت صنایع اگر خودروهایی با استاندارد روز تولید کند می‌تواند در کاهش آلودگی هوا سهیم باشد.

رشیدی به نقش شهرداری‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: چنانچه شهروندان در تمامی استان‌ها بتوانند از حمل و نقل عمومی مناسب برخوردار باشند، آلودگی هوا کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند.

توسعه حمل و نقل عمومی مساله‌ای است که بیشتر کارشناسان بر آن تاکید دارند، چراکه سهم منابع متحرک مانند خودرو‌ها در آلودگی هوا حدود 80 درصد تخمین زده می‌شود و آمارها از این حکایت دارد که در کلانشهری مانند تهران سه میلیون دستگاه خودرو و حدود 5/2 میلیون موتورسیکلت وجود دارد.

در کنار شهرداری‌ها باید به وظایف وزارت کشور و وزارت بهداشت نیز اشاره کرد یا از این نوشت که پلیس راهور نیز در این بین مسئولیت سنگینی دارد؛ چراکه با نظارت و کنترل دقیق می‌تواند مانع از تردد خودروهای آلاینده شود. اما نباید از دستگاه‌هایی که در از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نقش دارند، غافل شد؛ چراکه هنوز این مهم مورد توجه دستگاه‌ها نیست و آمار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به جای افزایش سیر نزولی در پیش گرفته است.

رشیدی احتمال می‌دهد که در گزارش سازمان بازرسی کشور به دستگاه‌هایی که در این زمینه نقش دارند اشاره خواهد شد، چون روند مناسبی را طی نکرده‌اند.

الزام به جای تذکر

اقدام سازمان بازرسی کشور را می‌توان اقدامی مناسب برای کاهش آلودگی هوا دانست، اما آنچه دراین بین باید مورد توجه قرار گیرد، الزام‌آور بودن چنین گزارش‌هایی است.

علی‌محمد شاعری، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی نیز چنین نظری دارد، او از این اقدام سازمان بازرسی کشور قدردانی و آن را اتفاقی مثبت ارزیابی می‌کند، اما تاکید دارد که چنین گزارش‌هایی نباید در حد تذکر باشند.

آن طور که او می‌گوید، این گزارش‌ها باید الزام‌هایی برای دستگاه‌هایی که کم‌کاری کرده‌اند داشته باشند تا تاثیر بیشتری در مساله کاهش آلودگی هوا بگذارند.

به همین خاطر کارشناسانی مانند شاعری چنین گزارش‌هایی را لازم می‌دانند، اما تاکید دارند که برای حل مشکل کافی نیستند.

در واقع گزارش‌هایی از این دست باید تضمینی داشته باشند برای رفع نارسایی و ضعف سازمان‌ها تا دستگاه‌های مسئول وظایفشان را بدرستی انجام دهند.

برای نمونه شاعری به وزارت نفت اشاره می‌کند و می‌گوید: باید مشخص شود اگر این وزارتخانه در کشور سوخت استاندارد توزیع نکرد با آن چه برخوردی شود.

گزارش‌هایی برای پیشگیری

شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت و دامن زدن به آلودگی هوا فقط یکی از تخلفات زیست‌ محیطی دستگاه‌هاست، به همین خاطر سازمان بازرسی کشور باید به مسائل دیگر نیز توجه داشته باشد و به نحوی عمل کند که تخلفات زیست‌محیطی را در نطفه خفه کند.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی می‌افزاید: برای نمونه طرح‌های انتقال آب زیادی مطرح است که هیچ‌کدام علمی نیستند یا می‌توان به اجازه ساخت و سازها در جزیره آشوراده اشاره کرد. در واقع سازمان بازرسی کشور باید چنین مسائلی را نیز رصد کند و مانع از اجرایی شدن آنها شود.

آن طور که او می‌گوید، در لایحه هوای پاک نیز مشخص شده که چناچه اشخاص حقیقی یاحقوقی منجر به آلودگی هوا شدند چگونه باید با آن برخورد کرد به همین خاطر نمایندگان مجلس باید رسیدگی به این لایحه را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند امسال روزهای آلوده بیشتری در تقویم ثبت خواهد شد به همین دلیل باید از سازمان بازرسی کشور خواست گزارش‌های خود را به شکلی آماده کند که دستگاه‌های مسئول خطاهایشان را تکرار نکنند، افزون براین اعضای کمیسیون کشاورزی نیز باید ایراد‌های لایحه هوای پاک را هرچه زودتر اصلاح و مقدمات مطرح شدن دوباره آن را در صحن مجلس فراهم کنند تا زمینه برای کم‌کاری برخی دستگاه‌ها فراهم نباشد.

مهدی آیینی

قاچاق میلیاردی شکاری‌های ایران

قاچاقچیان پرندگان شکاری فعال‌تر شده‌اند و شگردهای تازه‌ای را برای صید پرندگان شکاری به‌کار می‌بندند؛ دیگر مانند گذشته نیست که آنها فقط با کندن چاله‌هایی که به «کوخه» معروفند، در انتظار پرندگان شکاری بنشینند.این روزها سودجویان با استفاده از موتورسیکلت و روشی که به «شناطه» معروف است، پرندگان شکاری ایران را صید می‌کنند، چراکه طمع برخی از اعراب حاشیه خلیج‌فارس در کنار خلأ‌های قانونی و کمبود نیرو و تجهیزات محیط‌بانان شرایطی ایجاد کرده تا یگان حفاظت محیط‌زیست کشور نتواند بدرستی با قاچاقچیان حیات وحش برخورد کند.

پس از صید، پلک‌های پرندگان شکاری را می‌دوزند، گرسنه نگهشان می‌دارند و با پیچیدن تکه‌ای پارچه دور بال و پاهایشان مانع از فرار آنها می‌شوند. اینها برخی از شگردهایی است که قاچاقچیان پرندگان شکاری برای قاچاق محموله خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس به کار می‌گیرند.

قاچاق پرندگان شکاری کشورمان ماجرای تازه‌ای نیست، اما بررسی میدانی خبرنگار ما ثابت می‌کند این مساله مدتی است جدی تر شده، چرا که شیخ‌نشینان حاشیه خلیج‌فارس اخیرا پول بیشتری برای خرید پرندگان شکاری و دیگر گونه‌های جانوری مانند هوبره یا یوزپلنگ می‌پردازند، به همین خاطر قاچاقچیان نیز به آب و آتش می‌زنند تا به حیات وحش کشور آسیب‌های جبران ناپذیری وارد کنند.

فصل سرد بازگیری

اوایل مهر تا اواخر زمستان به فصل بازگیری معروف است، چراکه قاچاقچیان پرندگان شکاری در این مدت فعال‌تر می‌شوند.

عباس عاشوری، پرنده‌شناس اظهار می‌کند: قاچاقچیان بیشتر به‌دنبال بالابان و بحری (شاهین) هستند، چرا که جثه‌های بزرگ‌تری دارند.

آن طور که او می‌گوید، بالابان گونه‌ای است که در خطر انقراض قرار دارد و بحری نیز گونه حمایت شده است.

او در‌باره این که چرا قاچاقچیان از اواخر مهر فعالیت‌شان را شروع می‌کنند، توضیح می‌دهد: در این مواقع این پرندگان در همه جای کشور دیده می‌شوند، چرا که آنها نیز همراه با دیگر پرندگان مهاجرت می‌کنند.

سودجویان در کنار قاچاق گونه‌هایی مانند بحری و بالابان به سایر گونه‌ها نیز آسیب می‌زنند، زیرا آنها برای به دام انداختن این پرندگان، گونه‌هایی مانند «دلیجه» را نیز دست‌آموز می‌کنند.

تجارت میلیاردی؛ از چرخ تا شناطه

در فصل بازگیری، قاچاقچیان تقریبا در بیشتر استان‌های کشور فعال هستند، اما از خراسان رضوی و جنوبی، کرمان، هرمزگان، بوشهر و لرستان می‌توان به عنوان استان‌هایی نام برد که قاچاقچیان تمایل بیشتری برای حضور در آنها دارند.

حجت یکی از صیادان پرندگان شکاری است که ادعا می‌کند مدتی است توبه کرده و دیگر این کار را انجام نمی‌دهد. او درباره نحوه صید پرندگان شکاری، نحوه قاچاق و قیمت آنها  می‌گوید: با توجه به رنگ و جثه پرندگان شکاری، روی آنها قیمت می‌گذارند؛ مثلا اگر از ابتدای دم پرنده تا پشت گردنش حدود 16 اینچ باشد به آن لقب «چرخ» می‌دهند. به گفته حجت، اگر رنگ پرنده‌ای که چنین مشخصاتی دارد سفید باشد قیمت آن تا 900 میلیون تومان نیز می‌رسد، اما اگر تیره باشد و به مشکی نزدیک حدود 400 میلیون تومان معامله می‌شود.

آن طور که او می‌گوید به پرندگانی که کوچک‌تر از این اندازه باشند «رک» می‌گویند و قیمت آنها کمتر است.

حجت درباره فصل صید پرندگان شکاری نظر متفاوتی دارد. او می‌گوید باندهای صید و شکاری که او می‌شناسد بیشتر مرداد تا پایان آبان فعال هستند و این روزها بیشتر از روشی به نام «شناطه» استفاده می‌کنند.

او درباره این روش می‌افزاید: صیادها جلیقه‌ای کوچک برای پرندگانی مانند کبوتر درست کرده یا نوارهای رادیولوژی را روی پشت آنها می‌بندند و بعد از این‌که ریسمانی به پایشان بستند، این طعمه‌ها را به پرواز در می‌آورند تا توجه پرندگان شکاری را جلب کنند. به این ترتیب پرنده شکاری وقتی به طعمه حمله کرد، پنجه‌هایش در جلیقه یا نوارهای رادیولوژی گیر می‌کند و نمی‌تواند از دست صیادان بگریزد.

به گفته حجت، صیادها حتی وقتی سوار موتورسیکلت هستند نیز این کار را انجام می‌دهند، به همین خاطر به آسانی می‌توانند از دست ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست فرار کنند.

آبان 93 بود که اعضای یک باند قاچاق حین جا‌به‌جایی 140 قطعه پرنده شکاری شناسایی و دستگیر شدند. اگر هر قطعه از این پرندگان در کشور مقصد دست‌کم حدود 200 میلیون تومان فروخته می‌شد، قاچاقچیان درآمدی حدود 28 میلیارد تومان به‌دست می‌آوردند.

منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست دراین باره   می‌گوید: در بیشتر مواقع صیادان افراد اجیر شده‌ای هستند که در ازای مبلغی ناچیز به صید پرندگان می‌پردازند؛ در واقع سود اصلی را سرکردگان باندهای قاچاق می‌برند.

آن طور که معاون یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، سال گذشته اعضای بیش از 20 تیم که در زمینه قاچاق پرندگان شکاری فعالیت می‌کردند، شناسایی و دستگیر شدند و براساس قانون، جریمه صید و شکار پرندگان شکاری مانند بالابان، لاچین و طرلان 60 میلیون تومان است و افزون بر این قانون برای صیادان و قاچاقچیان مجازات‌های دیگری مانند حبس و جریمه در نظر گرفته است.

دست خالی محیط‌بانان در سال‌های اخیر، تعداد کم محیط‌بانان و مناسب نبودن تجهیزات آنها سبب شده بسیاری از قاچاقچیان حیات وحش شناسایی و دستگیر نشوند.

کمبود محیط‌بان یکی از مشکلات جدی سازمان حفاظت محیط‌زیست است، زیرا مساحت مناطقی‌که محیط‌زیست بر آنها نظارت دارد حدود 17 میلیون هکتار برآورد می‌شود، اما تعداد محیط‌بانان این سازمان در خوشبینانه ترین حالت به 3000 نفر نمی‌رسد. این تعداد محیط‌بان نیز به شکل شیفتی عمل می‌کنند یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت نیمی از آنها هر روز مشغول به‌کار هستند.

اینها، همان‌هایی هستند که به تجهیزات مناسب نیز دسترسی ندارند، زیرا قاچاقچیان با استفاده از موتورسیکلت‌های تندرو در مناطق حفاظت شده، تردد می‌کنند و به محض احساس خطر از دست محیط‌بانان فرار می‌کنند.

پرِ بسته قانون

مساله دیگری که سبب می‌شود صیادان پرندگان شکاری به‌درستی مجازات نشوند، خلأهای قانونی است، زیرا محیط‌بانان اگر قاچاقچیان را به اتهام شروع به صید و زنده‌گیری پرندگان شکاری دستگیر کنند، به احتمال زیاد سودجویان مجازات نخواهند شد.

یکی از مدیران سازمان حفاظت ‌محیط‌زیست که دوست ندارد از او نامی برده شود، دراین‌باره می‌گوید: در چنین مواقعی قانون برای شکارچیانی که سلاح دارند بازدارنده است‌، اما افرادی که پرندگان شکاری صید می‌کنند و سلاح ندارند، شکارچی تعریف نمی‌شوند.

از سوی دیگر، معاون یگان حفاظت‌سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است، چنانچه برخی شعب دادگاه‌ها ویژه رسیدگی به جرایم زیست محیطی باشد، روند رسیدگی به تخلفات زیست محیطی سرعت بیشتری خواهد گرفت.

گفته‌های این دو کارشناس تائیدی است بر این دیدگاه که برای برخورد مناسب با قاچاقچیان حیات وحش، سه قوه باید رسیدگی به موضوع را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند، چرا که حل مشکلات زیست محیطی کشور نیاز‌مند به‌روز رسانی قوانین، اجرای درست و برخورد مناسب است.

مهدي آييني

جنگلبانان دیده نمی‌شوند

حمایت از محیط‌بانان و جنگلبانان کشور زمانی جدی می‌شود که این افراد در معرض گلوله مستقیم شکارچیان یا قاچاقچیان چوب قرار بگیرند، زیرا اگر غیر این بود، نمایندگان مجلس از تاخیر ارائه لایحه حمایت از محیط‌بانان به مجلس انتقاد نمی‌کردند و برخی کارشناسان نسبت به نادیده گرفته شدن جنگلبانان در این لایحه هشدار نمی‌دادند.
چند ماه پیش خبر شهادت سه محیط‌بان و یک جنگلبان، نگرانی‌ها را نسبت به شرایط این افراد تشدید کرد. به همین خاطر سازمان حفاظت محیط زیست به فکر افتاد که لایحه حمایت از محیط‌بانان را آماده کند، اما در حالی که مدتی از این مساله می‌گذرد هنوز این لایحه به دست نمایندگان مجلس نرسیده و جنگلبانان از این گله دارند که در این لایحه اسمی از آنها برده نشده است.

قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور دراین باره به جام‌جم می‌گوید: دراین لایحه به جنگلبانان توجه نشده در حالی که آنها نیز مانند محیط‌بانان با خطرات زیادی رو‌به‌رو هستند، چراکه آنها باید با حریق، چرای دام، زمین‌خواری و قاچاق چوب مقابله کنند.

آن طور که او می‌گوید 13 جنگلبان تاکنون شهید و بسیاری نیز از سوی متخلفان به وسیله اره‌برقی، داس و چاقو زخمی شده‌اند.

سبزعلی ادامه می‌دهد: ما به نادیده گرفته شدن جنگلبانان در لایحه حمایت از محیط‌بانان اعتراض کرده‌ایم و قرار است نمایندگان مجلس نیز به این مهم بپردازند و البته برای رفع چنین مشکلاتی باید ساختاری تشکیلاتی به تصویب برسد.

تعداد اندک جنگلبانان

تعداد کم جنگلبانان کار را برای آنها سخت‌تر کرده است، چراکه سازمان جنگل‌ها برای پوشش حدود 125 میلیون هکتار از اراضی کشور حدود 2400 نفر نیرو در اختیار دارد. با توجه به این تعداد می‌توان گفت هر 52 هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور از سوی یک نیروی حفاظتی سازمان جنگل‌ها کنترل می‌شود. در عرصه‌های جنگلی نیز این آمار نگران‌کننده است، چراکه برای حفاظت از هر 13هزار هکتار از جنگل‌های کشور نیز به شکل میانگین یک نیرو وجود دارد. این درحالی است که در برخی استان‌ها این شرایط نگران‌کننده‌تر است. به عنوان مثال در استانی مانند کرمانشاه برای حراست از هر 20 هزار هکتار از جنگل‌های بلوط یک نیرو مشغول به کار است، آن هم با تجهیزات نامناسب.

نورمحمد تربتی‌نژاد، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور نیز با بیان این‌که باید برای جذب جنگلبانان بیشتر تلاش کرد، به جام‌جم می‌گوید: در لایحه‌ای که محیط زیست برای حمایت از محیط‌بانان آماده کرده، باید به جنگلبانان نیز توجه شود، زیرا این افراد نیز مانند محیط‌بانان از محیط زیست کشور دفاع می‌کنند.

این در حالی است که برخی کارشناسان تاکید دارند، حال که لایحه حمایت از محیط‌بانان در کمیسیون اجتماعی دولت در حال بررسی است، بهتر است نکات لازم در خصوص حمایت از جنگلبانان نیز به آن اضافه شود.

مهدي آييني

چتر قانون برای آسمان پاک

هوای آلوده شمشیرش را از رو بسته این را از مرگ سالانه حدود 5000 نفر در کشور می‌توان فهمید یا از هشدار‌های رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست که می‌گوید آلودگی هوا هر سال 30 میلیارد دلار به کشورخسارت می‌زند، نتیجه گرفت.اما قرار است با عوامل آلوده‌کننده هوا محکم‌تر از گذشته برخورد شود؛ چراکه نمایندگان مجلس دیروز باکلیات لایحه‌ای موافقت کردند که به گفته کارشناسان اگر به قانون بدل شود بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی کشور مانند آلودگی هوا، ریزگرد‌ها و استاندارد نامناسب سوخت و خودرو کمرنگ ترخواهد شد.

دیروز یکی از زیست‌محیطی‌ترین روزهای خانه ملت بود، زیرا لایحه هوای پاک که در مجلس گذشته راه به جایی نبرده بود، با توجه ویژه نمایندگان مجلس دهم در صحن علنی مطرح شد و 128 نماینده با تصویب کلیاتش موافقت کردند تا در جلسات آینده جزئیات این لایحه نیز بررسی شود.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز که به مجلس رفته بود، قبل از رای‌گیری برای تصویب این لایحه پشت تریبون رفت و از پیامدهای آلودگی هوا گفت.

آن طور که او توضیح داد، آلودگی هوا سالانه 30 میلیارد دلار به ایرانیان خسارت می‌زند. افزون براین به گفته او لایحه اصلاح قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در راستای اقتصاد مقاومتی تنظیم شده است.

لایحه هوای پاک یا لایحه اصلاح قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا قرار است خلأ‌های قانونی را که سال 74 تصویب شد پر کند، زیرا با گذشت چند سال از تصویب قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، شرایط تغییر کرده و عوامل بیشتری زمینه را برای آلودگی هوا فراهم می‌کنند، برای نمونه می‌توان به مشکل ریزگردها اشاره کرد که نفس کشیدن را برای بسیاری از شهروندان مشکل کرده است.

محمد مجابی، معاون توسعه مدیریت حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره لایحه هوای پاک   می‌گوید: لایحه هوای پاک 34 ماده دارد، دراین بین 15 ماده‌اش به قانون قدیم مربوط می‌شود که اصلاح و ابقا شده است.

آن‌طور که او می‌گوید، در این لایحه وظایف دستگاه‌ها برای مقابله با ریزگرد‌ها مشخص و نکاتی نیز برای بهبود کیفیت و استاندارد سوخت و معاینه فنی خودرو‌ها و پایش امواج غیر مجاز در نظر گرفته شده است. به نظر می‌رسد اگر این لایحه به قانون بدل شود اعتبار معاینه فنی خودرو‌های دولتی یک سال و خودرو‌های شخصی نیز دو سال خواهد شد،افزون براین مدت زمانی که برای از رده خارج شدن خودرو‌های فرسوده در نظر گرفته شده نیز با توجه به نوع خودرو‌ها تغییر خواهد کرد.

پایش همه‌جانبه

کارشناسان تاکید می‌کنند چنانچه لایحه هوای پاک به قانون بدل شود می‌توان امیدوار بود که در کنترل امواج غیرمجاز نیز اتفاق خوبی بیفتد؛ چراکه در لایحه هوای پاک ایجاد شبکه پایش امواج غیر مجاز نیز گنجانده شده است.

مسعود زندی، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: لایحه هوای پاک باید هرچه زودتر به قانون بدل شود،زیرا آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور برای شهروندان مشکلات زیادی ایجاد کرده است.

آن‌طور که او توضیح می‌دهد،علت اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها خودرو‌ها هستند و در لایحه هوای پاک برای بهبود استاندارد خودرو‌ها و کیفیت سوخت و پایش صنایع آلاینده نکات مناسبی در نظر گرفته شده است.این در حالی است که کارشناسان بر بهبود شرایط موتورسیلکت‌ها نیز تاکید می‌کنند، زیرا در کلانشهری مانند تهران حدود دو میلیون دستگاه موتورسیکلت تردد می‌کند که بیشتر آنها کاربراتوری بوده و تا هشت برابر خودرو‌ها آلودگی ایجاد می‌کنند.

زندی یاد آور می‌شود: برای خروج خودروهای فرسوده نیز باید راهکاری درنظر گرفت،زیرا از رده خارج کردن آنها روند مناسبی را طی نمی‌کند، برای نمونه سال 93 حدود 350 هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شد،اما سال گذشته این آمار کاهش داشت.

محیط‌زیست ضابط قضایی می‌شود

به نظر می‌رسد لایحه هوای پاک خلأهای قانون قبلی را پوشش دهد و به این ترتیب محیط زیست بتواند آلودگی‌های صوتی و زیست‌محیطی کارخانجات را بهتر از گذشته مدیریت کند. افضلی، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس چنین نظری دارد.

او درباره لایحه هوای پاک  می‌گوید: چنانچه لایحه هوای پاک تصویب شود برخی کارمندان سازمان حفاظت محیط‌زیست پس از گذراندن دوره‌هایی به‌عنوان ضابط قضایی شناخته خواهند شد و به این شکل برخورد با صنایع آلاینده سرعت بیشتری خواهد گرفت.

او یادآور می‌شود: در لایحه هوای پاک گنجانده شده که سازمان هواشناسی نیز باید پیش‌بینی‌های لازم را بموقع درخصوص انتشار ریزگرد‌ها انجام دهد.

یوناتن بت کلیا، عضو فراکسیون محیط‌زیست مجلس نیز   می‌افزاید: پس از تبدیل لایحه هوای پاک به قانون تمامی نهاد‌ها و دستگاه‌ها باید به وظایف زیست محیطی خود بدرستی عمل کنند تا آلودگی هوا کاهش یابد.

آن‌طور که او می‌گوید: به این ترتیب خودرو ساز‌ها و دیگر صنایع باید استانداردهای لازم را رعایت کنند تا محصولاتشان زمینه‌ساز آلودگی هوا نشود.

نباید فراموش کرد که لایحه هوای پاک مخالفانی نیز در مجلس دارد که معتقدند اجرای نامناسب مواد این لایحه می‌تواند سبب آسیب دیدن صنایع شود، حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس چنین نظری دارد،او   می‌افزاید: به نظر می‌رسد این لایحه قدری صنایع را دچار مشکل کند، زیرا برای آنها قوانین محکمی در نظر گرفته به همین دلیل شاید تعدادی ازآنها نتوانند شرایط مناسب را ایجاد کرده و در نتیجه تعطیل شوند.

به نظر حاجی دلیگانی، این لایحه ممکن است صدور مجوز برای صاحبان صنایع و کارآفرینان را نیز مشکل کند، زیرا فردی که قصد دارد کارگاه خیاطی یا فرشبافی ایجاد کند نباید مجبور شود به شهرک‌های صنعتی کوچ کند، چراکه چنین تولیدی‌هایی درآمد زیادی ندارند.

با توجه به اظهار نظر کارشناسان باید تصویب کلیات لایحه هوای پاک را به فال‌نیک گرفت و امیدوار بود که با حمایت قانون از محیط‌زیست مشکلاتی مانند آلودگی هوا که زندگی شهروندان را نشانه رفته است بزودی حل و فصل شود، چراکه با سردتر شدن هوا به‌طور حتم ساکنان کلانشهرها شاهد پدیده وارونگی هوا خواهند بود؛ پدیده‌ای که سبب می‌شود شاخص‌های آلودگی هوا از همیشه بالاتر بایستد و تردد شهروندان در شهر ممنوع شود.

مهدی آیینی

تشنگی، بزغاله‌های وحشی را کشت

635646823685917009 (1)از تشنگی مرگ را به جان می‌خرند و به باتلاقی پا می‌گذارند که بیرون آمدن از آن تقریبا محال است، لاشه‌های گل‌آلود​  داستان غم‌انگیز تشنه مردن حیات‌ وحش کشور را روایت می‌کنند و می‌گویند چنانچه فکری به حال شرایط ناگوار گونه‌های جانوری و سوءمدیریت منابع آب نشود، اندک باقیمانده حیات‌ وحش نیز اگر شانس بیاورند و از تیررس شکارچیان غیرمجاز یا بیماری جان سالم به‌در ببرند، از چنگال تخریب زیستگاه و خشکسالی نمی‌توانند بگریزند.این حقیقت تلخ را نمی‌شود زیر هیچ فرشی پنهان کرد، چراکه لاشه‌هایی که اطراف چشمه‌ای نیمه‌جان در ارتفاعات جنوبی کهورستان افتاده‌اند، آن را جار می‌زنند.

روزی نیست که گونه‌های جانوری در جست‌وجوی آب جانشان را از دست ندهند، آن‌طور که دیدبان حیات‌وحش ایران گزارش داده دیروز محیط‌بانان هرمزگانی شاهد مرگ دو بزغاله وحشی به‌دلیل تشنگی بوده‌اند و نسبت به این هشدار داده‌اند که حیات بازماندگان حیات‌وحش ارتفاعات جنوبی کهورستان در بندر خمیر نیز در خطر است، چراکه چشمه‌های این منطقه یا خشکیده‌اند یا آنقدر کم‌آب شده‌اند که به باتلاقی مرگبار برای گونه‌های جانوری بدل شده‌اند.

به همین خاطر گونه‌های جانوری که در جست‌وجوی آب، خود را به چشمه‌های نیمه‌جان می‌رسانند، ناچار وارد گل و لای می‌شوند، اما بیرون آمدن از آن برای گونه‌های ضعیفی مانند بزغاله‌ها و انواع پرندگان مانند تیهو تقریبا محال است. این در حالی است که برای آبرسانی به این منطقه دست‌کم باید حدود چهار کیلومتر لوله‌کشی کرد، زیرا به‌دلیل صعب‌العبور بودن منطقه امکان انتقال آب به وسیله خودرو وجود ندارد. با توجه به این شرایط باید از سازمان حفاظت محیط‌زیست خواست با رایزنی با دستگاه‌های دیگر و کمک گرفتن از نیکوکارانی که این روزها نذر محیط‌زیست را سرزبان‌ها انداخته‌اند، برای نجات جان حیات‌وحش این منطقه اقدام کند؛ زیرا ساخت آبشخور برای حیات‌وحش و آبرسانی به آنها در چنین شرایطی از حداقل‌هایی است که این سازمان باید برای حفظ حیات‌وحش که بخشی از دارایی‌های عمومی این سرزمین است، انجام دهد.

مهدي آييني

آیین‌نامه حریف گرد و غبار نیست

آیین‌نامه گرهی از کار مردمی که زندگی‌شان طعم خاک گرفته باز نمی‌کند، صدور آیین‌نامه نسخه‌ای مناسب نیست برای آنها که تقویم زندگیشان پر شده از روزهایی که گرد و غبار روی آنها خط باطل کشیده است.

این نظر برخی کارشناسان است، اما در این شرایط دیروز آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار در هیات دولت تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مختلف ابلاغ شد.

با این حال برخی کارشناسان معتقدند آنچه گره از کار گرد و غبار باز می‌کند داشتن برنامه‌ای بلندمدت و اختصاص اعتباری مناسب است؛ چراکه با گذشت حدود چهار ماه از سال 95هنوز اعتبار مقابله با گرد و غبار به دستگاه‌ها ابلاغ نشده است.

گرد و غبار در کشورمان حریف ندارد، روزی نیست که صدای کمک خواستن و گلایه از شرایط نامناسب مردمی که درگیر این پدیده شده‌اند در دنیای حقیقی و مجازی نپیچد.

آنها انتظار دارند مسئولان هرچه زودتر برنامه‌های کوتاه و بلندمدت را برای حل مسائل‌شان اجرا کنند، اما به نظر می‌رسد این مشکل لابه‌لای مشکلات دیگر دولت به‌فراموشی سپرده شده و در اولویت برنامه‌های آنها قرار ندارد.

ابلاغ یک آیین‌نامه

دیروز آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار در 19 ماده به دستگاه‌های مسئول در این حوزه ابلاغ شد.

به این شکل ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار به مسئولیت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و با عضویت معاونان وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو، نفت، راه و شهرسازی، بهداشت، امور خارجه، آموزش و پرورش، صنعت، معدن و تجارت، علوم، تحقیقات و فناوری، کشور، دفاع و نماینده سازمان‌هایی مانند صدا و سیما، مدیریت و برنامه‌ریزی، حفاظت محیط زیست و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور تشکیل شود.

براساس برخی از بند‌های این آیین‌نامه به این شکل وزارت بهداشت مکلف به برنامه‌ریزی برای تجهیز مراکز درمانی‌اش شد تا در استان‌هایی که شهروندان از پدیده گرد و غبار رنج می‌برند خدمات بهتری ارائه کند. افزون بر این وزارت نیرو موظف شد با توجه به وضعیت بارش در هر سال، حقابه تالاب‌های جنوب و غرب کشور و نیاز آبی طرح‌های مقابله با منشأ گرد و غبار را تامین کند. شهرداری‌های شهرهای واقع در مناطق تحت تاثیر پدیده گرد و غبار کشور نیز موظف شدند برای اجرای طرح کمربند فضای سبز اقدام کنند.

جای خالی برنامه‌ریزی مدون

کارشناسان اعتقاد دارند با توجه به شرایط کشورهای همسایه نمی‌توان طرح موفقیت‌آمیزی برای کنترل ریزگردهایی که منبع خارجی دارند ارائه کرد، اما به‌نظر می‌رسد برای مدیریت منابع داخلی ریزگردها بتوان با برنامه‌ریزی مناسب راهکاری در پیش گرفت. علی‌محمد طهماسبی، رئیس گروه مطالعات و دبیر کمیته فنی دفتر امور بیابان، سازمان جنگل‌ها درباره علت مدیریت نشدن مساله ریزگردهایی که منبع داخلی دارد، تصریح می‌کند: نبود برنامه‌ریزی مدون و تخصیص نیافتن اعتبار مناسب از دلایل اصلی است.

آن طور که او توضیح می‌دهد، ابعاد پدیده ریزگردها در کشورمان بسیار گسترده‌تر از آن است که بتوان از طریق آیین‌نامه آن را حل و فصل کرد، چراکه راهکارها برای مهار گرد و غبار بلندمدت است.

به نظر می‌رسد دستگاه‌ها و نهادهای مسئول در این حوزه نیز تمایلی به کار فرابخشی ندارند به همین خاطر این پدیده کماکان به قوت خود باقی است.

اعتباری در دست نیست

برخی کارشناسان نیز انتقاد می‌کنند که سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب مناسبی به عنوان رئیس کارگروه مقابله با پدیده گرد و غبار نیست چراکه قدرت اجرایی نداشته و از اقتدار لازم برخوردار نیست و وزارتخانه و دستگاه‌ها نسبت به تصمیمات آن بی‌تفاوت هستند.

نبود اعتبار مناسب دلیل دیگری است برای حل نشدن مساله گرد و غبار در کشور چراکه دستگاه‌های مسئول در این زمینه همواره از این بی‌توجهی گله داشته‌اند، برای نمونه باید یادآور شد سال گذشته قرار بود 113.7 میلیارد تومان برای مقابله با گرد و‌غبار در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار گیرد، اما از این مقدار فقط 15.1 درصد محقق شد.

این درحالی است که به گفته رئیس گروه مطالعات و دبیر کمیته فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها اعتبار دستگاه‌ها در سال 95 در این خصوص هنوز ابلاغ نشده است.

بنابراین طبیعی است که به نظر برسد دولت برای مقابله با این پدیده که زندگی ساکنان بسیاری از استان‌ها را به چالش کشیده است، جدی نیست.

مهدی آیینی

جان محيط​ بانان حراج

 635646823685917009 (1)غرش اسلحه سکوت کوهستان را مي ​شکند،گلوله سينه محيط​ بانان را؛ شکارچيان غيرمجاز پشت​ چشم ​هاي بسته قانون سنگر مي​ گيرند، محيط بانان پشت دعاي خير خانواده​ شان؛محيط بانان با گوشت ​و​پوست از ​​محيط زيست دفاع مي ​کنند،اما شکارچيان با  اسلحه جنگي و شکاري​​ قلب آن را نشانه مي روند.

 انجام وظيفه محيط ​بانان رنگ و بوي جرم مي​ گيرد،اما راه فرار براي شکارچيان غير مجاز باز است. همه اين شرايط دست به دست هم داده اند تا محيط بانان و جنگلبانان سهم شان از تلاش براي حفظ محيط زيست گلوله باشد و تهديد، سختي باشد و دلنگراني .

 شهادت محمد دهقانی ، پرویز هرمز  و منوچهر شجاعیان در روزهاي اخير گواهي است براين ادعا و اينکه محيط​ بانان امنيت​ جاني ندارند و  اگر خوش شانس باشند مانند هادي جلالي، محيطبان پناهگاه حیات وحش شادگان بعد از درگيري با شکارچيان غير مجاز86 ساچمه دربدنشان به يادگار مي ماند و بايد ماه ها براي اثبات جانباز  شدنشان اين در و آن در بزنند.

محيط بانان درايران ايستاده مي ميرند،اما آسان ،چراکه  حفاظت از محيط زيست در کشورمان هيچ وقت جدي گرفته نشده،​اين را از تعداد محيط بانان کشورمان مي توان حدس زد که برخلاف افزايش​ مشکلات زيست محيطي هيچ وقت به روز نشده است​.  مناسب نبودن تجهيزات محيط بانان نيز اين غفلت را فرياد مي زند ،زيرا در نبود تجهيزات مناسب  آنها خيلي دير از حادثه مطلع مي شوند و ناچار بايد براي انجام ماموريت ​ سينه شان را سپر کنند​. همه اين کمبود ها دست به دست هم داده است تا محيط​بانان به سيبلي براي شکارچيان غير مجاز بدل شوند.

با اين حال هستند افرادي که هنوز فکر مي کنند بهبود شرايط محيط زيست کشور با يکسري شعار و برگزاري همايش حل و فصل مي شود،اما مشکل محيط بانان کشور زماني برطرف مي شود که شکارچيان غير مجاز بدانند محيط​بانان نماينده سازمان حفاظت محيط زيست هستند،اما در شرايطي که محيط بانان به کمترين امکانات دسترسي دارند و بسيار پيش آمده که شکارچيان به محيط بانان در راه مانده براي​ رفع مشکلات شان کمک کرده اند نمي​توان انتظار داشت محيط​بان به عنوان نماينده قانون جدي گرفته شوند.

مهدي آييني

حیوان‌آزاری پشت دیوار قانون

پایش را روی گلوی سگ فشار می‌دهد، سگ زوزه می‌کشد، تقلا می‌کند تا خود را نجات دهد، اما راه فراری وجود ندارد، این گوشه‌ای از رفتار نامناسب دختر جوانی است که این روزها به جرم حیوان‌آزاری و جریحه‌دار کردن افکار عمومی تحت تعقیب پلیس قرار دارد، چراکه تصاویر و فیلم‌هایی که او از حیوان‌آزاری‌هایش در فضای مجازی منتشر کرده حسابی خبرساز شده، آن طور که یکی از شاکیان پرونده می‌گوید، دختر جوان به شیشه اعتیاد دارد و پس از مصرف این مواد، اقدام به آزار حیوان‌هایی می‌کند که پیش او به امانت گذاشته شده، چراکه او با ادعای داشتن پانسیون حیوانات، عده‌ای را فریب داده تا حیوانات خانگی‌شان را پیش او به امانت بگذارند.

 پرونده دختر جوان، یکی از نمونه‌های قدرت‌نمایی حیوان‌آزار‌ها در فضای مجازی است، زیرا نبود نظارت و پیگیری نشدن بموقع حوادث در اینترنت سبب شده این فضا برای حیوان‌آزارها به محلی برای قدرت نمایی بدل شود، چراکه روزی نیست که در فضای مجازی چنین فیلم‌هایی از سوی کاربران بازنشر نشود؛ روزی آتش زدن گربه و اعدام روباه به جرم کشتن چند مرغ جنجال‌آفرین می‌شود، روز دیگر کشتن سگ‌ها با تزریق سم یا قتل یک الاغ با ضربات پتک.

داستانی دنباله‌دار

پرونده‌های حیوان‌آزاری زیادی وجود دارد، اما پرونده کشتار خرس‌های سمیرم را که پنج سال پیش اتفاق افتاد، باید یکی از تلخ‌ترین و جنجالی‌ترین پرونده‌های حیوان‌آزاری دانست که انتشار فیلم آن در فضای مجازی با واکنش شدید مردم همراه شد و خیلی از مسئولان را بر آن داشت تا برای مجازات عاملان آن اقدام کنند. البته به نظر برخی کارشناسان رای نامناسبی که برای متهمان این پرونده صادر شد، نقطه ضعفی است که می‌توان از آن به عنوان یکی از دلایل ادامه روند حیوان‌آزاری نام برد، زیرا با این که چند سال از این پرونده می‌گذرد، هنوز افراد ناآگاه زیادی پیدا می‌شوند که با حیوان‌آزاری و تهیه عکس از این رفتار نامناسب خود سعی در قدرت‌نمایی دارند.

خلأ قانون

از پرونده‌های حیوان‌آزاری زیادی می‌توان نوشت که هنوز به سر انجام نرسیده‌اند، چراکه به نظر کارشناسان برای رسیدگی به آنها چالشی به نام خلأ قانونی وجود دارد.

کرامت بلاغی، قاضی دادگستری یکی از کارشناسانی است که در گفت‌وگو با جام‌جم از خلأ‌های قانونی به عنوان عاملی که سبب شده نتوان بدرستی با متهمان پرونده‌های حیوان‌آزاری برخورد کرد، نام می‌برد. او می‌گوید: به علت نبود قانون مشخص، قضات در چنین پرونده‌هایی متهم را به دلیل مرتکب شدن فعل حرام مجازات می‌کنند.

آن طور که از سخنان قاضی بلاغی می‌توان نتیجه گرفت، مساله این است که در کشورمان قانونی که بصراحت اعلام کند حیوان‌آزاری جرم است، وجود ندارد. به همین دلیل قانون شکنان تصور می‌کنند از حاشیه امنی برخوردار هستند.

2 جرم در یک جنایت

نباید نادیده گرفت، افرادی که از حیوان‌آزاری خود فیلم تهیه کرده و آن را در فضای مجازی منتشر می‌کنند، مرتکب چند جرم می‌شوند. به نظر کارشناسان می‌توان حیوان‌آزاری را یک جرم و انتشار فیلمی را که از این رفتار تهیه می‌شود، جرم دیگری در نظر گرفت و شخص قانون‌شکن را برای هر دو جرم دادگاهی کرد.

قاضی بلاغی نیز چنین رویکردی را تایید می‌کند. به نظر او با تفسیر قانون می‌توان انتشار فیلم از رفتار مجرمانه را جرم جداگانه محسوب کرد، زیرا این رفتار شخص متخلف سبب تشویش اذهان عمومی می‌شود.

کارشناسان معتقدند، برای کاهش چنین رفتار مجرمانه‌ای در جامعه باید خلأ‌های قانونی را برطرف کرد و به چنین حوادثی با دید بین‌المللی نگاه کرد، زیرا فضای مجازی، مرزی بین کشورها قائل نیست و تمام اتفاقاتی که در آن رسانه‌ای می‌شود، در معرض دید تمام کاربران اینترنت در فضای مجازی قرار می‌گیرد.

بنابراین باید یادآور شد، برای این که شهروندان سایر کشورها نسبت به ایران دید منفی پیدا نکنند، بهتر است از تمام امکانات برای مقابله با افرادی که دست به حیوان‌آزاری می‌زنند، استفاده کرد.

انعکاس مثبت یا منفی

بازنشر فیلم و تصاویری را که از حیوان‌آزاری در فضای مجازی منتشر می‌شود، می‌توان از دو جنبه بررسی کرد، چراکه برخی کارشناسان بر این باورند که بازنشر زیاد چنین تصاویری از سوی کاربران اینترنت می‌تواند نشانه‌ای از توجه مردم به دفاع از حقوق حیوانات و برخورد با متخلفان باشد، اما دیدگاه دیگری نیز در این میان وجود دارد که براساس آن می‌توان گفت، انتشار این تصاویر منجر به کاهش حساسیت مردم نسبت به این اتفاق‌ها می‌شود.

بلاغی در این باره اظهار می‌کند: هر جا افکار عمومی مداخله قابل‌توجهی می‌کنند، نشانه این است که ما برای رسیدگی به آن موضوع با خلأ قانونی رو‌به‌رو هستیم.

به نظر می‌رسد، انتشار فیلم و تصاویر حیوان‌آزاری در فضای مجازی را باید زنگ خطری جدی دانست که اگر برای رفع آن برنامه‌ریزی نشود، تبعات جدی‌تری به دنبال خواهد داشت، زیرا کارشناسان معتقدند انسانی که چنین رفتاری با حیوانات انجام می‌دهد، در مواجهه با همنوعان خود نیز می‌تواند خشونت‌آمیز رفتار کند.

تقسیم‌بندی خاص

در کشورمان سازمان حفاظت محیط‌زیست ادعا می‌کند، وظیفه اش نگهداری از حیات وحش است. افزون براین به نظر می‌رسد، رسیدگی به امور دام‌ها نیز از وظایف جهاد کشاورزی است.

محمدحسین بازگیر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این‌باره یادآور می‌شود: در کشورمان درخصوص آسیب‌هایی که به حیات وحش می‌رسد، قانون وجود دارد و با متخلفان در همه جای کشور برخورد می‌شود، اما درباره حیوانات اهلی که بخشی از آنها در گروه دام‌ها قرار می‌گیرند باید گفت، جهاد کشاورزی وظیفه رسیدگی به آنها را به عهده دارد.

آن طور که بازگیر می‌گوید، رسیدگی به امور حیواناتی مانند سگ و گربه نیز که در گروه دام‌ها قرار نمی‌گیرند، به عهده شهرداری‌هاست.

به نظر برخی کارشناسان، این تقسیم‌بندی یکی از دلایلی است که سبب شده قانونی مشخص و یکسان برای دفاع از حقوق تمام گونه‌های جانوری وجود نداشته باشد.

ناآگاهی شهروندان

برخی کارشناسان نیز معتقدند، نمی‌توان دلیل تمام پرونده‌های حیوان‌آزاری را نبود قانون دانست، زیرا ناآگاهی شهروندان نیز زمینه را برای شکل گرفتن پرونده‌های حیوان‌آزاری فراهم می‌کند. برای نمونه می‌توان به پرونده دختر جوانی که به بهانه ایجاد مرکز نگهداری حیوانات دست به حیوان‌آزاری زده و شاکیان زیادی دارد اشاره کرد. اگر افرادی که حیوان خانگی خود را برای نگهداری به او سپرده‌اند، پیش از این کار کمی در این خصوص تحقیق می‌کردند، حیوان خانگی‌شان آسیب نمی‌دید، زیرا براساس قانون ایجاد چنین محلی در آپارتمان مسکونی خلاف قانون است و هر شخصی نمی‌تواند چنین کاری را به عهده بگیرد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این باره می‌گوید: مرکز نگهداری از حیوانات مناسب باید از نهادهایی مانند شهرداری و محیط زیست مجوز لازم را بگیرد. در این پرونده نیز شخصی که چنین مرکزی را در آپارتمان مسکونی ایجاد کرده، مرتکب تخلف شده و شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران باید با او و افرادی که چنین اقدام مشابهی کرده‌اند، برخورد کند.

دادسرای ویژه

براساس گفته‌های مدیران محیط‌زیست استان تهران در پایتخت، دادسرای ناحیه 31 برای رسیدگی به تخلفات زیست محیطی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد، مانند قاچاق حیوانات یا حیوان‌آزاری در نظر گرفته شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در این باره یادآور می‌شود: در دادسرای ناحیه 31 برای رسیدگی به تخلفات برخی افراد که در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام دست به خرید و فروش گونه‌های جانوری زده‌اند، پرونده تشکیل شده و در حالی رسیدگی است.

این در حالی است که باید یادآور شد، برای رسیدگی به پرونده‌های قاچاق حیوانات نیز مساله خلأ قانونی وجود دارد. بازگیر با اعتراف به این که بر خلاف مساعدت دستگاه قضا تاکنون نتوانسته‌ایم در برخورد با متخلفان در فضای مجازی نتایج مطلوبی کسب کنیم، تصریح می‌کند: در قانون جرایم رایانه‌ای به تخلفات شکار و صید پرداخته نشده است. به همین دلیل چنین پرونده‌هایی با موضوع‌هایی مانند ترویج فرهنگ نادرست یا اشاعه خشونت پیگیری می‌شود.

آن طور که رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهر تهران توضیح می‌دهد، کارشناسان محیط زیست، تصاویر و فیلم‌هایی را که در فضای مجازی درخصوص حیوان‌آزاری یا قاچاق حیوانات منتشر می‌شود، ذخیره و نگهداری می‌کنند تا از آنها به عنوان سند و مدرک جرم علیه متخلفان استفاده کنند.

با توجه به نظر کارشناسان باید تاکید کرد، برای کاهش پرونده‌های حیوان‌آزاری باید برطرف کردن خلأ قانونی را در دستور کار قرار داد و همزمان با آن برای افزایش آگاهی شهروندان و اهمیت حفظ گونه‌های جانوری نیز تلاش کرد، زیرا چنین مسائلی بدون اقدامات فرهنگی و آموزشی کنترل‌شدنی نیست.

کودکی، دوران طلایی احترام به حقوق حیوانات

فرهنگسازی و آموزش، فرآیندی طولانی و مستمر است که یک شبه جواب نمی‌دهد. صاحب‌نظران حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی، اتفاق نظر دارند که فرآیند فرهنگسازی در دوران کودکی، بسیار ساده‌تر جواب می‌دهد و سریع‌تر به نتیجه می‌رسد.

در صورتی که از همان دوران کودکی به فرزندمان بیاموزیم، حیوانات هم صاحب حق هستند و مثل هر جاندار دیگری حق حیات دارند، این باور در کودکان نهادینه می‌شود و اثرات آن در بزرگسالی هم نمود پیدا می‌کند. باید از همان سنین پایه به شهروندان آموزش داد، فقط انسان‌ها حق بهره‌برداری از مواهب این کره خاکی را ندارند، بلکه حیوانات هم بخش جدایی‌ناپذیری از هستی هستند که حق نفس کشیدن و زندگی دارند.

وقتی آزار حیوانات به تفریح کودک تبدیل شود و والدین هم نسبت به این رفتار کودک اعتراض نکنند، شکی نیست که همان کودک در سنین بزرگسالی هم احترامی برای حقوق حیوانات قائل نخواهد شد، زیرا هیچ کسی این مساله حیاتی را به او آموزش نداده است.

افرادی که به شکار غیرمجاز حیوانات معتاد شده‌اند و محض تفنن، حیات حیوانات را سلب می‌کنند، اغلب آنها همان کودکان آموزش ندیده دیروز هستند که حالا هیچ حقی را برای جاندارانی غیر از انسان قائل نیستند.

مهدی آیینی 

ناله هاي زمين را مي شنوم

روي ميز کارش نماد دو جايزه بين المللي جا خوش کرده، جايزه هايي که به پاس تلاش و کوشش در راه حفظ محيط زيست به او داده شده، البته اين بار اولي نيست که او پشت اين ميز مي نشيند، او در دوره اصلاحات نيز سکاندار محيط زيست کشور بوده و در شوراي شهر نيز کم به مسائل محيط زيستي نپرداخته است، شايد به همين دليل بود که در روز مصاحبه برخلاف مديراني که معاونان خود را نيز هميشه با خود همراه مي کنند، ترجيح داد به تنهايي سوال ها را پاسخ دهد؛ از معصومه ابتکار حرف مي زنيم، زني که اين روزها دوباره پا جاي پاي پدرش گذاشته و به قول خودش اکنون بيشتر مشکلات و دغدغه هايش شبيه مشکلات پدرش، يعني اولين رئيس سازمان حفاظت محيط زيست کشور بعد از انقلاب است. او هرچند به دليل تصادفي که مدتي قبل برايش رخ داد هنوز از ناحيه دست احساس ناراحتي مي کرد، اما براي اين گفت و گو يک ساعت وقت گذاشت و از مسائل محيط زيست کشور مانند آلودگي هوا و درياچه اروميه و برخي مسائل شخصي اش مانند رژيم غذايي، داشتن يا نداشتن حيوان خانگي و قوانين محيط زيستي خانه اش گفت که تاکنون کمتر رسانه اي شده است.

    زماني که شما به عنوان رئيس سازمان حفاظت محيط زيست انتخاب شديد، بيشتر رسانه ها و کارشناسان به بهبود وضع محيط زيست کشور اميدوار شده و به شما عنوان هايي مانند مادر زمين دادند. واقعا چقدر حس مادرانه نسبت به محيط زيست کشور داريد؟
حس مادرانه را به لحاظ آشنايي با ابعاد موضوع چه در دوره هشت ساله اصلاحات و اکنون و دوره اي که در شوراي شهر بودم دارم، چون انسان اگر با ابعاد مسائل محيط زيست و دردهايي که زمين به آن مبتلاشده آشنا باشد و پژواک دردهاي آن را بشنود اين حس مادرانه در او زنده مي شود، فرقي هم نمي کند زن باشد يا مرد؛ يعني جنسيت مطرح نيست. به عبارت ديگر در اينجا مادر به معناي قدرت رسيدگي و بها دادن به دردي که قبلابه آن بي توجه بوده اند است. فکر مي کنم هر کسي که ناله هاي زمين را بشنود اين حس در او زنده مي شود، اکنون من به عنوان انساني که روي کره زمين زندگي مي کند. براي خود، خانواده ام، جامعه و نسل هاي آينده و بشريت دغدغه دارم و به دنبال اين هستم که چطور مي توانم ندا و ناله هاي زمين را پاسخ و درد هاي آن را التيام بدهم. هر شخصي که چشم خود را باز کند و گوش شنوا داشته باشد، نسبت به اين مسائل حس مادرانه اي پيدا مي کند، زيرا دلش نمي خواهد تنها مامن زندگي انسان ها از بين برود.

    شما بارها گفته ايد محيط زيست کشور با مشکلات زيادي روبه روست. با اعتبار کم سازمان حفاظت محيط زيست چگونه مي خواهيد اين مشکلات را حل کنيد؟
فکر مي کنم فرصتي با لطف خداوند و همت مردم پيش آمده، چون مردم دولتي با پشتوانه قوي انتخاب کردند، آقاي رئيس جمهور مسائل کلان مديريت کشور را خوب مي فهمند و نسبت به مشکلات محيط زيست اشراف کامل داشته و مي داند چقدر اهميت دارد، اين فرصت بي بديل است. ما مشکلمان اين است که در دولت هاي قبلي محيط زيست موضوعيت نداشت، متاسفانه اين بي توجهي ها سبب تشديد روند تخريب محيط زيست کشور شد، اکنون اين بي توجهي به توجه و دقت در موضوع تبديل شده؛ به اين مفهوم که در برنامه هاي آقاي رئيس جمهور به طور واضح توجه به محيط زيست را مي بينيم و اين نقطه اميد است، ما هيچ گريزي جز تغيير رفتار ايرانيان در مسائلي مانند الگوي مصرف و آلودگي هوا نداريم، درواقع راه حل ديگري وجود ندارد.

    در دوره هاي گذشته وزارتخانه ها و سازمان ها در رفع مشکلات زيست محيطي با يکديگر همکاري نمي کردند. اکنون براي رفع اين مشکل چه برنامه اي داريد؟
يکي از اتفاقات مهمي که افتاده اين است که شوراي عالي حفاظت محيط زيست دوباره شکل گرفته و دستگاه ها تقريبا هم راستا هستند. براي نمونه، وزارت نفت با وجود محدوديت هايي که دارد با سياست هاي کلان کشور براي رفع آلودگي هوا همکاري مي کند يا وزير صنعت فردي است که ديدگاه محيط زيستي دارد و مي داند چه چالش هايي در اين حوزه داريم. اين فرصت مغتنمي است.

    بعد از شما در هيات دولت، محيط زيستي ترين فرد چه کسي است؟
شخص رئيس جمهور خيلي محيط زيستي است، البته در اين حوزه از من جلوتر است، زيرا ايشان همه مسائل کلان را مي بيند، البته من هم سعي مي کنم بخشي نگاه نکنم، چون بخشي از کيفيت زندگي مردم به سلامت و محيط زيست بر مي گردد، بايد کيفيت زندگي آنها را ارتقا داد تا آلودگي ها آنها را رنج ندهد، مسائل آلودگي آب و مشکلات ديگري که به بيماري ها دامن مي زند، آقاي رئيس جمهور اينها را مي داند که نبايد به قيمت فدا شدن طبيعت توسعه را به دست آورد. البته خيلي ها در دولت حامي محيط زيست هستند به همين دليل نمي توان در اين باره رتبه بندي کرد. اين يکي از شاخصه هاي مثبت دولت تدبير و اميد است.

    از اين که به عنوان رئيس سازمان حفاظت محيط زيست دوباره پا جاي پاي پدرتان گذاشته ايد چه احساسي داريد؟
حس خوبي دارم، يادم هست پدر در زمينه آلودگي هوا خيلي کار مي کرد، به همين دليل دائم در خانواده ما بحث هاي محيط زيستي بود، چون پدر مشاور شهردار تهران بودند. اين ماجرا سبب شد آلودگي هواي تهران از قبل از انقلاب دغدغه ذهني ام باشد. آن سال ها بحث هاي محيط زيستي تازه داشت در کتاب هاي درسي راه پيدا کرده و در محافل خبري جنبه بين المللي داشت، آن زمان پدر همه اين موضوعات را مي دانست، از طرفي بعد از انقلاب ايشان اولين رئيس سازمان حفاظت محيط زيست شدند، در دوره انقلاب و در بحبوحه بحث نوشتن قانون اساسي ايشان پيشنهاد اصل 50 (که در مورد محيط زيست است) را داد.

    آن زمان چند سالتان بود و چه واکنشي نشان داديد؟
18 سال داشتم، گفتم در اين بحبوحه انقلاب چه کسي به اين حرف ها گوش مي کند، ولي پدرم گفت مسائل محيط زيستي خيلي مهم است، اکنون بايد به فکر آينده بود. او مي گفت من آينده اي را تصور مي کنم که مسائل محيط زيستي خيلي مهم مي شود، قدرت آينده نگري و اعتماد به نفس ايشان سبب شد پيشنهاد اصل 50 را ارائه کند. اعضاي مجلس خبرگان قانون اساسي نيز از آن استقبال کردند و به اين ترتيب اصل پنجاهم به اعتباري براي کشور تبديل شد، زيرا در آن زمان شايد چهار يا پنج قانون اساسي در دنيا بود که محيط زيست را اصل کرده بودند.

    مشکلات کنوني شما به عنوان رئيس سازمان محيط زيست چقدر شبيه مشکلات پدرتان به عنوان اولين رئيس سازمان حفاظت محيط زيست است؟
وقتي پدر کارهاي اجرايي را پيش گرفت خيلي غصه مي خورد، مي گفت کشور دردسرهاي زيادي دارد، چون جنگ تازه شروع شده بود و کشور در فراز و نشيب مسائل مختلف بود. آن زمان پدرم مي گفت محيط زيست را جدي نمي گيرند، ايشان يک اصطلاحي داشت که مي گفت برخي فکر مي کنند محيط زيست چرخ پنجم درشکه است، در حالي که بايد به آن نقش اصلي بدهند، اما فکر مي کنند مساله لوکسي است.

    شما نيز چنين مشکلاتي داريد؟
آن دوره اوايل انقلاب بود، به همين دليل سازمان فراز و نشيب هاي ساختاري داشت، متاسفانه چيزي که بعد از دولت دهم تحويل گرفتيم هم کم مشکل نداشت. خيلي مشکلات داشتيم؛ مانند آسيب هاي ساختاري، روحيه ضعيف پرسنل، انضباط مالي و اخلاق کار. پدرم هم با چنين شرايطي رو به رو بود، چون در فضاي خيلي مبهمي از جهت توجه به محيط زيست تلاش مي کردند، به اين شکل که آن زمان مدتي مطرح شده بود که مي خواهند سازمان محيط زيست را منحل کنند، اما پدر گفته بود من اين کار را نمي کنم، اگر شخصي اين کار را بکند به کشور خيانت کرده است، به همين دليل کسي جرات چنين کاري را به خود نداد. علاوه بر اين، ايشان آن زمان بشدت مخالف احداث ميانگذر درياچه اروميه بود و مي گفت اين ميانگذر سبب خشک شدن درياچه اروميه خواهد شد. بعدها که مسئوليت گرفتم، من هم مقاومت کردم، اما تحت فشارهاي سنگين مقام هاي محلي مانند نمايندگان مجلس زير بار ارزيابي محيط زيستي رفتيم، اما زماني که مسئول بودم با ارزيابي مخالفت مي کردم، زيرا کارشناسان بر اين باور بودند که احداث ميانگذر گردش آب بين جنوب و شمال درياچه را به هم خواهد زد و درياچه خشک خواهد شد.

    آخرين خبر ها از وضع درياچه اروميه چيست؟
وضع خوبي ندارد. کارگروه نجات تلاش خوبي کرده و به نتايج خوبي رسيده اند، پروژه اي با اعتباراتي که کشور ژاپن اختصاص داده در حال انجام است، افزون بر اين با کمک هاي تخصصي سازمان ملل نيز اصلاح الگوي کشاورزي در 41 نقطه قرار است اجرا شود تا آب کمتري مصرف شده و کشاورزان چاه هاي غيرمجاز خود را ببندند. علاوه بر اين، آنها بايد محصول درستي بکارند و حقابه درياچه را برگردانند، اين کار عملي است.

    به نظر مي رسد اين راهکار در بلندمدت نتيجه خواهد داد؟
اين يکي از روش هاست، تقريبا 15 اقدام ديگر مانند توقف سدسازي در منطقه نيز قطعي است. همه اينها پيش بيني شده تا در روند چند ساله بتوان درياچه را احيا کرد.

    مي توانيد بگوييد چند سال؟
ابتدا بايد طرح ها قطعي شود تا بتوان زمان مشخصي را اعلام کرد.

    با توجه به مسئوليت شما و پدر مرحوم تان در سازمان حفاظت محيط زيست به نظر مي رسد در خانه شما بايد قوانين زيست محيطي محکمي حاکم باشد. آيا سعي مي کنيد در مصرف انرژي صرفه جويي کرده يا زباله ها را تفکيک کنيد؟
مساله محيط زيست در منزل ما جدي است تا جايي که وقتي پسرم در مقطع ابتدايي تحصيل مي کرد اولياي مدرسه مي گفتند پسر شما بحث هاي محيط زيستي را در مدرسه پيش مي برد. افزون بر اين در خانه سعي مي کنيم، زباله ها را تفکيک کرده و استفاده مجدد داشته باشيم، امکان ندارد يک کيسه پلاستيکي را تا قبل از اين که به دليل استفاده زياد غيرقابل مصرف شده باشد، دور بيندازيم. قديم ها که مرحوم پدرم زنده بود، زباله ها را کمپوست مي کرد، اما واقعيت اينجاست که من فرصت اين کار را ندارم، ولي در بحث استفاده از انرژي خيلي تاکيد داريم و حساس هستيم.

    آخرين قبض برقي که پرداخت کرديد، چقدر بود؟
اصلايادم نيست، شايد هم نديدم، همسرم بيشتر در جريان اين کارهاست.

    براي اين که فروشگاه ها ملزم به استفاده از کيسه هاي نايلوني سازگار با محيط زيست شوند، برنامه اي داريد؟
در شوراي شهر مصوبه اي در اين باره داشتيم، اما به مشکل برخورد. در اين زمينه سياست هايي داريم تا به طور کلي پلاستيک ها به سمت زيست تخريب پذير شدن پيش بروند، البته رفع اين مشکل به فرهنگ مردم بستگي دارد. مردم بايد بيشتر از زنبيل و سبد استفاده کنند. بايد کاري کرد تا اين حس در مردم زنده شود.

    شما خانواده محيط زيستي داريد، هيچ کدام از اعضاي خانواده شما تمايل داشته يا دارند که حيوان خانگي داشته باشند؟ شما در اين باره چه نظري داريد؟
حدود 30 سال است چند گربه در حياط خانه ما زندگي مي کنند، يعني از زماني که خانه مرحوم پدرم بوده نسل اندر نسل اين گربه ها زاد و ولد کردند و هنوز هم هستند، اما آنها حيوان خانگي نيستند و هر وقت گرسنه شوند براي خوردن غذا مي آيند، اکنون سه بچه نيز به دنيا آورده اند.

    اسم هم برايشان انتخاب کرده ايد؟
اسم ندارند، گربه هاي آزادي هستند که هر وقت بخواهند مي آيند و مي روند به اين مفهوم خانگي نيستند، اما به نظرم کلاحيات وحش را نبايد در اسارت نگه داشت. از نظر قوانين و مقررات نيز اشکال دارد، شکار آنها خلاف قوانين روحيه مروت انسان هاست که براي لذت خود بخواهند آزادي حيوانات را سلب کنند، فکر مي کنم اين کار با روحيه ايراني ها نيز مغاير است.

    نظرتان درباره شکار چيست؟
شکار يک بعد معيشتي دارد مانند براي مردمي که کنار تالاب زندگي مي کنند، آنها در چارچوب قوانين صيد و شکار کرده و مجاز هستند، اما شکار براي تفريح و لذت بردن، اشکال شرعي و اخلاقي دارد. نبايد جان موجود زنده را براي کسب لذت گرفت. خوشبختانه جرياني شروع شده که اکنون در نقاط مختلف کشور شکارچيان اسلحه خود را مي شکنند. اميدوارم اين جريان ادامه پيدا کند، چون به قوميت هاي ما اعتبار بخشيده است. انساني که شکار را تفريح دانسته و نسبت به سرنوشت ديگران بي تفاوت است، نمي تواند ادعاي تعهد و شان اجتماعي بالايي داشته باشد، زيرا شهروند واقعي نسبت به آينده زمين و محيط زيست اهميت و احترام قائل است.

    در کشورمان به حقوق حيوانات بخوبي پرداخته نشده، آيا قصد داريد اين کار را انجام دهيد؟
حتما همين طور است. بايد به حقوق حيوانات، توجه و مراقبت از آنها در زيستگاه هايشان پرداخت، چون در کشور تنوع جانوري و زيست محيطي خوبي داريم. در اين مدت خيلي از گونه هاي جانوري آسيب ديده اند، اگر ما بتوانيم زيستگاه ها را احيا کنيم، شرايط تنوع زيستي و جانوران بومي بهتر خواهد شد.

    براي نجات گونه هايي مانند پلنگ که بر اثر تصادف کشته مي شوند، چه برنامه اي داريد؟
آخرين مورد پلنگ ماده اي بود که در پارک ملي گلستان کشته شد، به همين دليل من دوباره نامه اي به وزير راه و شهرسازي نوشتم و تقاضا کردم جاده شمالي پارک ملي گلستان به جاي جاده فعلي استفاده شود، به اين شکل که جاده کنوني حالت اکوتوريسمي پيدا کرده و راننده ها با حداکثر 30 کيلومتر سرعت در آن مي توانند رانندگي کنند، اما رانندگاني که با سرعت بالاقصد دارند از منطقه عبور کنند بايد از جاده شمالي استفاده کنند.

    در مدتي که در اين پست بوده ايد برخلاف ساير مديران قبلي کارهاي نمادين مناسبي انجام داده ايد؛ از استفاده از خودروي ون براي سفرهاي درونشهري بگيريد تا جلوگيري از ذبح گوسفند در مراسم استقبالتان. هدف مشخصي از اين کارها داريد؟ آيا براي انجام اين کارها از قبل برنامه ريزي خاصي مي کنيد؟
بعضي ها را از قبل برنامه ريزي مي کنم، اما جلوگيري از ذبح گوسفند بدون برنامه ريزي بود. اصلانمي دانستم آنجا خبرنگاري هست. درباره استفاده از خودروي ون هم بايد بگويم يکي از دوستان پيشنهاد داد. ما در ژاپن هم روز آخر که مي خواستيم براي بازيد برويم از ون استفاده کرديم، هرچند مسئولان ژاپني مي گفتند با توجه به پروتکل نمي توانيم چنين کاري کنيم، ولي تصميم گرفتيم در توکيو هم براي حفظ محيط زيست از ون استفاده کنيم.

    وقتي مانع قرباني کردن گوسفند شديد، خيلي ها حدس زدند شما بايد گياهخوار باشيد. اين طور نيست؟
اتفاقا بحث قرباني کردن و ارزش هاي مذهبي آن جاي خودش را دارد، اما ترجيح مي دهم گياهخواري کنم؛ به اين شکل که بيشتر رژيم غذايي من گياهي است، گاهي گوشت مي خورم، اما قصدم اين بود که نگاه تشريفاتي جنبه قشنگي ندارد، ممکن است نشاني از محبت باشد، اما به هر حال تشريفاتي است.

    کارهاي نمادين شما تاثيري روي ساير اعضاي هيات دولت داشته است؟
نمي دانم، ولي بازتاب آن در دولت مثبت بود.

    با آمدن شما به سازمان حفاظت محيط زيست اطلاع رساني بهتر انجام مي شود، براي نمونه ديگر خبر مرگ گونه هاي نادر سانسور نمي شود؟
سياست ما اطلاع رساني شفاف است، مي خواهيم با مردم روراست باشيم، براي اين کار برنامه روزانه کاري خود را روي پورتال سازمان مي گذارم، بايد به اين شکل فاصله بين مسئولان و مردم کم شود. اين خوب است که مردم بدانند اجازه رصد کردن دارند. علاوه بر اين در وبلاگ و شبکه هاي اجتماعي نيز حضور دارم.

    خودتان در شبکه هاي اجتماعي و سايت ها با کاربران ارتباط برقرار مي کنيد؟
خودم وقت نمي کنم اين کارها را انجام دهم، اما همکاران با نظر خودم اين کارها را انجام مي دهند.

    چه شد تصميم گرفتيد اينقدر صريح درباره آلوده بودن بنزين صحبت کنيد، چون برخي ها مي گويند سياست وزارت نفت واردات بيشتر بنزين است به همين دليل اين بحث مطرح شده؟
سال 89 در شوراي شهر تهران هم اين بحث را مطرح کردم، آن زمان که قصد وارد کردن بنزين مطرح نبود، اما آن موقع کسي توجه نکرد، مي گفتند منافع ملي اقتضا مي کند اين کار را انجام دهيم و بنزين پتروشيمي تنها گزينه است، البته بيشتر به دليل بي برنامگي و ناکارآمدي سيستم بود، چون دولت برنامه داخلي مناسبي براي پاسخ به مشکلات نداشت.

    آن زمان هشدار هايي نيز درباره آلوده بودن سبزيجات و محصولات کشاورزي داديد، آيا اين محصولات هنوز هم آلوده است؟
سبزيجات جاي خودش را دارد، اما آلودگي خيلي کم شده است. خوشبختانه اکنون سيستم تصفيه فاضلاب تهران فعال است و خيلي از آب هايي که به سمت مزارع کشاورزي جنوب شهر مي رود، تصفيه شده است، اما جاهايي داريم که هنوز آلوده است. رفع اين مشکل نظارت بيشتر جهاد کشاورزي و سازمان حفاظت محيط زيست و شرکت آب و فاضلاب را مي طلبد.

    يعني مردم مي توانند با خيال راحت، سبزي يا آب لوله کشي بخورند؟
مسئوليت کيفيت آب با وزارت بهداشت است، البته ماهم نظارت مي کنيم. به نظر من در بحث کيفيت آب مشکل خاصي نداريم، ولي مي توانيم کيفيت آن را ارتقا بدهيم، نکته اينجاست که ما عقب ماندگي زيادي در سطح کشور در بحث جمع آوري و تصفيه فاضلاب داريم.

    مشکل آلودگي آب دريا در شهرهاي شمالي و جنوبي کشور نيز ديده مي شود، آيا مردم مي توانند با خيال راحت مثلادر درياچه خزر آب تني کنند؟
نه، آنجا در برخي نقاط ساحل خيلي آلوده است و زباله زياد وجود دارد، بعضي وقت ها فاضلاب زيادي هم هست، البته مقامات بهداشتي بايد نظر نهايي را بدهند، ولي ما نگراني هاي زيادي در شهرهاي شمالي داريم، کار خوبي هم شروع شده، طرح مسير سبز ساحل پاک اکنون با جديت اجرا مي شود، علاوه بر اين همکاري خوبي را با وزارت کشور شروع کرديم. در اين ميان شورا ها نقش مهمي دارند؛ يعني کليدي ترين رسالت آنها ارتقاي کيفيت زندگي و حفاظت از محيط زيست در مناطق شهري و روستايي کشور است.

    آلودگي هوا چطور، مي توان اميدوار بود که مهار شود؟
بحث آلودگي هوا خيلي مهم است، چون ما فکر مي کنيم حدود 35 ميليون شهروند به دليل آلودگي هوا در بحث سلامت آسيب جدي ديدند و اگر اين مساله مديريت نمي شد و برنامه جدي دولت نبود اين صدمات ادامه پيدا مي کرد. چون تمام شهرهاي بزرگ کشور مانند اصفهان، شيراز، مشهد، اراک، اهواز و قزوين سال ها با آلودگي سنگين هوا رو به رو بودند.

    براي امسال آلودگي هوا چگونه خواهد بود؟
امسال يک مقداري بهتر خواهد شد، اما اصلانمي توان قول داد همه مشکلات حل شود، به هر حال تلاش مي کنيم کيفيت هوا در شهرهاي بزرگ بهتر شود، خوشبختانه اکنون وضع هواي تهران خيلي بهتراست، زيرا کيفيت سوخت نسبت به گذشته خيلي بهتر شده ولي اين روند بايد ادامه پيدا کند.

به نظر مي رسد مناطق آزاد قوانين محيط زيستي را رعايت نمي کنند، براي نمونه مدتي قبل مديرعامل سازمان منطقه آزاد کيش از احداث ديزني لند و چند هتل در جزيره فارور خبر داده بود.
قوانين محيط زيست همه جا ساري و جاري است. هيچ نقطه اي در کشور نيست که قوانين محيط زيست را نتوانيم آنجا اعمال کنيم، در مناطق آزاد اجرايي شدن چنين پروژه هايي بايد با تائيد سازمان باشد، زيرا در غير اين صورت خودشان آسيب مي بينند.

    سازمان حفاظت محيط زيست تمام اهرم هاي لازم براي اجراي قوانين در اين مناطق را در اختيار دارد؟
بله، اهرم هاي لازم را در اختيار داريم، البته در گذشته ناهماهنگي هايي بوده، ان شاءالله بايد آنها را برطرف کنيم. نقش ما همين است که اجازه ندهيم آنها فقط ديد اقتصادي داشته باشند و منافع آني خود را ببينند.

    خودروسازان نيز هميشه از رعايت استانداردهاي محيط زيستي فرار کرده اند، براي اين که آنها را مجاب به رعايت استانداردها کنيد چه برنامه هايي داريد؟
براساس مصوبه اي که دولت ابلاغ کرده بايد تا نيمه امسال همه خودروهاي توليد داخل استاندارد يورو4 را به طور کامل رعايت کنند، چون ديگر به آنها وقت نخواهيم داد. البته تعرفه هاي گمرکي را براي خودروهاي هيبريدي و برقي صفر کرده ايم تا مشوق هايي براي استفاده از آنها وجود داشته باشد، افزون بر اين براي از رده خارج کردن خودروهاي فرسوده نيز تسهيلاتي در نظر گرفته شده است.

    کمبود محيط بان يکي از مشکلات مهم محيط زيست کشور است. محيط بانان چه کسري از پرسنل سازمان حفاظت محيط زيست را تشکيل مي دهند؟
تعداد محيط بانان در کل با افراد قراردادي و استخدامي حدود 3000 محيط بان است، کل مجموعه محيط زيست نيز کمتر از 5000 نفر پرسنل دارد.

    عاملان کشتن گوزن زرد ايراني در پارک پرديسان شکارچي معمولي بودند يا قصد خاصي از اين کار داشتند؟
آخر هم مشخص نشد، ولي ما همه تلاش خود را براي حفظ محيط زيست مي کنيم.

    آخرين خواب محيط زيستي که ديديد؟
واقعيت اين است که پنج ماه اول مسئوليتم تا صبح خواب جلسه مي ديدم، چون تا حدود 10 شب اين جلسات ادامه داشت و زماني که مي خوابيدم يعني از يک بامداد تا 7 صبح دوباره در خواب جلسه داشتم.

    يوزپلنگ و پلنگ ها هم به خوابتان مي آيند؟
گاهي اوقات خواب طبيعت و زيبايي ها آن را مي بينم، اما به دليل دغدغه هايم بيشتر خواب جلسه مي بينم.
 

مهدي آييني/ گروه جامعه

بالا